نبرد آبی و قرمز در عراق

شاید مهمترین مختصات مرحله جدید، انتقال اعتراضات علیه دولت و طبقه سیاسی حاکم به داخل گروه های اعتراضی است که در دو روز گذشته در درگیری بین «کلاه آبی ها» (طرفداران علاوی) و «کلاه قرمزها» (مخالفان علاوی) در استان های معترض تجلی یافته است.

کلاه آبی ها همگی طرفداران مقتدا صدر رهبر جریان صدر هستند که از روز اول اعتراضات در نهم مهرماه گذشته همگام و همراه دیگر معترضان علیه طبقه سیاسی حاکم و دولت بودند.

کلاه قرمزها از دیروز دوشنبه به عنوان دسته متمایز از کلاه آبی ها در استان های معترض به ویژه واسط شکل گرفته و به شدت با انتخاب علاوی مخالفت کرده و درصدد اخراج کلاه آبی ها از میادین اعتراضی هستند.

کلاه قرمزها همانند کلاه آبی ها نیز به بهانه حمایت از اعتراضات، به سلاح های سرد خصوصا چوبدستی مسلح شده تا به کلاه آبی ها اجازه تعرض ندهند.

درگیری بین این دو گروه بعد از انتخاب محمد توفیق علاوی به عنوان نخست وزیر در ۱۲ بهمن ماه گذشته و توئیتر مقتدا صدر که از کلاه آبی ها خواست که تخریبگران و خشونت طلبان را از میادین اعتراضات مسالمت آمیز دور کنند آغاز شد.

تلاش کلاه آبی ها برای به کنترل درآوردن و استیلا بر ساختمان چند طبقه «رستوران ترکی» مشرف به میدان تحریر و میدان جمهوری در مرکز بغداد در روز یکشنبه گذشته (۱۳ بهمن ماه) نقطه آغاز این درگیری بود.

این درگیری ها سپس به دیگر استان های معترض از جمله نجف و کربلا کشیده شد و گفته می شود که دو طرف از سلاح گرم علیه همدیگر بهره برده اند.

بر همین اساس معترضان در استان مرزی واسط در شرق عراق برای متمایز شدن از کلاه آبی ها، دیروز دوشنبه کلاه قرمز بر سرگذاشته و کلاه آبی ها را از نزدیک شدن به اعتراضات برحذر داشتند.

در کربلا گروه های معترض در اقدامی کلاه ها آبی ها را از محل اعتراضات دور کردند و در ناصریه مرکز استان ذیقار که همچنان پرالتهاب ترین اعتراضات را شاهد است، مقرهای «سرایا السلام» و «جیش المهدی» (شاخه های نظامی جریان صدر) را در چند منطقه به آتش کشیدند.

کلاه آبی ها همچنین نتوانستند مانع بستن برخی از خیابان ها و ادارات در «حله» مرکز استان بابل و دیوانیه (مرکز استان القادسیه) شوند.

برخی از روزنامه نگاران عراقی از این دور تازه خشونت ها به عنوان پایان شراکت صدری های اسلامگرا با جریان های لیبرال - دموکرات یاد کرده اند.

«علی وجیه» روزنامه نگار عراقی امروز سه شنبه در روزنامه «الصباح الجدید» از این تحول به عنوان پایان شراکت با مقتدا صدر یاد کرده است.

وی افزوده است که مقتدا صدر و جریان های لیبرال که از ۲۰۱۵ تا اول فوریه (۱۲ بهمن ماه) در اعتراضات و هماهنگی سیاسی با هم همکاری داشتند بعد از درگیری کلاه ها آبی ها با معترضان بر سر انتخاب محمد توفیق علاوی در بغداد و دیگر استان های معترض، عملا به شراکت سیاسی خود پایان دادند.

مقتدا صدر همچنان اصرار دارد که همراه و همپای اعتراضات است اما معتقد است که اعتراضات مسالمت آمیز از مسیر خود منحرف شده و باید به جاده اصلاح برگردد.

رهبر جریان صدر در تازه ترین توئیتر با اصرار بر وفاداریش به اعتراضات مسالمت آمیز در عین حال از کلاه آبی ها خواسته است که بر پاکسازی اعتراضات از وجود نفوذی ها و تخریبگران و عوامل کشتار با سلاح های تک تیرانداز ادامه دهند.

اعتراضات خیابانی عراق از اول اکتبر سال گذشته (نهم مهرماه) همچنان از سوی جریان های سیاسی، مقامات دولتی (عادل عبدالمهدی نخست وزیر دولت پیشبرد امور) و آیت الله سید علی سیستانی مرجعیت عالی دینی عراق متهم است که در بطن خود خشونت را پرورش می دهد.

آیت الله سیستانی در هفته های اخیر در نماز جمعه در کربلای معلا همواره بر ضرورت دور کردن تخریبگران و نفوذی ها از بدنه اعتراضات مسالمت آمیز تاکید کرده است.

گرچه در حال حاضر گروه های درون اعتراضات خیابانی در مخالفت با کلاه آبی ها به وحدت موضع  رسیده اند اما این گروه ها نیز یک مجموعه همگن نیستند.

نگاهی به گروه های اعتراضی  

گروه های اعتراضی از مجموعه ای از افراد عادی، سلبریتی و شخصیت های اثرگذار، عوامل سفارتخانه های خارجی، نهادهای غیردولتی، تشکل های صنفی، جریان های منحرف و منحل و احزاب سیاسی حاکم به علاوه طیف دانش آموزان و دانشجویان تشکیل شده است.

افراد عادی همان هایی هستند که مرجعیت عالی دینی همواره آنها را به عنوان تظاهرکنندگان مسالمت آمیز مورد خطاب قرار می دهد و طیف متنوعی از بازاریان، کارمندان، دانش آموختگان، تشکل های صنفی، نهادهای مدنی، عشایر و اقشار متوسط و پایین جامعه را تشکیل می دهند.   

این عده در آغاز اعتراضات که هنوز جریان های نفوذی در اعتراضات رسوخ نکرده بودند، اکثریت را تشکیل می دادند اما به تدریج با ورود جریان های نفوذی و رقابت بین آنها بر سر موقعیت های مکانی در اعتراضات و زد و خورد و بعضا حذف فیزیکی و آدم ربایی ها بخش بزرگ مردم عادی از فضای اعتراضات فاصله گرفته و به خانه های خود بازگشتند.

احزاب سیاسی موجود در روند سیاسی نیز به دلیل عدم مشارکت آنها در قدرت توسط احزاب بزرگتر به صفوف اعتراضات پیوسته و به شدت از وضع موجود انتقاد می کنند.

حزب کمونیست عراق که در فراکسیون سائرون در پارلمان متحد مقتدا صدر است، به دنبال انتخاب محمد توفیق علاوی و حمایت قاطع صدر از او، با این انتخاب مخالفت کرده و ترجیح داده است که همچنان در صف اعتراضات باقی بماند.

این حزب در بیانیه ای اعلام کرد که ساز و کار انتخاب علاوی با انتخاب نخست وزیران سابق هیچ تفاوتی نمی کند بر همین اساس ترجیح داده است که در صفوف معترضان بماند.

گروه های حکمت (سید عما حکیم) و «النصر» (حیدر العبادی) نیز از جمله جریان های شیعی برجسته ای هستند که با این اعتراضات همراهی کرده اند.

جریان حکمت در همراهی با اعتراضات در طول چهار ماه گذشته فراز و نشیب هایی داشته زیرا در ابتدای اعتراضات، با آن همراه بود اما بعدها در حمایت از عبدالمهدی چرخش سیاسی داد و در حال حاضر که محمد توفیق علاوی نخست وزیر شده جز جبهه منتقدان به شمار می رود.

برخی از اعضای برجسته این جریان مانند «بلیغ ابوکلل» بعد از انتخاب علاوی، به صراحت با این انتخاب اعلام مخالفت کرده و بر ادامه اعتراضات خیابانی تاکید کرد.

 جریان های لیبرال دمکرات و مدعی جامعه مدنی در عراق نیز از مهمترین جریان های مخالف محمد توفیق علاوی هستند که شاید شاخص ترین و برجسته ترین این جریان «فائق الشیخ علی» باشد که به صراحت از علاوی خواسته که از پست نخست وزیری کنار برود.

این چهره سیاسی که اخیرا به دلیل چند پرونده قضایی در خارج عراق مستقر شده، تا قبل از انتخاب علاوی امیدوار بود که به عنوان نخست وزیر برگزیده شود.

او حتی طرفداران خود را در اعتراضات واداشت که در حمایت از او به عنوان نامزد اعتراضات شعار دهند اما عملا دیگر گروه های معترض با انتخاب او مخالفت کردند.

بخشی از گروه های معترض که عموما به نام نفوذی شناخته می شوند، مجموعه جریان های وابسته به سفارتخانه های امریکا، امارات و سعودی ها هستند.

این گروه های تندرو در عراق به «باندهای جوکر» شناخته می شود که خشونت شدید از شاخصه های آنها است.

سرکرده های این باندهای خشونت تعدادی از شخصیت های شناخته شده به وابستگی به محور آمریکایی – صهیونیستی  - عربی هستند که شاید برجسته ترین این نام ها «غیث التمیمی» باشد که در لندن اقامت دارد و از رابطه عراق با رژیم صهیونیستی به شدت حمایت می کند.

نیروهای امنیتی عراق در ۱۲ آبان ماه یک تیم اطلاعاتی وابسته به امارات متشکل از دو تبعه لبنانی و عراقی را در بغداد دستگیر کردند که نشان داد امارات یکی از مهمترین عوامل محرک اعتراضات خیابانی در عراق است.

کارشناسان اقتصادی و سیاسی عراق پرده از علت نقش آفرینی مخرب امارات در اعتراضات خیابانی کشورشان برداشته و آن را در ارتباط مستقیم با طرح بزرگ اقتصادی «جاده ابریشم» می دانند.

طبق این گزارش، جاده ابریشم باعث رونق بنادر عراق شده و عملا بنادر امارات را از رونق خواهد انداخت برهمین اساس، دبی برای خنثی کردن این طرح، اعتراضات خیابانی را هم از طریق شبکه های اجتماعی و هم از طریق عوامل مزدور خود در داخل عراق تحریک می کند تا مانع عبور این مسیر اقتصادی از داخل اراضی عراق شود.

همراهی گسترده رسانه های محور سعودی – اماراتی با اعتراضات خیابانی و برجسته کردن اعتراضات علیه انتخاب محمد توفیق علاوی بخشی از سیاست خبری این رسانه ها در تشویق ادامه اعتراضات در عراق عنوان شده است.

بخشی از بدنه باندهای تندرو جوکر را نیز جریان های منحرف یمانی، صرخی و حزب منحله بعث تشکیل می دهند.

این مجموعه به دلیل همسو بودن سیاست هایشان با محور امریکایی – صهیونیستی – سعودی به شدت از طرف رسانه های این محور نیز مورد حمایت قرار می گیرند.

مجموعه فعالیت های خشن این باندهای تخریبگر از جمله آتش زدن مقرهای احزاب، گروه های مقاومت، ساختمان های دولتی، بستن مدارس، آتش زدن لاستیک ها، بستن خیابان ها و تعطیلی خدمات عمومی در استان های معترض توسط رسانه های محور آمریکایی – صهیونیستی – سعودی – بعثی تحت عنوان اعتراضات مسالمت آمیز مورد حمایت قرار می گیرد.

مقتدا صدر که در طول ماه های گذشته همراه این اعتراضات بود و کمتر به لایه های خشن موجود در اعتراضات خیابانی عراق اشاره می کرد بعد از انتخاب علاوی، برای نخستین بار به این امر اعتراف کرده است.

وی در آخرین توئیتش به وجود نفوذی ها و تخریبگران و برای نخستین بار از وجود گروه های تک تیرانداز در میان اعتراضات اشاره کرده و از کلاه آبی ها خواسته است که آنها را از بدنه اعتراضات مسالمت آمیز دور کنند.

بخشی از خشونت ها نیز مرتبط با گروه هایی است که به عنوان تخریبگران شناخته می شوند که الزاما وابسته به عوامل سفارتخانه ها نیستند و عموما نوجوانان و جوانانی هستند که متاثر از روحیه احساسی این سن و سال مرتکب این گونه خشونت ها می شوند.

بخش مهمی از جریان های تخریبگر نیز وابسته به جریان های منحرف و منحل مانند یمانی و صرخی و بعثی ها و حتی جریان های لیبرال – دمکرات هستند که به خاطر نفرت زیاد از احزاب اسلامگرا دست به خشونت می زنند.

شخصیت های اثرگذار، سلبریتی ها و حتی پاره ای نمایندگان سابق پارلمان که معمولا در شبکه های اجتماعی و در سطح رسانه های همسو با اعتراضات فعال هستند، از دیگر عناصر مخالف انتخاب علاوی به شمار می روند.

در کنار این طیف متنوع و غیر همگن از میادین اعتراضی که با محمد توفیق علاوی به نام اعتراضات خیابانی مخالفت می کنند، شبکه گسترده ای از رسانه های منطقه ای و داخلی مانند العربیه(سعودی)، العربیه حدث (سعودی)، الحره (آمریکا)، اسکای نیوز (امارات)، الشرقیه(نزدیک به حزب بعث) به علاوه صدها شبکه اجتماعی و ارتش سایبری وجود دارند که طرح مخالفت با انتخاب علاوی را مدیریت می کنند.

نهادهای غیردولتی (NGO) که عموما به عنوان بخشی از اهرم های فشار آمریکا در عراق برای تاثیر گذاری بر تصمیم گیری های سیاسی شناخته می شوند به اضافه تعدادی از تشکل های صنفی مانند اتحادیه معلمان و انجمن مهندسان و کانون وکلای دادگستری و انجمن های دانش آموزی و دانشجویی بخش دیگری از جریان های مخالف محمد توفیق علاوی را تشکیل می دهند.

بی شک این طیف متنوع از جریان ها و تشکل ها نه تنها در نگرش ها و باورهای سیاسی خود یکدست نیستند بلکه حتی در نوع بیان مواضع اعتراضی خود علیه انتخاب محمد توفیق علاوی نیز اتفاق نظر ندارند.

در حالی که جریان های تندرو موسوم به جوکر همچنان راه خشونت را برای هرچه بیشتر متشنج کردن اوضاع داخلی در پیش گرفته، جریان های صنفی معتقد به اعطای فرصت برای ارزیابی محمد توفیق علاوی هستند.

در عین حال انجمن های دانش آموزی و دانشجویی متاثر از روحیه جوانی همچنان هیجان جوانی و نوجوانی محرک اصلی آنها در این دور تازه اعتراضی است و بی شک خون بیشتر که باندهای جوکر دنبال ریختن آن هستند، بهترین محرک کشاندن گسترده آنها به داخل اعتراضات به شمار می رود.

آنچه در طول چهار ماه گذشته در اعتراضات خیابانی اتفاق افتاده، دلزدگی قاطبه مردم از روند بی انتهای اعتراضات خیابانی و نبود رهبری مشخص در داخل آن است که سبب شده نسبت به این روند اعتراضی به تنگ آمده و از آن فاصله بگیرند امری که باعث شده تا میدان برای گروه های منظم وابسته در میادین اعتراضی خالی شود.

این اعتقاد وجود دارد که در حال حاضر اعتراضات خیابانی بیش از اینکه به پای ملت عراق نوشته شود باید به پای پاره ای جریان ها و طرف های داخلی و خارجی ذینفع سیاسی از اعتراضات که همچنان عوامل خود را در آن فعال نگه داشته اند، نوشته شود.