راه‌های نرفته کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها

بنابه نظر کارشناسان، در زمینه آلودگی هوا مطالعات زیادی انجام شده و به نظر می رسد که مسوولان می دانند دلایل اصلی بروز آلودگی هوا در کلانشهرها از جمله تهران چیست، پس باید به طور جدی برای پیشگیری و رفع آن اقدام کنند تا مردم از این معضل رهایی یابند و هوای سالم استنشاق کنند.

حسین شهیدزاده، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران گفته بود که بیشتر آلودگی هوای شهر تهران مربوط به کامیون‌ها و خودروهای گازوئیل سوز با سهم به ترتیب ۱۵ و ۷ دهم درصد و صنایع، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها با سهم بالای ۳۵ درصد انتشار ذرات آلاینده در هوای شهر تهران است که متاسفانه در فصل زمستان بسیاری از این صنایع و نیروگاه‌ها از سوخت‌هایی مانند گازوئیل به جای گاز استفاده می‌کنند.

این در حالی است که فرصت تنفس هوای سالم، از نیازهای اولیه بوده یا به عبارتی بهتر، از مهمترین نیازهای مردم است که باید محقق شود، آلودگی هوا دارای عوارض متعددی است که نتیجه آن آسیب به سلامت مردم است و این معضل امروزه یک تهدید جدی برای جامعه محسوب می شود.

هرچند آلودگی هوا یکی از مشکلات مهم دنیا است و سازمان بهداشت جهانی در سال های اخیر هم به آن توجه بسیار کرده، اما این معضل با بی تدبیری و نبود توجه کافی در حال تبدیل شدن به فاجعه است و باید برای رفع آن کاری جدی کرد. این معضل دارای ابعاد بسیار وسیع است اما با برنامه ریزی مناسب، عزم جدی مسوولان و مشارکت همگانی مردم می شود آن را برطرف کرد، به عبارت دیگر تردیدی وجود ندارد که ما در ایران می توانیم با بهره گیری از یک سری موارد، این مشکل را برطرف کنیم.

دکتر رضا ملک زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی روز چهارشنبه در این خصوص به خبرنگار علمی ایرنا گفت: معضل آلودگی هوا را باید با برنامه ریزی صحیح، عزم مسوولان و مشارکت جدی و همگامی مردم برطرف کرد.

وی به تاثیر عوارض آلودگی هوا بر سلامت مردم اشاره کرد و گفت: وقتی آلودگی هوا زیاد می شود و به اوج خود می رسد، افرادی که در شهر تردد می کنند، مانند این است که روزانه، یک پاکت سیگار مصرف می کنند و این موضوع اثرات بسیار مخرب بر سلامت مردم و محیط زیست دارد و دولت باید تصمیم جدی در این زمینه بگیرد.

عوامل اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها چیست؟

وی در پاسخ به این سوال که چه عاملی بر آلودگی هوا در کلانشهرها تاثیرگذارتر بوده و به عبارتی عوامل اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها چیست؟ گفت: خودروها به خصوص خودروهای فرسوده و صنایع آلاینده مهمترین عامل آلودگی هوا در تهران و سایر کلانشهرها است.

ملک زاده ادامه داد: به نظر می رسد در سوخت خودروها اشکالاتی وجود دارد و خودروهای موجود، هم از کیفیت مناسبی برخوردار نیستند، در مجموع افزایش بی رویه خودروهای سواری، موتورسیکلت‌ها و افزایش آلایندگی صنایع سبب بروز و تشدید این معضل در کلانشهرها از جمله تهران شده است.

وی افزود: در شهر تهران بیش از ۳ میلیون خودرو وجود دارد که بیشتر آنها استاندارد لازم را ندارند و یا فرسوده هستند و از سویی دیگر، ظرفیت این شهر به اندازه این تعداد خودرو نیست و همچنان نیز به تعداد آنها اضافه می شود، از طرف دیگر تعداد زیادی موتورسیکلت در این شهر وجود دارد که باید برای همه آنها تصمیم گیری شود.

معاون وزیر بهداشت ادامه داد: باید تصمیم جدی برای رفع آلودگی هوا گرفته شود، در غیر اینصورت، ما دچار مشکلات خیلی جدی تری در بخش های مختلف خواهیم شد و سلامت مردم به طور جدی تهدید می شود.

وی اظهار داشت: در زمینه آلودگی هوا مطالعات متعددی انجام شده و به نظر می رسد که مسوولان می دانند دلایل اصلی بروز آلودگی هوا در کلانشهرها از جمله تهران چیست، پس باید به طور جدی برای پیشگیری وارد عمل شوند تا مردم از این معضل رهایی یابند.

معاون وزیر بهداشت ادامه داد: اگر مسوولان فکر می کنند یک فرمول ساده ای در این زمینه وجود دارد و با آن می شود سریع آلودگی هوا را برطرف کرد، در اشتباه هستند و این چنین فرمولی وجود ندارد و باید با برنامه ریزی دقیق و مشارکت مردم این معضل را برطرف کرد.

وی با اشاره به اینکه به نظر می رسد مردم و مسوولان این موضوع را جدی نگرفته اند، افزود: مقابله با آلودگی هوا برنامه ریزی دقیق و اراده خیلی قوی دولت و مشارکت جدی مردم را می خواهد و باید با عزم جدی وارد این میدان شد.

ملک زاده افزود: آلودگی هوا در تهران، مجموعه ای از ترکیباتی است که یکی از آنها سرب است که تردیدی نیست که این ماده برای ارگان های مختلف بدن عارضه ایجاد می کنند، این مواد سرطان زا است و سبب نارسایی ریوی، سکته قلبی و مغزی و کبد چرب می شود.

وی افزود: بر اساس تخمین های صورت گرفته، آلودگی هوا سالانه سبب مرگ حداقل ۲۹ هزار نفر در ایران می شود و در جهان هم ۷ میلیون نفر را به گام مرگ می کشد، بنابراین باید به طور جدی به آن پرداخت.

آلودگی هوا شدیدتر شده است

وی با طرح این سوال که آیا تعداد روزهای آلوده در تهران طی ۱۵ سال گذشته افزایش یافته  است؟ گفت: براساس مطالعات انجام شده آلودگی هوا شدیدتر و ذرات معلق هم به آن اضافه شده است.

ملک زاده بیان داشت: برای کاهش آلودگی هوا اقدام مهمی انجام نداده ایم و این موضوع را جدی نگرفته ایم، کشورهایی که به طور جدی به آن پرداختند به دستاوردهای خوبی رسیدند و ما این راه را نرفتیم.

وی افزود: حدود ۵ سال پیش در هیات دولت حضور یافتم و پیشنهاد کردم که دولت قانون "هوای پاک" را برای رفع آلودگی هوا تصویب کند که در آن جلسه از این پیشنهاد استقبال جدی به عمل نیامده است.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: چندی پیش هیات دولت لایحه هوای پاک را تصویب کرد و ما امیدواریم قبل از اتفاقاتی که در جاهای دیگر مانند لندن رخ داده، بتوانیم این معضل را برطرف کنیم.

وی افزود: نادیده گرفتن معضل آلودگی هوا فقط مختص این دولت نبوده و ما در طول سال های بعد از انقلاب، آن را نادیده گرفتیم و در بعد از انقلاب هم به دلیل افزایش جمعیت، بیشتر شدن خودروهای غیراستاندارد و فرسوده و افزایش صنایع آلاینده، این معضل افزایش یافته است.

از تجربیات کشورهای موفق بهره ببریم

وی در پاسخ به این سوال که تجربیات دنیا در این زمینه چه بوده است، گفت: یکی از بهترین تجربیات مستند دنیا، تجربه شهر لندن در سال ۱۹۵۲ است. هوای این شهر خیلی آلوده بود و حتی ۳ تا ۴ برابر  و در برخی موارد تا ۱۰ برابر آلودگی کنونی هوای تهران را داشت، اما با اقدامات چند ساله لندن به یکی از شهرها با هوای سالم و تمیز تبدیل شده است.

ملک زاده اظهار داشت: آلودگی هوا سبب شد که در مدت یک هفته نزدیک به ۵ هزار نفر در لندن، منچستر و چند شهر دیگر انگلیس جان خود را از دست بدهند، وقتی این اتفاق افتاد دولت مجبور به توجه جدی به این موضوع شد و از همان موقع، "قانون هوای پاک" در انگلیس تصویب و با همکاری مردم اجرا شد.

وی ادامه داد: آلودگی شدید در نیویورک هم رخ داده است، برخی روزها براثر آلودگی هوا مانند شب بود و خودروها با چراغ روشن تردد می کردند، این موضوع نشان می دهد که آلودگی هوا در نیویورک هم چندین برابر آلودگی فعلی تهران بود. در این شهر هم با تمهیداتی دولت و همکاری مردم، آلودگی هوا از بین رفت.

معاون وزیر بهداشت تاکید کرد با عزم و اراده جدی دولت و مشارکت مردم می توان آلودگی هوا را برطرف یا از ایجاد آن در کلانشهرها پیشگیری کرد.

سالانه ۷ میلیون نفر در دنیا براثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند 

وی افزود: سالانه ۷ میلیون نفر در دنیا براثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند که رقم بزرگی است. البته اغلب این افراد دارای بیماری زمینه ای مانند آسم، بیماری قلبی و ریوی و سرطان  هستند و آلودگی هوا عاملی برای زودتر مُردن آنان می شود که به عبارتی آنان دچار مرگ زودرس می شوند.

ملک زاده درباره اینکه این عدد در ایران چقدر است؟، گفت: تخمین زده می شود در ایران سالانه حداقل ۲۹ هزار نفر در هفت کلانشهر ایران به دلیل آلودگی هوا فوت می کنند.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: هرچند اغلب این افراد بیمار هستند اما می توانستند چند سال دیگر عمر کنند که سالانه تعدادی از آنان به دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند.

معاون وزیر بهداشت گفت: بر اساس پیش بینی سازمان بهداشت جهانی اکنون در دنیا از هر ۱۰ نفر ۹ نفر هوای آلوده تنفس می کند این موضوع نشان می دهد که آلودگی هوا همه گیر شده و موضوعی نیست که فقط به کشور ما مربوط باشد. این معضل در کشور ما هم وجود دارد و مسوولان به طور جدی به این موضوع توجه نکرده اند و  انتظار داریم مسوولان و مردم ایران توجه جدی تری به این موضوع مهم داشته باشند.

چه باید کرد؟

وی در پاسخ به این سوال که برای رفع این معضل چه باید کرد، گفت: قطعا اولین گام برای رفع این معضل، انجام برنامه دقیق و اصولی در دو بخش کوتاه مدت و بلند مدت با مشارکت محققان و صاحب نظران است که باید این موارد در اسرع وقت با همکاری نزدیک مردم اجرا شود.

ملک زاده، جایگزین کردن سوخت فسیلی و استفاده از آن در کلانشهرها را یکی دیگر از راهکارهای اساسی در این زمینه اعلام کرد و گفت: این تصمیم تبعاتی را برای مردم به همراه دارد که دولت باید با راهکارهای اصولی از میزان این تبعات بکاهد تا آنها در کلانشهرها اجرایی شوند.

وی، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را از دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها دانست و گفت: مردم در صورتی که امکان حمل و نقل آسان، سریع و کم هزینه را داشته باشند از وسایل نقلیه شخصی استفاده نخواهند کرد.

معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت با اشاره به اینکه باید جلوی تردد خودروهای فرسوده به خصوص موتورسیکلت ها  در شهرها به خصوص کلانشهرها گرفته شود، گفت: کیفیت سوخت هم باید ارتقا یابد.

وی افزود: به نظر می رسید که با افزایش قیمت بنزین، شاهد کاهش آلودگی هوا در کلانشهری مانند تهران باشیم که این موضوع محقق نشد و به نظر می رسد قیمت بنزین به تنهایی برای کاهش آلودگی هوا کافی نیست و باید اقدامات دیگری در این زمینه انجام داد.

ملک زاده با اشاره به اینکه آلودگی موتورسیکلت در برخی موارد از خودروها بیشتر است، گفت: باید موتورسیکلت های فرسوده و دودزا را از چرخه تردد عمومی شهر خارج کنیم و همچنین از موتورسیکلت برقی و در صورت امکان از دوچرخه، استفاده بیشتری کنیم.

وی تاکید کرد که در این مورد به اندازه کافی تجربیات موفق در دنیا وجود دارد و ما باید از آن تجربیات استفاده کنیم تا شاهد برطرف شدن این معضل در کشور باشیم.