سیستان و بلوچستان در جنوب شرق کشور با توجه به همسایگی با ۲ کشور پاکستان و افغانستان و نیاز شدید این کشورها به انواع فرآورده های سوختی از جمله استان های مستعد در حوزه قاچاق سوخت است، استانی با ظرفیت‌های منحصر به فرد که متاسفانه تنها قاچاق سوخت فعالیت پر رونق و دردسر ساز این منطقه شده است.
قاچاق سوخت در ۲ دهه گذشته با بروز خشکسالی و بیکار شدن شمار زیادی از مردم این استان بویژه قشر جوان بیشتر مورد توجه قرار گرفته که نبود شغل مناسب با توجه به نرخ جمعیتی جوان و سود زیاد این کار عاملی برای ترغیب و تشویق افراد و گرایش آنان به سمت این فعالیت خطرناک بوده است.
مردمان سخت کوش و صبور سیستان و بلوچستان که معیشت و شغل بیشتر آنان کشاورزی، دامداری و صیادی بود با قهر طبیعت در چند سال گذشته و از دست دادن شغل آبا و اجدادی‌شان در کنار نبود کارخانجات و شرکت های صنعتی برای جذب و اشتغال به ناچار و علیرغم میل باطنی به فعالیت‌هایی نظیر قاچاق بویژه قاچاق سوخت، انسان و کالا روی آوردند، مشاغلی که نمی‌توان آن را شغل نامید و علاوه بر هدر رفتن سرمایه ملی، سبب بروز خسارت‌های جبران ناپذیری مانند حوادث رانندگی، ناامن کردن جاده‌ها و مرزها و تبدیل نیروهای مولد به افراد قاچاق‌بر و قاچاقچی شده است.
بسیاری از کسانی که به کار خرید و فروش و جابجایی موادسوختی مشغول هستند ابتدا از خرید و فروش بنزین و گازوییل و کارگری برای قاچاقچیان عمده کارشان را شروع می کنند و رفته رفته با بالا رفتن درآمدها خودشان تبدیل به قاچاقچی یا سوخت‌بَر می شوند، برخی از این افراد که تا چند سال پیش پول خرید چند گالن موادسوختی را نداشتند پس از حداقل یک سال یا کمتر و بیشتر صاحب ماشین ها و خانه هایی می شوند که یک کارمند در طول ۳۰ سال خدمت صادقانه خود نمی تواند به آنها دسترسی پیدا کند.
در این میان هستند افرادی که سالها به شاگردی و کارگری برای قاچاقچیان مشغولند و هنوز نتوانستند به سرمایه های آنچنانی دست یابند که معمولا تعداد این افراد اندک است و به گفته یکی از فعالان حوزه قاچاق سوخت؛ این افراد یا خودشان مشکل دارند یا هنوز راه و رسم پولدار شدن را نیاموخته‌اند.
این سوخت بر یا قاچاقچی سوخت می گفت: البته در این میان افرادی قانع نیز وجود دارند که فقط به درآمد اندک و کسب معیشت خانواده اکتفا می کنند.
وی که خود را «احمد» معرفی کرد به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: من از ۱۶ سالگی پا به این عرصه گذاشتم و وارد بازار خرید و فروش موادسوختی شدم و با وجود تمام مشکلات و خطرهای پیش رو این کار را تاکنون ادامه داده ام.
این سوخت‌بر افزود: حدود ۱۵ سال است که در جاده های سیستان و بلوچستان کار سوخت بری را انجام می دهم و از این مسیر امرار معاش می‌کنم.
احمد بیان کرد: تا مقطع اول دبیرستان درس خوانده ام و با توجه به مشکلات خانوادگی از ادامه تحصیل منصرف و به کار سوخت بری رو آوردم.
وی نبود اشتغال مناسب در این استان را عامل سوق یافتنش به این کار که از آن به عنوان شغل خطرناک یادمی کرد، دانست.
احمد از سختی‌ها و خطرات سوخت بری خیلی گلایه می کرد و گفت: وقتی پشت فرمان وانت پر از گازوییل می نشینم احساس می کنم یک بمب بزرگ را با خود حمل می کنم اما برای فرار از بیکاری و تامین معاش زندگی چاره ای جز این نمی بینم.
وی افزود: از یک طرف احتمال بروز هر حادثه رانندگی و جاده ای وجود دارد و از طرف دیگر گیرافتادن به دست ماموران و مجازات های قانونی.
احمد ادامه داد: در برخی مقاطع فصلی برای کارهایی چون پسته چینی و یا برداشت گوجه به استانها و شهرهای دیگر چون رفسنجان و مازندران می‌روم که آن هم در یک دوره مشخص با مشکلات بسیار زیاد همراه است.
وی تصریح کرد: افزایش نرخ بنزین هیچ تاثیری در قاچاق سوخت نداشته است زیرا در وحله اول عمده موادسوختی که به آنسوی مرز انتقال می یابد گازوئیل است و بنزین فقط برای انتقال گازوئیل استفاده می شود که آنهم خیلی به رانندگان فشار مالی وارد نمی کند چون قیمت گازوئیل را افزایش می دهیم.
یکی دیگر از جوانان فعال در قاچاق سوخت گفت: سیستان و بلوچستان با داشتن مرزهای طولانی و ظرفیت های بسیاری که به ویژه در حوزه تجارت دارد می تواند نقش مهمی در حوزه اشتغال داشته باشد اما متاسفانه از این ظرفیتها به خوبی استفاده نمی شود.
وی که خود را اسحاق معرفی کرد افزود: صاحبان سرمایه در این استان کم نیستند اما سرمایه های خود را برای ایجاد کارخانه و واحد تولیدی بکار نمی گیرند تا جوانانی مانند ما مشغول بکار شوند، اگر سرمایه داران بومی استان سرمایه های خود را در این راه بکار گیرند بسیاری از جوانانی که اکنون در شغل های کاذب مشغول کار هستند جذب مشاغل ایجاد شده می شوند.
وی افزود: من به عنوان یک سوخت‌بر اگر شغل مناسبی حتی جابجایی کالای قانونی و مجاز با در آمد قابل قبول وجود داشته باشد امکان ندارد به انتقال سوخت ادامه دهم چون در این کار خطرات بسیاری نهفته است.
وی تصریح کرد: کار سوخت‌بری بسیار خطرناک و زیان‌آور است بطوریکه تاکنون در این مسیر بسیاری از خانواده ها عزیزان خود را از دست داده اند و خودم نیز چند نفر از دوستانم را از دست داده‌ام.
اسحاق گفت: برخلاف تصور بسیاری از مردم کار سوخت‌بری به نسبت خطر و استهلاکی که وجود دارد برای ما سود چندانی ندارد.
وی اظهار داشت: با توجه به حرکت در مسیرها و راههای خاکی و کوهستانی استهلاک خودرو بشدت افزایش می یابد بطوریکه هر ۲ هفته نیاز به تعویض لاستیک ها و در کنار آن سرویس جلوبندی، تعمیر موتور خودرو و موارد دیگر است.
محمد نوربخش یکی دیگر از سوخت بران که به گفت و گوی ما پیوست گفت: برخی افراد فعال در کار سوخت‌بری به صورت روزمزد و دستمزدی برای شخص دیگری کار می کنند که تمام سود عاید از جابجایی موادسوختی در جیب همان شخص می رود و خطرات آن دامنگیر رانندگانی چون ما می شود.
وی ادامه داد: افراد بسیاری از این طریق و به صورت واسطه ای بدون آنکه زحمتی کشیده باشند سودهای میلیاردی بدست آورده اند.
وی افزود: هر یک از قاچاقچیان عمده چندین دستگاه خودرو دارند که در اختیار رانندگان قرار می دهند تا موادسوختی آنان را حمل کنند، در واقع بسیاری از افراد نظیر خودم برای چنین اشخاصی کار می کنیم.
نوربخش خطاب به ما گفت: فکر می کنید افزایش نرخ بنزین برای این قبیل افراد تاثیری دارد، حتی اگر چندین برابر هم بشود هیچ تاثیری بردرآمد قاچاقچیان عمده ندارد.
وی تصریح کرد: افراد بسیاری که از این طریق امرار معاش و برای قاچاقچیان عمده کار می کنند همواره علاقه‌مند به اجرای طرحی با رویکردی قانونی در حوزه حمل کالا و یا سوخت و یا شغل مناسب هستند.
سیستان و بلوچستان با داشتن ظرفیتها و توانمندی‌های فراوان از جمله همسایگی با دو کشور دوست و همسایه افغانستان و پاکستان، بندر، معادن، بازارچه های مرزی و غیره می‌تواند نگین درخشان تجاری در شرق کشور باشد که در صورت بهره گیری از این ظرفیتها نه تنها مشکل همیشگی قاچاق سوخت با زیان های بسیار را از میان بردارد بلکه عاملی مهم در رونق کار و تجارت مثبت در این منطقه شود.
هر چند طی چند سال اخیر کارهای مهم در حوزه تجارت و توجه به بازارچه های مرزی صورت گرفته اما هنوز نیازمند گسترش گفتمان بین المللی و تسهیل در کار تجارت و ترانزیت است تا منفعت این تجارت بیش از پیش نصیب همگان شود.
سود کلان سوخت در جیب تعداد محدودی منفعت طلب
قاچاق سوخت هرچند برای بسیاری از افراد به عنوان یک راه تامین معیشت محسوب می شود اما در این میان افراد منفعت طلب بسیاری هستند که در حال ماهی گرفتن از این آب گل آلود هستند، افراد سودجویی که با فروش موادسوختی برای خود بازاری میلیاردی رقم زده و هیچ گاه حاضر نیستند منفعت خود را به خطر اندازند.
یکی از نوجوانانی که در حال خرید و فروش بنزین در یکی از خیابان های شهر زاهدان بود به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: من و بسیاری از دوستانم که در این خیابان هستیم برای افراد دیگری کار کرده و به ازای هر تعداد خرید و فروش بنزین مبلغی را به عنوان دستمزد درآخر هر روز دریافت می‌کنیم.
وی که خود را عبدالله معرفی کرد گفت: افراد بسیاری با داشتن کارت‌های متعدد و یا خرید سهمیه کارت‌های مردم عادی سود کلانی را برای خود به دست می آورند.
وی افزود: خرید و فروش و قاچاق گازوییل در مرزها رونق دارد و منفعت بیشتری را برای افراد ایجاد می کند.
جوانی که در نزدیکی یکی از جایگاههای سوخت یک گالن بنزین را در معرض دید گذاشته بود ابتدا حاضر به گفت وگو نشد اما رفته رفته شروع به گلایه کرد و گفت: اگر شغل مناسبی بود در هوای سرد زمستان و گرمای زیاد تابستان مجبور به ایستادن در کنار خیابان نبودم تا دو گالن بنزین خرید و فروش کنم.
وی که نامش را ذکر نکرد افزود: افراد بسیاری با خرید خودروهای سنگین تنها سهمیه سوخت آنها را تحویل گرفته و می فروشند و بدون هیچ زحمتی هر ماه حقوق یک سال شمای خبرنگار را بدست می آورد.
وی بیان کرد: این قبیل افراد با صدور بارنامه‌های صوری سهمیه روزانه هر خودرو را از جایگاه‌ها با قیمت هر لیتر ۳۰۰ تومان خریده و در بازار آزاد با قیمتی چند برابری می فروشند.
وی گفت: هم اینک قیمت یک بشکه ۲۰۰ لیتری گازوییل در جایگاههای سوخت برای خودروهای سنگین ۶۰ هزار تومان است اما همین مقدار در بازار آزاد ۶۰۰ هزار تا ۷۰۰ هزار تومان خرید و فروش می شود.
وی در مورد تاثیر افزایش نرخ بنزین بر قاچاق سوخت گفت: افزایش نرخ بنزین شاید فشار مالی بیشتری بر کارمند و کارگر وارد کند اما نه تنها هیچ تاثیری در کاهش قاچاق سوخت ندارد بلکه همین بنزین آزاد لیتری سه هزار تومان نیز قاچاق می شود بطوریکه اکنون در برخی شهرهای مرزی صف های بنزین چند کیلومتری شده است و این خود نشان می دهد که اگر قبلا قاچاق گازوئیل رواج داشت اکنون قاچاق بنزین نیز به آن افزوده شده است.
صادق میرکاظمی یکی دیگر از بنزین فروشان به خبرنگار ایرنا گفت: اصلاح نرخ بنزین تغییری در روند قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان نداشته و این امر همچون گذشته در حال انجام است.
وی بیان کرد: جابه جایی و قاچاق بنزین از گذشته تا کنون خیلی جزیی انجام می شده و خرید و فروش گازوییل در این استان بیشتر مورد توجه بوده است به همین سبب افزایش قیمت بنزین تاثیری در قاچاق سوخت نداشته است.
وضعیت قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان تغییری نداشته است
دبیر کمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: وضعیت قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان نسبت به قبل تغییری نداشته و حجم قاچاق همان حجم زمان گذشته است.
مجید محبی ادامه داد: ۸۰ درصد فرآورده های سوختی از خارج سیستان و بلوچستان وارد این استان می شود و حاشیه بسیاری از شهرهای بزرگ هم اینک محل‌هایی برای دپو سوخت شده است.
وی حوزه نظارت دستگاه های متولی را بسیار مهم دانست و افزود: حوزه نظارت در سیستان و بلوچستان به صورت مطلوبی در حال انجام است اما ضروریست این نظارت در سایر مناطق کشور نیز انجام و اعمال شود.
دبیر کمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز سیستان و بلوچستان بیان کرد: از دوران قدیم تا به حال قاچاق سوخت در این استان بیشتر نفت‌وگاز بوده و تنها بنزین برای استفاده سوخت خودروهای باربر مورد استفاده قرار می گرفته است.
وی تصریح کرد: پس از اجرای طرح مدیریت سوخت مصرف بنزین در سیستان و بلوچستان به غیر از شهرستان سراوان روند متعادل و کاهشی داشته است.
محبی ادامه داد: در حوزه شهرستان سراوان با اجرای طرح کدینگ به یک ثبات متعادل در جایگاهای سوخت رسیدیم اما اکنون دوباره جایگاههای سوخت این شهرستان از ازدحام برخوردار شده است.
وی افزود: هم اینک سوخت سه هزار تومانی در شهرستان سراوان برای بسیاری از مردم صرفه اقتصادی دارد و با توجه به اختصاص سهمیه ۳۰۰ لیتری با نرخ هزار و ۵۰۰ تومان و ۴۰۰ لیتر با نرخ سه هزار تومانی برای خودروهای وانت عملا شاهد افزایش مصرف در این شهرستان هستیم.
دبیر کمیسیون برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز با بیان اینکه باید ریسک قاچاق برای کاهش قاچاق بالا برود اظهار داشت: در حال حاضر انتقال سوخت قاچاق از زاهدان صرفه چندانی ندارد و بیشتر سوخت از شهرهای مرزی چون سراوان انجام می شود.
وی بیان کرد: اعتقاد بنده بر این است که سهمیه بندی و اصلاح نرخ بنزین عملا افراد سوخت بر را به سمت استفاده و قاچاق بیشتر از فرآورده‌های نفت‌وگاز (گازوئیل) سوق می دهد که مطمئنا این امر مشکلاتی را به همراه خواهد داشت لذا نیاز است هرچه سریع تر در اینباره چاره اندیشی شود.
رسیدگی به تخلفات ۱۸۰ شرکت حمل و نقل عمومی در سیستان و بلوچستان
مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پرونده ۱۸۰ شرکت حمل و نقل عمومی این استان از ابتدای امسال تاکنون در کمیسیون های ماده ۱۱ و ۱۲ مورد رسیدگی قرار گرفته است.
ایوب کرد بیان کرد: از ابتدای سالجاری تاکنون ۱۴ جلسه مربوط به کمیسیون ماده ۱۱ به عنوان مرجع رسیدگی به تخلفات رانندگان فعال در بخش حمل و نقل جاده‌ای کالا و مسافر و تعداد ۱۵ جلسه مربوط به کمیسیون ماده ۱۲ به عنوان مرجع رسیدگی به تخلفات شرکت‌ها و موسسات حمل و نقل عمومی جاده‌ای کالا و مسافر، تشکیل شده است.
وی عمده تخلفات رانندگان سیستان و بلوچستان را کسر تجهیزات ایمنی، اخذ بارنامه و صورت وضعیت صوری ذکر کرد و افزود: با توجه به اختیارات تفویض شده به کمیسیون استانی، برای رانندگانی که تخلف آنها احراز شده آراء متفاوتی از تذکر کتبی با درج در سوابق کارت هوشمند تا لغو کارت هوشمند به مدت یک ماه، در نظر گرفته شده است.
مدیر کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای سیستان و بلوچستان در خصوص عمده‌ترین تخلفات کمیسیون ماده ۱۲ نیز گفت: عدم رعایت ضوابط تهیه، تنظیم و استفاده از بارنامه و صورت وضعیت، سوء استفاده از کارت هوشمند راننده و اخذ کمیسیون اضافی از رانندگان را از عمده‌ترین تخلفات شرکت‌ها و موسسات حمل و نقل کالا و مسافر جاده‌ای این استان عنوان کرد.
وی خاطر نشان کرد: شهروندان می‌توانند علاوه بر مراجعه حضوری به ادارات و نمایندگی‌های تابعه این اداره کل در شهرستان‌های استان، از طریق ارسال پیامک به شماره ۳۰۰۰۱۴۱ و یا تماس با سامانه ۱۴۱ و یا از طریق سیستم «شهراه»، هرگونه انتقاد، پیشنهاد و یا شکایت را به این اداره کل منعکس کنند.
روند کاهش مصرف بنزین در بسیاری از شهرهای سیستان و بلوچستان
مسئول روابط عمومی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی منطقه زاهدان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: از زمان اصلاح نرخ بنزین در شهرهای زاهدان، خاش و زابل کاهش مصرف سوخت را داشته ایم.
محمد کهنسال ادامه داد: شهر سراوان بیشترین میزان مصرف سوخت را به خود اختصاص داده و علت اصلی آن میزان دریافت سهمیه سوخت کارت‌های وانت بار است.
شهرستان سراوان به دلیل همجواری با کشور پاکستان یکی از معابر مهم قاچاق سوخت محسوب می شود به همین دلیل تعداد زیادی وانت در این شهرستان و اطراف آن به فعالیت مشغول هستند.
خبرنگاران ایرنا برای تکمیل این گزارش تلاش کردند تا حداقل با یک یا ۲ نفر از قاچاقچیان عمده گفت وگو کنند اما موفق به یافتن آنان نشدند برخی افراد می گفتند بسیاری از قاچاقچیان عمده که در آمدهای میلیاردی از این راه بدست می آورند ایرانی نیستند.
در این گزارش عده ای از فعالان حوزه انتقال سوخت (خریداران، فروشندگان و انتقال دهندگان موادسوختی) مطالب و دغدغه های خود را بیان کردند که مهمترین و اصلی ترین مشکل آنان نبود شغل مناسب و کارگری کردن اجباری برای قاچاقچیان عمده با هدف امرار معاش بود.
افراد ساده و صادقی که تنها کسب درآمد اندک برای امرار معاش را عامل سوق یافتن شان به حمل موادسوختی و بازی با جان خود می دانند.
هرچند افراد بسیاری از این مساله سوء استفاده کرده و توانسته‌اند به درآمدهای میلیاردی دست یابند، افرادی که با استفاده از نیروی کار دیگران و ایجاد رابطه سرمایه های کلانی از این حوزه بدست آورده و هیچ گاه حاضر نیستند راه در آمد بی زحمتشان مورد خدشه وارد شود.
آنچه همواره در حوزه قاچاق سوخت در سیستان و بلوچستان مورد توجه است معضل اشتغال و هدر رفت سرمایه‌های ملی است.
حاملهای انرژی که به سختی تهیه و تولید و برای رفاه هرچه بیشتر مردم عرضه می شود اما به بهایی اندک در آن سوی مرزها معامله شده و سود آن نصیب تعداد معدودی منفعت طلب می شود.
آنچه مهم است نگاه ویژه، کار آمد و کارگشا در رابطه با جابه جایی سوخت در سیستان و بلوچستان است برنامه ای مهم تا مسیری مناسب را پیش رو افراد بگذارد؛ مسیری که نه شاهد هدر رفت سرمایه ملی و سودجویی افرادی خاص باشیم و نه شاهد شرمندگی پدران این سرزمین برای تامین معاش خانوادهای‌شان.
گزارش از :حسین دهمرده
نظر شما