وندالیسم یک نوع ناهنجاری اجتماعی و در معنای عام خود به تخریب اموال عمومی اطلاق می شود که ارتکاب آن "جرم" است.
در هفته های گذشته دیوار نویسی روی دروازه تهران قدیم در فضای مجازی بازتاب پیدا کرد، اهمیت این موضوع آنجاست که بدانیم از کل دروازه های تاریخی در ایران تعدادی کمتر از انگشتان دست به یادگار باقی مانده که ۲مورد آنها (تهران قدیم و درب کوشک) در قزوین هستند.
کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین پس از این اتفاق اقدام به پاکسازی نوشته های انجام شده با اسپری بر روی دیواره های این دروازه کردند، اما به گفته آنان مواد به کار گرفته شده برای پاکسازی این نوشته ها در دراز مدت روی بنا اثر منفی می گذارد.
این برای اولین بار نبود که یکی از آثار تاریخی قزوین به دست وندالیست ها با تعرض روبرو می شد، در گذشته نیز برخی آثار و بناهای تاریخی قزوین مانند دروازه درب کوشک، مسجد جامع عتیق و مسجد النبی از شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی و از بزرگترین و کهن ترین مساجد ایران، آستان و صحن امامزاده حسین(ع) و ... از گزند این دسته در امان نبودند، آسیب هایی که در بیشتر اوقات جبران ناپذیر بوده و زخمی ماندگار بر پیکر بناهای تاریخی به شمار می روند.
ضرورت مشارکت و همراهی مردم برای حفاظت از بناهای تاریخی و جلوگیری از آسیب به آنها
علیرضا خزائلی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: وندالیسم یا تخریب ارادی و سازماندهی شده اموال عمومی توسط شخص یا اشخاص یک معضل اجتماعی به شمار می رود که اگرچه با فرهنگ سازی از حجم آن نسبت به گذشته کاسته شده اما باز هم شاهد این موضوع هستیم.
وی اظهار داشت: با فرهنگ سازی انجام شده خوشبختانه آسیب رسانی تعمدی به آثار و بناهای تاریخی در سطح کشور و استان نسبت به سال های گذشته کاهش یافته اما با توجه به این که آثار و بناهای تاریخی بخشی از تاریخ و هویت سرزمین ما به شمار رفته و گنجینه ای ارزشمند هستند، این پدیده و موضوع باید به صفر برسد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین گفت: در ماه گذشته شاهد دیوار نویسی بر دروازه تاریخی تهران قدیم بودیم که معاونت میراث این اداره کل اقدام به پاکسازی آنها کرد.
آسیب به بناها و آثار تاریخی خدشه به فرهنگ و هویت ملی است
وی اظهار داشت: با وجود پاکسازی دیوارها باید اذعان کرد رنگ و موادی که برای پاکسازی استفاده می شود برای آجر و بندهای بناهای تاریخی مضر است.
خزائلی خاطرنشان کرد: صدمه زدن به آثار و بناهای تاریخی در واقع خدشه و تخریب به فرهنگ و هویت ملی است و آثار و عواقب بسیار زیان باری را با خود به همراه دارد.
وی با بیان اینکه صدمه و آسیب به بناهای تاریخی جرم محسوب می شود و پیگیرد قانونی دارد،اظهار داشت: یگان حفاظت میراث فرهنگی به طور شبانه روزی به محافظت و صیانت از ابنیه های تاریخی مشغول است اما به دلیل گستردگی و پراکندگی بناها تحقق این موضوع نیازمند مشارکت و همراهی مردم دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین همچنین از رسانه ها و سازمان های مردم نهاد نیز خواست تا در فرهنگ سازی حفاظت و صیانت از بناهای تاریخی به عنوان مواریث ارزشمند تاریخی، این اداره کل را یاری کنند.
هزینه های بالای پاکسازی و ترمیم تخریب بناهای تاریخی وندالیست ها
کارشناس مرمت بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین نیز در خصوص آثار زیانبار وندالیسم در بناهای تاریخی گفت: یکی از شیوه های رایج وندالیسم در خصوص آثار و ابنیه های تاریخی، دیوار نویسی است که در بیشتر اوقات برای پاکسازی آنها باید ناچارا از مواد شیمیایی استفاده کرد.
علی نصیری با اشاره به هزینه های مادی و معنوی بالا برای پاکسازی آثار تخریب و آسیب وندالیست ها بر بناهای تاریخی، افزود: کمترین مواد آسیب زا که می توان برای پاکسازی دیوارنوشته های انجام شده بر روی ابنیه های تاریخی به کار گرفت جوهر نمک است که روی کیفیت مواد و مصالح به کار رفته در این بناها از جمله آجر و بندهای تاثیر منفی می گذارد و مقاومت آنها را کاهش می دهد.
وی اظهار داشت: دروازه های تاریخی (تهران قدیم و درب کوشک)، مسجد جامع عتیق و مسجد النبی و ... از بناها و آثار تاریخی قزوین به شمار می روند که از گذشته تا به حال آثار وندالیسم و برخی صدمه ها و آسیب ها در آنها مشهود است.
کارشناس مرمت بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین اضافه کرد: تخریب و صدمه به بخشی از بناهای تاریخی در قالب های گوناگون از دیوارنویسی ( شعار و یادگاری و ...) گرفته تا کندن مصالح و تزئینات بر اصالت و زیبایی آثار تاریخی تاثیر منفی می گذارد.
صدمه و آسیب رساندن به بناهای تاریخی معمولا جبران ناپذیر است
نصیری، دیوارنویسی با رنگ های شیمیایی، آتش زدن دیواره ها، کندن کاشی ها و گچبری ها و تزئینات را از جمله تخریب و صدمه به بناهای تاریخی عنوان کرد و اظهار داشت: معمولا این آسیب ها جبران ناپذیر بوده و با توجه به اینکه بناهای تاریخی به عنوان میراث فرهنگی و ملی به شمار می روند، به لحاظ مادی و معنوی خسارت های زیادی را به بار می آورند.
میراث فرهنگی تنها متعلق به مردم یک شهر یا کشور نیست / وندالیست ها با صدمه به آثار تاریخی ضربه سنگینی به هویت ملی می زنند
دکتر محمدرضا محبوب فر دارای مدرک پسا دکترای جامعه شناسی سیاسی، دکترای جغرافیا، برنامه ریزی و توسعه و کارشناسی ارشد گردشگری نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص وندالیسم و آسیب به بناهای تاریخی گفت: میراث فرهنگی بخشی از دارایی ها و اموال ارزشمند و تکرار ناشدنی ملت ها به شمار می رود.
وی ادامه داد: این اموال و دارایی ها تنها متعلق به مردم یک شهر یا کشور نیست بلکه همه جهانیان در مالکیت آن سهیم هستند و حتی به آیندگان نیز تعلق دارد.
دکتر محبوب فر با بیان اینکه اعضای جامعه باید در حفاظت و صیانت از این آثار باید جدیت زیادی به خرج دهند،افزود: بناهای تاریخی دارای کارکرد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی هستند و هرگونه آسیب به آنها پیامدها و عواقب بسیار سنگینی را به دنبال دارد.
وی خاطرنشان کرد: باید به گونه ای از این بناها و مواریث فرهنگی حفاظت کرد که آیندگان نیز از این مواهب بهره مند باشند.
دکتر محبوب فر با بیان اینکه بناهای تاریخی بازتاب دهنده هویت ملی جوامع هستند و در تعاملات و روابط اجتماعی بین جامعه به ایفای نقش می پردازند،افزود: افرادی که از سر آگاهی و یا ناآگاهی اقدام به آسیب رساندن به این بناها می کنند از تبعت و پیامدهای اعمال خود بی اطلاع هستند و نمی دانند که چه اقدامی علیه ثروت های ملی و هویت ملی خود انجام می دهند.
وی اظهار داشت: البته در برخی اوقات آسیب و تخریب این مواریث به دست شهروندان عادی انجام شده و خود دولت ها و دستگاه ها به طور غیرمستقیم در این خصوص نقش دارند که با حساس سازی اجتماعی و تغییر قوانین تا حدودی از این پدیده کاست.
دکتر محبوب فر زیر سوال رفتن هویت ملی و خدشه به آن و جریحه دار شدن افکار عمومی را اولین پیامد آسیب به بناهای تاریخی عنوان کرد و گفت: البته باید در نظر داشت که شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه در بروز وندالیسم و خشونت موثر است و بخشی از تخریب ها ناشی از این موضوع است.
رسانه ها و سازمان های مردم می توانند در کاهش تخریب آثار و بناهای تاریخی به دست وندالیست ها نقش پررنگ تری ایفا کنند
وی در خصوص راهکارهای جلوگیری و یا کاهش این پدیده نیز از جمله تشدید مجازات خاطیان،گفت: تشدید مجازات و برخورد با متخلفان در این خصوص راهگشاست اما کافی نیست بلکه باید آموزش های عمومی و فراگیر از طریق رسانه ها در این خصوص آنقدر وسیع و تاثیرگذار باشد که منجر به کاهش و قطع وندالیسم حداقل در مورد بناهای تاریخی که صدمه و تخریب آنها جبران ناپذیر است، شود.
دکتر محبوب فر اظهار داشت: سازمان های مردم نهاد نیز می توانند با کارکرد تبلیغی و فرهنگی خود به جلوگیری از این پدیده کمک کنند تا نسل های آینده نیز بتوانند از مواریث فرهنگی فعلی بهره مند باشند.
