لبنان را می توان مهد مطبوعات، رسانه و مراکز انتشاراتی، تبلیغاتی و فرهنگی در خاورمیانه به شمار آورد و مطابق آمار رسمی، بیش از پنج هزار موسسه ی خبری، انجمن ادبی، فرهنگی و اجتماعی در این کشور وجود دارد.
لبنان به دلیل ارتباط گسترده با جهان جدید و ورود زودهنگام به صنعت نشر، به قطب چاپ و نشر کتاب و مجله و روزنامه در خاورمیانه تبدیل شده و شمار روزنامه ها، هفته نامه ها، ماهنامه ها و فصلنامه های صرفا سیاسی که به زبان های عربی، فرانسه ، انگلیسی و ارمنی منتشر می شود حدود یکصد عنوان است.
هم چنین شمار مجلات و نشریات غیرسیاسی در حدود ۵۰۰ عنوان است و دولت لبنان به تقاضای صدور امتیاز و انتشار جراید و نشریات به راحتی پاسخ مثبت می دهد و اصحاب رسانه و دست اندرکاران مطبوعات این کشور با توجه به اهمیت آنان و تاثیر بر افکار عمومی پس از قوای مقننه، مجریه و قضاییه به عنوان رکن چهارم تشکیلات کشوری و رکن چهارم دموکراسی محسوب می شوند.
لبنان پیش از جنگ داخلی (۱۹۷۵-۱۹۹۰) یکی از مراکز عمده و کانون استثنایی اطلاع رسانی آزاد در خاورمیانه بود و پس از آن جنگ نیز نقش و جایگاه پیشین خود را بازیافت به گونه ای که در زمان حاضر از نظر وجود روزنامه نگار و خبرنگار – با توجه به جمعیت چهار میلیون نفری آن – در قاره آسیا بی رقیب است و آنان آزادانه فعالیت اطلاع رسانی انجام می دهند.
این قشر که بر همه ارکان حکومت حتی نهادها و سازمان های نظامی، انتظامی و امنیتی در لبنان اِعمال نظارت و کنترل دارند موثرترین طیف اجتماعی و فرهنگی برای شفاف کردن تصمیم ها و پاسخگو کردن حاکمان این کشور هستند.
خصوصیات و ویژگی های بارز رورنامه نگاران و خبرنگاران فعال در لبنان این است که کمتر تحت تاثیر مفاهیم و علایق سنتی و دنباله رو رهبران سنتی این کشور هستند و نسبت به مفاهیم جدید سیاسی مانند آزادی اطلاع رسانی، پاسخگویی، نقد و انتقاد، دموکراسی، برابری و مشارکت، نظر مساعدتری دارند.
خبرنگاران و روزنامه نگاران لبنان در پیدایش و شکل دادن به تحولات – برای نمونه جنبش مردمی ۱۲۰ روز گذشته و واکنش به معامله قرن در یک هفته گذشته - تاثیرگذارند و دگرگونی های جهانی و منطقه ای و تحولات و مفاهیم تازه، اندیشه های آنان را شکل می دهد.
در میان قشر یاد شده نقش دختران و زنان خبرنگار و روزنامه نگار، مهم تر و پررنگ تر است و آنان در کنار مردان چراغ انتقاد و مبارزه با وضع موجود را روشن نگه داشته اند. محمد علی جناح رهبر معنوی و سیاسی مسلمانان پاکستان گفته است که هیچ مبارزه ای بدون همراهی زنان دوشادوش مردان، پیروزی به بار نخواهد آورد. دو قدرت در جهان حکمرانی می کنند: یکی شمشیر و دیگری قلم. از این گذشته، قدرتی دیگر با نیرویی بیش از آن دو به وجود آمده است و آن در دست زنان است.
خبرنگاران و روزنامه نگاران بخش مهم پیکره ی جامعه لبنان محسوب می شوند، دیدگاهشان تا حد زیاد مقبول بیشتر مردم است، در فرایندهای سیاسی، تعیین سیاست کلی و تحلیل سیاست های منطقه ای، مشارکت دارند و البته از احساس مذهبی، علایق طایفه ای و ملاحظات قومی خاص خود نیز برخوردارند.
این جایگاه اجتماعی و حرفه ای خبرنگاران در لبنان معلول پنج عامل است که نخستین آن، وجود نویسندگان و روزنامه نگاران با تجربه و برجسته از نسل قبلی و بالا بودن سطح فرهنگ و آموزش در این کشور است.
عامل دوم، وجود فضای آزاد به علت رقابت افراد، گروه ها، احزاب، طایفه ها با گرایش های گوناگون فکری، سیاسی و دینی و تنوع و تعدد افکار است که موجب رشد و پویایی فرهنگی جامعه تکثرگرای لبنان شده است.
عامل سوم، وجود چاپخانه های مجهز، شرکت های توزیع مطبوعات و نشریات، استفاده ی گسترده و رو به افزایش از شبکه های اجتماعی و ورود بسیاری از روزنامه های لبنانی به شبکه های الکترونیکی و جهانی است.
عامل چهارم، بالا بودن آستانه ی تحمل رهبران و مقام های مذهبی، سیاسی و حزبی و حضور اصناف و سازمان های مردم نهاد (سمن) است.
عامل پنجم، مترقی بودن قانون مطبوعات در لبنان است که بر آزادی اطلاع رسانی و تامین امنیت خبرنگاران تاکید کرده و آنان از دایره وسیع آزادی برای بیان عقاید و انتشار اخبار و مطالب خود بهره مندند.
این قانون که در سال ۱۹۶۲ میلادی در مجلس ملی لبنان تصویب و پس از آن اصلاحاتی در آن اِعمال شد، ناظر بر تمام فعالیت های مطبوعاتی و مسوولیت های قانونی خبرنگاران و روزنامه نگاران است.
قانون مطبوعات ۲ نهاد صنفی در حوزه فعالیت های مطبوعاتی را تعریف کرده است: یکی ، اتحادیه مطبوعات است که مجمع عمومی آن متشکل از تمام صاحبان امتیاز خبرگزاری ها و مطبوعات می شود. دومی، اتحادیه روزنامه نگاران است که وظیفه ی اصلی آن پیگیری حقوق مربوط به روزنامه نگاران و رفع مشکلات خبرنگاران است.
مسوولیت رسیدگی به جرایم مطبوعاتی و خبرنگاران در لبنان بر عهده وزارت دادگستری است که در صورت تخلف یک روزنامه یا رسانه ی خبری از قانون اساسی و قانون مطبوعات، حداکثر سه روز تعطیل خواهد شد. دولت نیز اقدامی در راستای سانسور و خودسانسوری و فشار بر خبرنگاران وارد نمی کند.
افزون بر ۲ اتحادیه یاد شده، در ۱۴ بهمن ماه ۱۳۹۴ خورشیدی، منشور رسانه ها و پایگاه های الکترونیکی لبنان با هدف ساماندهی فعالیت های حرفه ای و حمایت از خبرنگاران و تضمین حق آزادی آنان، صادر شد.
این منشور ۱۴ ماده ای بر مبنای التزام به قانون اساسی لبنان به ویژه احترام به آزادی های عمومی و در صدر آن ها آزادی رسانه ها و آزادی بیان و قلم خبرنگاران منطبق بر اعلامیه جهانی حقوق بشر و اسناد سازمان ملل، تدوین شده است.
نظر شما