در پیچ و تاب گبه‌بافی چهارمحال و بختیاری

 گبه نوعی فرش و زیرانداز با پرزهای بلند است که بیشتر در مناطق شهری و روستایی شهرستان‌های شهرکرد، بروجن، اردل و فارسان بافته می‌شود.
از آن‌جا که صنایع دستی بخشی از تولیدات انسان است و نشات گرفته از ذوق و خلاقیت هنری، مهارت فنی، مواد اولیه طبیعی و بومی و بینش و باور انسان‌ها و متاثر از جهان پیرامون آن‌ها است، مصنوعات صنایع دستی چهارمحال و بختیاری نیز با تکیه بر سابقه تاریخی، ویژگی‌های اقلیمی و طبیعی محیط زندگی، فرهنگ تولیدکننده و مصرف‌کننده ساخته و پرداخته می‌شود.
به همین دلیل این‌گونه مصنوعات را به عنوان کالایی فرهنگی می‌شناسند که علاوه بر عملکرد مادی حامل پیام فرهنگی و ویژگی‌های قومی منطقه است.
مجموع ویژگی‌های صنایع دستی چهارمحال و بختیاری باعث شده است که این هنرصنعت‌های بومی بخشی از فعالیت‌های اقتصادی درآمد روستاها و شهرهای کشور از جمله مناطق شهری و روستایی این استان را به خود اختصاص دهد.
در چنین شرایطی لازم است حمایت از تولیدات صنایع دستی به منظور حفظ و جذب بازارهای داخلی و خارجی یکی از عوامل استمرار تولید و در نهایت بقای هنرهای سنتی، صنایع دستی و فرهنگ کهن این منطقه است.
تکنیک بافت "گبه" به قالی‌بافی شباهت دارد
کارشناس توسعه و ترویج بازرگانی معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری با اشاره به تکنیکی بودن بافت "گبه" گفت: تکنیک بافت این فرش شبیه قالی‌بافی است.
جهانبخش ترکی هرچگانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: تراکم گره‌ها و پودهای به کار رفته در بافت "گبه" بسیار کمتر و هم‌خانواده "خرسک" است.
وی افزود: مواد اولیه به کار رفته در تولید "گبه"، پشم بهاره گوسفند است که با وسایل ساده‌ای مانند "پیلی" (Piliy) و چرخ ریسندگی سنتی به صورت دست‌ریس آماده می‌شود.
ترکی هرچگانی تصریح کرد: تار و پود استفاده شده در بافت "گبه" از پشم است و هیچگونه الیاف غیراصیل در آن به کار نمی‌رود.
وی تقسیم‌بندی "گبه" از نظر بافت را شامل ۲ نوع"گبه ریزبافت" و "گبه درشت‌بافت" دانست و یادآور شد: رج‌شمار گبه‌های درشت‌بافت تا ۱۸ رج و رج‌شمار گبه‌های ریزبافت تا ۴۵ رج می‌رسد.
کارشناس توسعه و ترویج بازرگانی معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: به عبارت ساده‌تر تراکم بافت در گبه درشت‌بافت کمتر و در گبه ریزبافت بیشتر است.
وی ویژگی‌های دیگر "گبه" را نقوش به کار رفته در این محصول دانست و گفت: طرح و نقوش مورد استفاده در آن شامل طرح شکسته هندسی ساده، طرح‌های ساده الهام گرفته از طبیعت اطراف مانند خورشید، آسمان، دشت‌ها، کوه‌ها، حیوانات اهلی و وحشی است.
ترکی هرچگانی تاکید کرد: این نوع طرح و نقوش در بافت "گبه" باعث شده این هنرصنعت از سایر زیراندازها متمایز شود.
وی افزود: رنگ‌های مورد استفاده در "گبه" علاوه بر گیاهی بودن در مقابل نور و شستشو از ثبات کافی برخوردار است.
کارشناس توسعه و ترویج بازرگانی معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: با توجه به اینکه خامه به کار رفته در بافت "گبه" در دسترس است، از پیچ و تاب بیشتری برخوردار است.
وی یادآور شد: به همین منظور در هنگام رنگ‌آمیزی خامه‌های "گبه" رنگ به درون و مغز آن نفوذ نمی‌کند.
ترکی هرچگانی اظهار داشت: به همین دلیل هنگام بافت و قیچی کردن پرزهای اضافی، رنگ‌های متفاوت مشاهده می‌شود که در اصطلاح به آن "ابرش یا سایه‌روشن" می‌گویند که زیبایی و چشم‌نوازی آن را دو چندان می‌کند.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری افزون‌بر ۱۲ هزار هنرمند صنایع دستی دارد که از این تعداد ۳ تا ۶ هزار نفر در فصل‌های مخلتف سال فعالیت می‌کنند.
هم‌اکنون ۵۲ رشته صنایع دستی شهری، روستایی و عشایری در چهارمحال و بختیاری وجود دارد.
بافته‌های داری مانند فرش‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی و قالی‌بافی، چوخابافی، نمدمالی، کلاه‌مالی، گیوه دوزی، سرمه‌دوزی، منبت‌کاری، سفال‌گری، خورجین‌بافی، بافت سیاه چادر، قفل‌سازی، حجاری، گره‌چینی، احجام فلزی خاتم و مشتقات آن ها از مهمترین صنایع دستی شهری، روستایی و عشایری این استان است.
در سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶ حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار دلار محصولات نمدی از چهارمحال و بختیاری به خارج از کشور صادر شد و این نشان می‌دهد این محصول می‌تواند یکی از مهمترین کالاهای صادراتی استان باشد.
هم‌اینک ۵۰۰ هنرمند نمدمال در ۱۵ کارگاه بزرگ تولیدی چهارمحال و بختیاری فعالیت دارند که از این تعداد ۴۰۰ نفر در شهرکرد و ۱۰۰ نفر در بروجن هستند.
تاکنون ۲۵۰ فقره مجوز صنایع دستی برای این رشته صادر شده و ۴ شرکت فعال در تولید و صادرات نمد در چهارمحال و بختیاری فعالیت دارند.
در خرداد ۱۳۹۰ نمدمالی چهارمحال و بختیاری جزو میراث ناملموس ملی به ثبت رسیده است.
با توجه به کاربرد زیاد نمد، قابلیت استفاده این تولیدات در صنایع گردشگری، خودروسازی، دفاع و ورزش نیز وجود دارد.
تولید محصولات نمدی چهارمحال و بختیاری به دو روش سنتی و نوین صورت می‌گیرد که امروزه در بخش تولید نمدهای نوین به علت نوآوری و کاربردهای مختلف افزون‌بر ۴۰ نوع محصول نمد تولید و روانه بازار مصرف می‌شود.