کاهش آثار حوادث و بلایا به فناوری‌های نوین نیاز دارد

مصطفی محقق روز سه شنبه همزمان با ٢١ آبان دومین سالروز وقوع زلزله کرمانشاه در گفت‌ و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا در پاسخ به این سوال که نگرش های تجربه گرا و آینده نگر در مدیریت خطر حوادث و بلایا به ویژه زلزله و سیل در ایران چگونه است، اظهار داشت: مخاطرات و حوادث طبیعی منشاء و علل متفاوتی دارند و پیامدها و خسارات گوناگون به بار می آورند. از این منظر برای کاهش خطر و آثار منفی آنها باید ریشه ها و علل وقوع حوادث را به خوبی شناخت و رویکردهای متنوع و مناسب برای پیشگیری و مقابله با انواع آن را اتخاذ کرد.

وی ادامه داد: یکی از نتایج مهم این فرآیند ایجاد ظرفیت و توانایی برای تحلیل روند خطر حوادث محتمل آینده و پیش بینی کلی وسعت و عمق خسارات و تلفات احتمالی است.

هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) اضافه کرد: فقدان چنین ظرفیتی برای پیش بینی شرایط محتمل آینده، کشور را به سمت اقدامات انفعالی و عکس العملی در برابر مخاطرات و حوادث طبیعی سوق داده و توانایی پیشگیری و آمادگی کافی برای مقابله با آن را سلب خواهد کرد.

محقق توضیح داد: به طور مثال ایران به عنوان یک کشور آسیب پذیر در برابر مخاطرات ژئوفیزیکی به دلیل واقع شدن بر روی گسل های فعال که بیش از نود درصد آن را پوشش داده و از سوی دیگر به عنوان یک سرزمین نیمه خشک با بارش کم، بطور سنتی بیشتر در معرض حوادثی مانند زلزله و زمین لغزش بوده و در نتیجه به دیگر مخاطرات محتمل مانند حوادث آب و هوایی توجه کافی نشده است.

وی افزود: علت وجود چنین نگرشی در میان مسوؤلین و پژوهشگران را باید در غلبه روش های "عادت محور" و "تجربه گرا" که بر اساس حوادث و اتفاقات تاریخی قابلیت اقدام دارد و فقدان نگرش های "آینده نگر" مبتنی بر تحلیل روندها جستجو کرد. در نتیجه در دو دهه گذشته کشور در برابر حوادثی که به آن "عادت" نداشته و پیش بینی کافی بعمل نیاورده مانند گرد وغبار و سیل غافلگیر و بسیار آسیب پذیر بوده است.

هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) تصریح کرد: چنین غافلگیری وآسیب پذیری در سیل های اخیر و جاری کشور را می توان در عدم پیش بینی ابعاد وقوع حادثه که البته منظور عدم پیش بینی بارش های سنگین نیست که آن تا حد مقدور توسط سازمان های مسوؤل بخوبی انجام شد، بلکه موضوع مهم عدم پیش بینی تبدیل چنین بارش هایی به سیل های مخرب و خسارتبار در بسیاری از مناطق کشور است، فقدان سیاست ها و برنامه های مناسب برای پیشگیری، کاهش خطر و آثار منفی حوادث و مخاطرات آب و هوایی کمبود ظرفیت و منابع علمی و فنی کافی برای ارزیابی خسارات و زیان های پس از وقوع سیل و فقدان ظرفیت و توانایی کافی سازمانی و عملیاتی برای آمادگی مطلوب و پاسخگویی مؤثر در مقیاس گسترده کشوری مشاهده کرد.

این مقام مسئول در سازمان ملل متحد اظهار داشت: علت اصلی غافلگیری در برابر حوادث گسترده آب و هوایی مانند سیل رواج نگرش تجربه گرا و عدم شناخت و تحلیل علمی روند تغییر الگوهای خطر حوادث و مخاطرات و متغیرهای محیطی و زیرساختی و در نتیجه فقدان آینده نگری و پیش بینی خسارات و زیان های احتمالی در آینده است.

وی گفت: در رویکردهای نوین مدیریت خطر بلایا درک روندها و پیش بینی احتمالات ریسک حوادث و بلایا در آینده دارای اهمیت بالایی است حتی در مورد مخاطراتی که امروزه احتمال وقوع آن کم است ولی پیامدهای آن در آینده ممکن است بسیار بزرگ باشد. به عبارت دیگر "ممکن است احتمال کوچک ولی محتمل بسیار بزرگ باشد"!
محقق یادآور شد، بر این اساس هم اکنون باید در مورد مخاطراتی که تاکنون احتمال وقوع آن کمتر بوده ولی آثار آن در آینده ممکن است گسترده باشد تأمل و اندیشه کرد.

وی افزود: برای نیل به این مقصود باید مفاهیم جامع و کامل مدیریت و کاهش خطر بلایا را در بستر توسعه اقتصادی و اجتماعی قرار داد زیرا امروزه اثبات شده است که آسیب پذیری های ناشی از سیاست ها و برنامه های توسعه ای نامتوازن مانند گسترش بی برنامه مناطق شهری، ایجاد زیرساخت های ناهمگون و استفاده ناصحیح از منابع طبیعی علت اصلی تبدیل مخاطرات طبیعی به حوادث و بلایای فاجعه بار است و در واقع طبیعت در این میان کاملا بیگناه است!

هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) پیشنهاد کرد: برای تحقق تاب آوری جامعه و کاهش خطر و آثار منفی حوادث و بلایا و درک روند مخاطرات و پیش بینی خطرات آینده به دانش و فنآوری نوین نیاز داریم. اما علم و فنآوری کافی نیست و باید بر روی راه حل ها و روش های مناسب برای تحقق جامعه ایمن و سالم توافق و همکاری مطلوب در سطح ملی صورت گیرد. این همان معنا و مفهوم نوین "سیاستگذاری" در حوزه مدیریت بحران و کاهش خطر حوادث و بلایا است.

به گزارش ایرنا، «اپدیم» (APDIM) یک مرکز وابسته به کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد برای آسیا و اقیانوسیه (اسکاپ) است که به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران و به طور اخص سازمان برنامه و بودجه کشور، با گذشت بیش از یک دهه پیگیری مداوم، رایزنی و مذاکره با طرف‌های مرتبط داخلی و خارجی؛ سرانجام در تهران افتتاح شده است.
این مرکز با هدف خدمت‌ رسانی در زمینه اطلاعات بلایا به ویژه زلزله برای کشورهای عضو «اسکاپ» راه‌اندازی شده و تلاش دارد در زمینه مدیریت دانش، ظریف‌سازی، انتقال دانش فنی و تجارب موفق سایر کشورها در قالب همکاری‌های جنوب - جنوب در راستای افزایش تاب ‌آوری در زمینه بلایا و کاهش خطرات آن انجام وظیفه کند.
‌کاهش آثار منفی بلایای طبیعی از طریق تقویت مدیریت اطلاعات حوادث و بلایا در آسیا و اقیانوسیه، تقویت توانایی ها و ظرفیت‌های فنی و سازمانی کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای در زمینه مدیریت اطلاعات بلایا، کاهش خطرپذیری بلایا و اجرای چارچوب توافق سندای (این توافق اهداف و برنامه اقدام نخست را برای کاهش خطر در زمان وقوع بلایای طبیعی شناسایی می کند) در خصوص افزایش مقاومت پذیری در برابر بلایای طبیعی و کمک به تقویت همکاری‌ها و هماهنگی‌های منطقه‌ای میان کشورها و سازمان‌های منطقه‌ای در زمینه مدیریت اطلاعات بلایا همسو با توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها و دستیابی به اهداف توسعه هزاره، از اهداف مرکزاپدیم(APDIM) است.