امروز نهم آذرماه مصادف با درگذشت «عیسی بهنام» از بنیانگذاران رشته باستان‌شناسی دانشگاه تهران و از پایه گذاران موزه مردم‌شناسی تهران و از چهره‌های جهانی در باستان‌شناسی و هنر ایران است.
بهنام در سال ۱۲۸۵ در تهران به دنیا آمد. وی تحصیلات ابتدایی را در مدرسه آلیانس و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان‌های تهران و در رشته ادبی به پایان رساند. این بزرگ مرد در سال ۱۳۰۸ به همراه نخستین گروه دانشجویان رشته باستان‌شناسی به فرانسه اعزام شد و در مدت هشت سال اقامت خود در فرانسه، دوره تحصیلی مدرسه لوور را در باستان‌شناسی پیش از تاریخ به پایان برد و به اخذ درجه لیسانس از دانشکده ادبیات در همین رشته و درجه دیپلم از مؤسسه هنر و باستان‌شناسی دست یافت. در سال ۱۳۱۶ وزارت فرهنگ وقت او را برای افتتاح موزه ایران باستان به ایران فرا خواند و به این خاطر نتوانست رساله دکتری خود را به پایان رساند.
بهنام در ۱۳۱۸ به همراه علی سامی، مأمور کاوش در تخت جمشید شد و از همین سال تا ۱۳۲۵ موزه‌دار موزه ایران باستان نیز بود. در ۱۳۱۹ به خدمت وزارت فرهنگ وقت در آمد و به جای «اریخ اشمیت» ریاست هیات علمی و گروه پژوهشی تخت جمشید را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۲۰ به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت و رشته باستان‌شناسی را پایه‌گذاری کرد.
وی چندی نیز منشی‌گری سفارت افغانستان در تهران را بر عهده داشت. بهنام در سال ۱۳۳۳ با اخذ درجه معادل دکتری از شورای دانشگاه تهران، به دانشیاری دانشکده ادبیات و پس از آن به استادی ارتقا یافت. وی ۲۳ سال در دانشگاه تدریس کرد.
او افزون بر استادی دانشگاه، در شورای موزه‌های ایران، پرکار و در کنگره مردم شناسی در پاریس سخنگو بود. همچنین او نماینده ایران برای بردن اشیا وابسته به نمایشگاه هفت هزار سال هنر ایران در پاریس بود. از دیگر کارکردهای او می‌توان از نمایندگی ایران برای برپایی نمایشگاه نقاشی در مسکو و لنینگراد و پایه‌گذاری موزه مردم‌شناسی در ایران نام برد.
وی همچنین در سال ۱۳۳۸ موسسه باستان شناسی دانشگاه تهران را تأسیس شد و در ادامه مقطع کارشناسی ارشد باستان شناسی نیز به آن اضافه شد. در سال ۱۳۴۹ با ایجاد تغییراتی عمده در دروس مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد باستان شناسی، دروس عملی نیز در برنامه درسی گنجانده شد که مطابق آن دانشجویان موظف می‌شدند به مدت یک ترم تحصیلی به یادگیری روش‌های علمی و عملی تحقیقات باستان شناسی مشغول شوند.
او نشان های علمی بسیاری از دانشگاه‌های معتبر بین المللی دریافت کرد. وی در برگزاری نمایشگاه‌های آثار ایران در پاریس در ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ و همچنین نمایشگاه‌هایی در بروکسل و نمایشگاه نقاشی ایران در مسکو در ۱۳۵۲ و ۱۳۵۳ نقش به سزایی ایفا کرد. بهنام به دلیل علاقه ای که به مطالعه و معرفی فرهنگ و سنتهای بومی ایران داشت، موزه مردم شناسی را پایه گذاری کرد.
تالیف‌ها
بهنام بیشتر وقت تألیف خود را صرف تالیف و ترجمه کتاب های معتبری در زمینه ایران شناسی گذرانید. تألیف تاریخ صنایع و تمدن مردم فلات ایران پیش از تاریخ (تهران)، تاریخ صنایع اروپا در قرون وسطی (۱۳۲۷ ش، دانشگاه تهران)، ترجمه‌های تمدن ایرانی (۱۳۳۷ ش، بنگاه ترجمه و نشر کتاب)، هنر ایران: ماد و هخامنشی (۱۳۴۶ ش، بنگاه ترجمه و نشر کتاب)، باستان شناسی ایران باستان (۱۳۴۵ ش، دانشگاه تهران) از جمله آثار به جا مانده از او هستند.
رشتۀ باستان شناسی
رشته باستان شناسی یکی از نخستین رشته‌های دانشگاه تهران است که یک سال پس از تأسیس این دانشگاه و در سال ۱۳۱۴ با عنوان «رشتۀ آثار باستان» به تصویب شورای دانشگاه رسید. طول مدت تحصیل در این رشته، سه سال بود و اساتیدی چون امینه پاکروان، سعید نفیسی، رشید یاسمی و فردریک کرفتر آلمانی که در آن زمان دستیار کاوش‌های تخت جمشید بود، به تدریس دروس مربوطه اشتغال داشتند. دکتر عیسی بهنام به عنوان نخستین مدیر گروه باستان شناسی، تصدی هدایت اساتید و محصلین باستان شناسی را عهده دار شد. در سال ۱۳۴۴ نظامی آموزشی دانشگاه تهران از صورت سالانه به شکل نیمسالی یا ترمی تغییر یافت و طی سال‌های ۱۳۴۵ و ۱۳۴۶ دروس اختصاصی، پایه و اختیاری رشته باستان شناسی به ۱۰۰ واحد درسی افزایش یافت.
پس از دکتر بهنام، دکتر عزت الله نگهبان که خود از دانش آموختگان قدیمی رشته باستان شناسی دانشگاه تهران بود، مدیریت گروه را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۵۵ در این سمت باقی ماند. دکتر نگهبان که همزمان با مدیریت گروه باستان شناسی دانشگاه تهران، در مقام معاونت فنی اداره کل باستان شناسی نیز انجام وظیفه می‌کرد، نقش مهمی در آموزش دانشجویان و آشنایی آنها با عرصه فعالیت‌های میدانی ایفا نمود. از آن جمله می‌توان به انجام کاوش‌های مشترک دانشگاه تهران و اداره کل باستان شناسی در تپه مارلیک و دشت قزوین اشاره کرد.
عیسی بهنام چندین روز پس از مرگ همسرش، نهم آذر سال ۱۳۶۳ خورشیدی درگذشت.
نظر شما