مقاوم‌سازی سازه‌ها، راهکاری موثر در ارتقای ضریب پایداری در برابر زلزله

تکانه های شدید و صدایی مهیب یکباره سکوت وهم انگیز شب را می شکند، مرد یکباره خود را در میان تلی از آجر و خاک می یابد، مات و مبهوت مانده که به یکباره صدای شیون و ضجه های سوزناک همسایه او را به خود آورد در حالی که از گرد و خاک ، چشم چشم را نمیبیند با دستی شکسته و اضطرابی هولناک در درون به سختی  خود را از میان خاک و آجر به بیرون می کشد.

از خانه آرزوهایش فقط یک دیواره و کمدی ایستاده باقی مانده ،به ناگاه فرزند و همسرش را به یاد می آورد و درد دست را فراموش کرده و با فریادهای دلخراش  از مردم برای نجات همسر و فرزند شیرخوارش کمک می خواهد اما گویی محشر است و کسی صدایش را نمی شنوند و همه سر در گریبان خود دارند ،بالاخره همسایه کناری به کمکش می آیند و او چوبهای سقف آوار شده و خاک و آجرها را با دردی جانکاه که از درون روح و جانش را می خراشد به کناری می زند و  به ناگاه دستش به چیزی برمی خورد همسرش در حالی که فرزندش را محکم در آغوش گرفته به خواب ابدی رفته است بر بدن بی جان آنها ضجه می زند.

سالها بود که دیوارهای نمور و کاهگلی خانه که مداوم روکش سیمان حیاط و گچ های داخل آن در حال ریزش بود و طی سالهای اخیر تبدیل به نگرانی و دغدغه جدی او برای تغییر خانه و یا بازسازی آن شده بود اینک با لرزش های زلزله ۶ ریشتری درهم شکسته شده بود و او  شاهد پرپرشدن گلهای زندگیش بود.

- زلزله ها و سیل ها ، هر از چندگاهی با تخریب های شان در هر نقطه از کشور آلارم  می دهند ولی باز هم قصه تلخ آوار تکرار می شود و دوباره باید با بغض ، تاسف و اندوه با بازماندگان و دادغدیدگان گریست و شاهد خسارت های این حوادثی بود که قابلیت کاهش شدید خسارات و مهمتر از آن تلفات جانی را دارد.

گیلان نیز چون بسیاری از مناطق زلزله خیز کشور بر روی گسلهای فعال قرار دارد آنگونه  که یکی از پرتلفات ترین زلزله های جهان را به سال ۱۳۶۹ در  رودبار به خود دید و حادثه ای که طبق آمارهای غیر رسمی  بیش از  ۳۵ هزار نفر از مردم این منطقه را قربانی کرد حال آنکه این استان همواره در هر فصلی از سال نیز شاهد وقوع سیلاب های مخرب  بوده و همچنان هم هست.

در حال حاضر در جاده های گیلان رهگذر  هم که  باشی،  هنوز  نمای  بیرونی خانه های رنگ و رو رفته در حاشیه راه های روستایی  و حتی در دل روستاها را شاهدی؛ هرچند طی سالهای اخیر ساخت و سازهای زیادی در این دیار بویژه روستاها و مناطق زیبا و بکر آن انجام شده و گاه برای  معماری و  سازه ای مقاوم هزینه های  بسیاری صورت گرفته و زیبایی طراحی  اش در نمای بیرونی آن انسان را مبهوت می کند اما اینها بسیار اندک و عموما توسط افراد غیر بومی است و بسیاری از خانه های روستایی این خطه به دلیل بارش های گسترده و طولانی و قدیمی بودن شان خیلی استحکام ندارند.

کوچه پس کوچه های شهر نیز دست کمی از روستا ها ندارد ؛ در محلات قدیمی تر که بافت آن دست نخورده مانده  و کوچه های تنگ حتی اجازه عبور یک خودروی سواری کوچک  را نمی دهدچه رسدبه خودروهای آتش نشانی و اورژانس ؛ خانه هایی با در های چوبی و گاه آهنی زنگ زده و رنگ و رو باخته و دیوارهایی که روکش نازک سیمانی آن ریخته و باطن کاهگلی آن  هویداست.

ضمن آنکه بخش زیادی از آپارتمان سازی هایی هم که می شود با وجود ظاهری  آراسته و دلنشین با اندک لرزشی و زلزله ای خفیف، ترک  خورده و در زلزله ای نسبتا قوی فروخواهد ریخت.

 آیین‌نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰ ایران) راهکاری موثر برای احداث واحدهای ساختمانی ایمن و مطمئن 

 رئیس سازمان نظام مهندسی گیلان در  همین ارتباط  با بیان اینکه ایران در یکی از مناطق زلزله خیز جهان قراردارد، گفت: وجود گسل‌های فراوان در سراسر  ایران و وقوع مکرر زلزله های ویرانگر در طول تاریخ واقعیتی است که خواه ناخواه باید آن را به عنوان یک تهدید بالقوه باور داشت و برای مقابله با آن چاره اندیشی کرد.

عبدالرضا قاسمیان لنگرودی با تاکید بر اینکه وقوع متناوب و متعدد زلزله در کشور نشانگر وجود یک خطر دائمی است ؛ افزود:  از این رو توجه به امر مقاوم سازی ساختمان ها، تاسیسات مهم و شریان های حیاتی بسیار ضروری به نظر می رسد تا بتوان از طریق مقاوم سازی ساختمان ها ضمن حفظ جان انسان ها، افزایش پایداری سازه های مهم در برابر زلزله، حفظ سرمایه های ملی و ارتقای توان کشور برای مدیریت مطلوب بحران ناشی از زلزله اقدام نمود.

وی اظهار داشت: بافت فرسوده یکی از آسیب پذیرترین بخش ها در سوانح طبیعی از جمله زلزله می باشد و  ساختمان های واقع در این بافت ها به علت قدمت زیاد از مقاومت کافی برخوردار نبوده و درصورت وقوع زلزله ممکن است فروریخته و تلفات جانی و مالی در پی داشته باشند لذا برای افزایش تاب آوری این بخش از شهرها باید برنامه متمرکزی داشت و در جهت مقاوم سازی ساختمان های این قسمت تمهدیدات ویژه ای اندیشید.

وی گفت: روش های مختلف مقاوم سازی ساختمان در برابر نیروی زلزله احتیاج به درک و شناخت کافی دارد و نیاز است در هر سازه از روش مناسب استفاده کرد تا عملیات مقاوم سازی با موفقیت انجام شده و سازه مورد نظر اطمینان و استحکام کافی در برابر نیروی زلزله را کسب کند.

قاسمیان تصریح کرد: تهیه و تدوین آیین‌نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰ ایران) یکی از اقدام های موثر به منظور احداث واحدهای ساختمانی ایمن و مطمئن می باشد و نقش مؤثر و سازنده این آیین نامه در ترویج ساخت و ساز ایمن در کشور بر کسی پوشیده نیست .

وی گفت: بی شک تدوین این استاندارد در کنار رعایت مباحث بیست و دوگانه مقررات ملی ساختمان، استفاده از مهندسان دارای صلاحیت و استادکاران ماهر، می‎تواند نقش بسزایی در ضابطه مند کردن ساخت و ساز در کشور و در نتیجه کاهش خسارات ناشی از زلزله داشته باشد. 

وی بیان کرد: زلزله های مخرب چند سال اخیر و آسیبهای ناشی از آن، درس بزرگی برای متخصصین حوزه ساخت و ساز و عموم جامعه است تا متخصصان توجه بیشتری به موضوع زلزله و ایمن سازی سازه ها در مقابل زلزله داشته باشند و عامه مردم هم نسبت به استفاده از مهندسان صاحب صلاحیت و نیروهای متخصص و فنی در ساختمان سازی و رعایت مقررات ملی و آیین نامه های مربوطه آگاهانه عمل کنند.

مقاوم سازی ۱۰ هزار واحد مسکونی سالانه در گیلان 

معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن گیلان  گفت: سالانه به طور میانگین ۱۰ هزار واحد مسکونی ( بین هشت تا ۱۲ هزارواحد ) در روستاها و شهرهای زیر ۲۵ هزار نفر جمعیت مقاوم سازی می شود.

امیررضا رحمتیان در گفت و گو  با ایرنا افزود: با استفاده از تسهیلات ویژه، بهسازی و مقاوم سازی مسکن روستایی آغاز شده  که تا کنون ۱۰۸ هزار و ۵۷۸ نفر  جهت بهره مندی از این تسهیلات به بانک معرفی شده اند. وی  با بیان اینکه تا کنون ۹۹ هزار و ۸۶۱ واحد مسکونی احداث شده و مابقی در حال ساخت است؛ تصریح کرد:  تسهیلات طرح ویژه مقاوم سازی مسکن روستایی تا سال ۱۴۰۱ برنامه ریزی شده که سالانه به طور میانگین برای ۱۰ هزار واحد مسکن روستایی برنامه ریزی شده است.

 وی گفت: طرح های دیگری نیز برای تعمیر و یا حوادث نیز وجود دارد چنانکه سال گذشته برای سیلاب ؛کمک بلاعوض و تسهیلات کم بهره پیش بینی شده بود.

 رحمتیان گفت: براساس آمار در سرشماری نفوس و مسکن از نظر مقاومت سازه ای گیلان بالاترین، بافت فرسوده یکی از آسیب پذیرترین بخش ها در سوانح طبیعی از جمله زلزله  است،ساختمان های واقع در این بافت ها به علت قدمت زیاد از مقاومت کافی برخوردار نبوده و درصورت وقوع زلزله ممکن است فروریخته و تلفات جانی و مالی در پی داشته باشند، لذا برای افزایش تاب آوری این بخشهای شهر باید برنامه متمرکزی داشت و در جهت مقاوم سازی ساختمان های این قسمت تمهیدات ویژه ای اندیشید.

اعطای وام کم بهره به سازندگان بافت فرسوده

معاون مسکن وبازآفرینی شهری راه وشهرسازی گیلان با بیان این خبر مطلب گفت : با توجه به مصوبات هیات وزیران و در راستای تحقق قانون ساماندهی، حمایت از تولید و عرضه مسکن و قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و عرصه‌های ناکارآمد شهری، ارائه تسهیلات در دستور کار قرار گرفت که بر اساس آن به  تمامی  اشخاصی که در محدوده مصوب بافت فرسوده شهری (ناکارآمد میانی) مبادرت به احداث ونوسازی بنا نمایند برای دریافت تسهیلات با بهره کم به بانک عامل معرفی می شوند.

رضا علی نیا افزود : بافت فرسوده به مناطقی اطلاق می شود که دارای محدوده‌های آسیب‌پذیر شهری است که بر اساس معیارهای خاصی از جمله ریزدانگی" فشردگی بافت و تجمع پلاک‌های با مساحت کم "، ناپایداری"خانه‌های ناپایدار و فاقد سازه مقاوم و اصولی " و نفوذناپذیری "عدم دسترسی مناسب و کم بودن عرض معابر"شناسایی می گردند.

علی نیا معاون مسکن و باز آفرینی شهری راه وشهرسازی گیلان از معافیت بخشی ازعوارض صدور پروانه ساختمانی در محدوده های بافت فرسوده خبر داد و گفت : علاوه بر بخشودگی و معافیت ۵۰ درصدی عوارض صدور پروانه ساختمانی به ازای هر واحد مسکونی که در این محدوده احداث یا نوسازی می شود، مبلغ ۴۰ میلیون تومان وام با بهره ۹درصد پرداخت می گردد.

وی دوره مشارکت این تسهیلات را ۳۰ ماه عنوان کرد و افزود : ۵۰ درصد این تسهیلات قابل تقسیط ومابقی پس از پایان مشارکت تسویه می شود.

معاون مسکن و باز آفرینی شهری راه وشهرسازی گیلان تصریح کرد : علاوه بر دریافت این تسهیلات ، منابع تسهیلاتی دیگری به مبلغ ۱۰ الی۶۰ میلیون تومان متناسب با (نوع ساخت ،نوع شهر ویا اینکه افراد حرفه ای یا غیرحرفه ای مبادرت به ساخت نمایند) با بهره ۱۸ درصد از بانک مسکن با دوره تقسیط۱۲۰ ماهه اعطاء می گردد.

وی پرداخت تسهیلات برای بافت‌های فرسوده شهری را فرصتی مناسب برای نوسازی و بهسازی این محدوده‌ها دانست و ابراز امیدواری کرد :با توجه به سیاست‌های ابلاغی دولت در زمینه‌های مختلف به ویژه یارانه تسهیلات پرداختی  بتوانیم شاهد ارتقای کمی و کیفی زندگی ساکنان محلات هدف در شهرهای استان گیلان  باشیم.

حوادث اگرچه تلخ باشند اما بایستی از آن ها درس گرفت ، در یک اتفاقی همچون سیل و  زلزله همه مسئولند از صاحب ملک گرفته تا مهندسان ناظر، پیمانکاران ، کارگران و دولت ها برای ساخت اصولی و مهندسی ؛  اگر کسی  از وظیفه اش کوتاهی کند ،همان  اتفاقی می افتد که نباید بیفتدو جان شهروندان بی گناهی بهآنی از بین می رود.

 ۱۴۶ طرح باز آفرینی شهری با همکاری شهرداری ها و سایر دستگاه ها در استان در دست اجراست،بافت فرسوده شهر گیلان با دو هزار و ۴۰۰ هکتار تعیین محدوده شده که بافت فرسوده ۲۳ شهر از ۵۲ شهر دارای بافت فرسوده استان، تعیین تکلیف و مصوب شده است.

اجرای طرح های بازآفرینی شهری در پنج شهر استان در حال اجراست و  ۵۸ طرح در محدوده ها و محلات هدف بازآفرینی شهرهای رشت، آستانه اشرفیه، لنگرود، لاهیجان و بندر انزلی مشمول اعتبارات شده است.

شهر رشت با ۷۱۷ هکتار بیشترین بافت فرسوده بین ۵۲ شهر گیلان دارد. گیلان با وسعت بیش از ۱۴ هزار کیلومتر مربع، دارای ۱۶ شهرستان و ۵۲ شهر است.