اعیاد و جشن‌های ایرانی با رویکرد مردم‌شناسی

این کتاب ۲۹۳ صفحه‌ای  در سال ۱۳۹۷ با شمارگان ۳۳۰ نسخه از سوی انتشارات نگارکمال اراک به چاپ رسیده است.

قیمت هرجلد از این کتاب که رویکردی تخصصی به معرفی اعیاد و جشن‌های ایرانی از دوره باستان تاکنون دارد برای علاقه‌مندان ۲۲ هزار تومان است.

معرفی محیط شناسی فرهنگی، نظریه تغییر فرهنگ، نگاهی به ویژگی‌های گاه‌شماری در ایران باستان و اوستا و نگرشی بر آغاز سال شمسی کنونی، بازتعریف مفهوم جشن و عید و شرح اعیاد و رسومات مهم ایران از جمله موضوعات عنوان شده در این کتاب است.

نویسنده این کتاب معتقد است: پژوهش در عناصر پویای فرهنگی از جمله آیین‌ها و رسم‌های کهن و استمرارشان در جریان تاریخ آینه تمام نمایی از هویت قومی هر جمعیت انسانی و در زمره جلوه‌های شاخص و بارز میراث زنده فرهنگ‌ها است و مردم‌شناسی می‌کوشد در شناخت آن‌ها که حلقه اتصال نسل کنونی به ادوار گذشته است روشنگری کند.

در پیشگفتار این کتاب عنوان شده است: برگزاری جشن و عید ویژگی بارز فرهنگی همه جوامع است و تمامی ایلات، اقوام و ملل برای خود آیین ‌هایی دارند که در گاه سرور و شادمانی نقش‌ها و کارویژه‌های بنیادین اعتقادی و باروهای آنان را به منصه ظهور می‌گذارد.

ارایه ریشه اعیاد و جشن‌ها در دگرگونی و رخدادهایی نهفته که بسیاری از آن‌ها دیرینگی تا وسعت اسطوره‌ها است و شرح سیر تاریخی و تدریجی مناسبت‌ها و رفتارهای قومی دستمایه‌ای برای فهم بستر فکری هر قوم است که این کتاب می‌کوشد در این معبر گام بردارد.

برخی از جشن‌های کهن با گذر زمان و ورود و همگانی شدن در بین طیف‌های اجتماعی تطور یافته و شکل نخستین خود را ندارند و شناخت مفاهیم هر رفتار آیینی می‌تواند در شناخت روحیات ملل مختلف اثربخش بوده و دید کامل‌تری را در مواجهه با سنن بومی و قومی برای انسان خلق کند.

برای پژوهش در حوزه آداب و رسوم و جشن‌های ایران باستان شناخت مفاهیمی چون «امشاسپند»، «اهورامزدا و اهرمن»؛ «جشن»، «گاه‌شماری» و «گاهنبار» و همچنین آشنایی با جایگاه عناصر اربعه در چارچوب ذهنی ایران باستان ضروری است و در این جستار تلاش شده تا نگاهی کارکردگرا با توجه به محیط شناسی فرهنگی در حوزه اعیاد و جشن‌ها ارایه شود.

در بخش معرفی گاه‌شماری ایران باستان و اوستا عنوان شده است: هیچ ملتی به اندازه ایرانی‌ها به تاریخ نگاری دلبسته نبوده و در خلق سنجه‌های اندازه‌گیری زمان و دوره‌ها و تلفیق آن با مفاهیم فرهنگی موفق عمل نکرده است.

گاه‌شماری زرتشتی دارای ۱۲ ماه ۳۰ روزه بوده و نوشته‌های اوستایی نام هر ۳۰ روز ماه را دارد ولی از میان ۱۲ ماه فقط نام هفت مورد آن باقی مانده است.

در گاه‌شماری ایران مانند بسیاری از ملل برای بازشناخت روزها از همدیگر در دوره‌های کوتاه نجومی هفته و ماه، هر روز را نامی معین داده‌اند.

در ایران پیش از اسلام هر یک از روزهای ماه را به یکی از فرشتگان نسبت داده وبرخی از  نام‌های ۳۰ روز ماه به ترتیب اورمزد، وهمن، اردیبهشت، شهریور، پسندارمذ، خورداد، امرداد، دی به آذر، آذر، آبان، خوز، ماه، تیر، گوش، دی به مهر، مهر، زامیاد، مانتره سپند و انارام بوده است.

آنان معتقد بودند که ذکر نام هر ایزد که نماینده یکی از صفات و خصوصیات نیک اخلاقی است موجب می‌شود انسان آن صفت را در خود تقویت کند.

در بخش دیگری از این کتاب آمده است: جشن از واژه (یسن) اوستایی گرفته شده و معنی آن ستایش و پرستش است و جشن در ادبیات ایرانی همان عید است که زرتشتیان نیز به همین دانستگی معنی آن را به کار برده اند.

در فرهنگ ایرانی جشن دو مفهوم عید و برگزاری میهمانی و مجلس را دارد و در ایران باستان اغلب جشن‌ها و مهم‌ترین آن‌ها جنبه دینی داشته و برای ستایش ایزدان که موجودانی مینوی و الهی بودند با تقدیس روزها و یا ایامی از سال برگزار می‌شد.

در این کتاب گاهنبارها یا جشن‌های دینی زرتشنیان را شامل میدیوزرم، میدیوشم، پنیه شهم، ایاسرم، میدیارم، همسپندم، عنوان کرده و هرکدام را به صورت مشروح توضیح داده است.

معرفی جشن نوروزگان ایرانی بخش دیگری از این کتاب است که به صورت مفصل به شرح باورهای ایران باستان در نوروز پرداخته و رسومات آیینی آن را شرح داده است.

بازتعریف و خاستگاه جشن یلدا، مهرگان، باورهای عامیانه در جشن تیرگان، سرگرمی‌های گروهی در جشن‌ها و نمادشناسی، جشن آب‌پاشان به روایت زمان، جشن سده، جشن فروگان و خاستگاه اسطوره‌ای آن، نوروز در ادوار پیش از تاریخ تاکنون، اعیاد اسلامی فطر، قربان، میلاد حضرت رسول، شعبان و غدیر از دیگر بخش‌های این کتاب است که به صورت علمی و با شرح کامل مراسم آیینی عنوان شده است.

در بخشی از این کتاب آثار اعیاد و جشن‌های ایرانی در سایر فرهنگ‌ها و اقوام غیرایرانی نیز بررسی شده است.

نویسنده این کتاب از ۴۹ مقاله علمی و دانشگاهی و از ۵۱ اثر نوشتاری و ماخذ معتبر ایرانی و خارجی برای تالیف کتاب خود بهره برده است.