بر اساس اعلام روز دوشنبه پژوهشگاه میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، صفحه عنوان و بسم‌الله قرآن کریم برگرفته از کتاب هنر خط و تذهیب قرآنی اثر مارتین لینگز، یکی از آثار تذهیب سلجوقی در گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نمونه‌سازی شد.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با اعلام این خبر گفت: این طرح پژوهشی توسط سارا زمانی هنرمند کارگاه نگارگری درراستای حفظ و اشاعه هنرهای سنتی ایران، انجام‌شده است.
سید عبدالمجید شریف‌زاده یکی از دوره‌های شکوفایی هنر ایران را دوران سلجوقی دانست که در این دوره هنرهای گوناگون پس از ظهور اسلام، متناسب با تفکرات و اعتقادات اسلامی شکل گرفت، رشد کرد و مراحل تحول خود را گذراند.
وی تصریح کرد: تولیدات و محصولات هنری دوره سلجوقیان در فرایند شکل‌گیری و شکل‌پذیری نهایی الگوهای کلاسیک هنر اسلامی در ایران و در سرزمین‌هایی که کمابیش تحت تأثیر مستقیم آن قرار داشتند، اهمیت اساسی و بنیادی داشت.
شریف‌زاده گفت: دوره سلجوقیان به‌عنوان اولین عهد بلافاصله پس از ورود اسلام به ایران، واجد خصایصی است که از آن جمله می‌توان به استفاده حداکثری نقوش اسلیمی و خطوط نسخ در آثار به‌جامانده نگارگری این دوره اشاره کرد.
در فرهنگ‌های فارسی تعریف دقیقی از تذهیب وجود ندارد؛ تعریفی که ما را به اصل و منشا این هنر رهنمون باشد. در برخی از کتاب‌های قدیمی و اغلب تذکره‌ها فقط نامی از نقاشان و مذهبان آمده‌است که این، برای دریافت معنای تذهیب کافی نیست. لغت تذهیب واژه‌ای عربی است و مصدری از «ذهب» در باب تفعیل است.
ذهب به معنای طلاست و تذهیب به معنای طلاکاری و زراندود کردن است از طرفی رنگ طلایی در هنر تذهیب به‌عنوان رنگ درخشانی است که ارزش ویژه‌ای دارد برای همین تذهیب را زر گرفتن و طلا کاری دانسته‌اند. به هر حال تذهیب را می‌توان مجموعه‌ای از نقش‌های بدیع و زیبا دانست که نقاشان و مذهبان برای هرچه زیباتر کردن کتاب‌های مذهبی، علمی، فرهنگی، تاریخی، دیوان اشعار، جُنگ‌های هنری و قطعه‌های زیبای خط به کار می‌برند.
استادان تذهیب این مجموعه‌های زیبا را در جای جای کتاب‌ها به کار می‌گیرند تا صفحه‌های زرین ادبیات جاودان و متون مذهبی سرزمین خود را زیبایی دیداری ببخشند. بدین ترتیب است که کناره‌ها و اطراف صفحه‌ها، با طرح‌هایی از شاخه‌ها و بندهای اسلیمی، ساقه، گل‌ها و برگ‌های ختایی، شاخه‌های اسلیمی و گل‌های ختایی یا بندهای اسلیمی و ختایی و... مزین می‌شوند.
شاید بتوان تاریخ آرایش و تذهیب قرآن را هم‌زمان با نوشتن آن دانست به این معنی که نخست به منظور تعیین سر سوره‌ها، آیه‌ها، جزوه‌ها و سجده‌ها آن را به نوعی تزئین می‌کردند. رفته رفته علاقه مفرط مسلمانان به قرآن و همچنین عشق به تجمل، هنرمندان را بر آن داشت تا در تذهیب آن دقت بیشتری به کار برند و در نتیجه این آثار از سادگی بیرون آمد و جنبه تزئینی به خود گرفت به خصوص قرآن‌هایی که در برای امرا و بزرگان نوشته می‌شد. این امر خود یکی از علل توجه هنرمندان به تزیین بیشتر و موجب تکامل فن تذهیب شد.
نظر شما