کرونا از شایعه تا ضعف ایمنی روحی

مروری بر شبکه های اجتماعی مجازی که حالا دیگر واقعیت زندگی های امروزی شده است به روشنی نشان می دهد چگونه مردم در شرایط پراسترس و نگرانی بسر می برند این را می توان از فیلم ها، ویدیوها، تکست ها، تصاویر و راهکارها، و روش های خانگی و علمی تخصص مقابله با ویروس کرونا مشاهده کرد.

از راه و چاه تهیه و تولید دمنوش های خانگی گرفته تا تخصصی ترین روش های مقابله با کرونا ویروس که همان دمنوش ها و ماسک های خانگی و اخیرا محول های ضد عفونی کننده دست ساز را بی فایده می دانند.

راست و دروغ، توصیه هایی را به نقل از پروفسور سمیعی مردم در شبکه های اجتماعی برای همدیگر به اشتراک می گذارند تا مقاومت بدنی خود در برابر ویروس کرونا را بالا ببرند و در دیدارهای واقعی هم همان ها را برای همدیگر تعریف می کنند و یکدیگر را به رعایت آنها دعوت می کنند.

توصیه های خانگی در ستایش و اثرگذاری سیر، پیاز، میوه، ویتامین c و هر آنچه به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند را همه دارند به همدیگر آموزش می دهند از جهاتی قال تقدیر که مردم همیشه نشان داده اند هوای همدیگر را داشته اند از سیل آغاز سال جاری بگیر تا همین کرونای پایان سال که مردم پیش تر از دولت  از همدیگر حکایت می کنند.

ولی تمام این کنش ها در سایه ای از نگرانی صورت می گیرد این نگرانی زمانیکه اخباری همچون درگیری پزشک ها و فرماندهان مبارزه با این ویروس منتشر می شود مشهودتر است.

دلشوره های مردمی که در فضای مجازی هم بیشتر به چشم می آید و برای لحظاتی هم که شده آنها را از هر آنچه دمنوش و راهکارهای خانگی مبارزه با کرونا نا امید می کند زمانیکه می بینند پزشک یا پرستاری که حتی با لباس فضایی مخصوص در مواجه با ویروس در امان نبوده و راهی قرنطینه شده است.

اینها همه همان نگرانی تک تک ماست ! سیستم ایمنی فکری که طبیعی به نظر می رسد در چنین شرایطی سرگردان و ضعیف می شود! توصیه هایی پزشکی در فضای مجازی به او می گویند ماسک بزن، دست هایت را با محلول ضد عفونی شست وشو بده! دنبال ماسک می رود نیست یا تمام شده یا احتکار شده!

ژل شست و شوی دست و الکل هم سرنوشت چندان خوشبخت تری از ماسک ندارند! لاجرم کلیپ هایی ساخته و پرداخته و دست به دست می شود که اصول ساخت ماسک با تکه ای دستمال کاغذی را نشان می‌دهد و یا با استفاده از ابتدایی ترین مواد که در هر خانه ای پیدا می شود اصول تهیه محلول های ضد عفونی آموزش داده می شود و این مخاطب که همان تک تک مردم یعنی همان ما مبهم هستیم هم امتحانش می کنیم.

بعد هم گوشی های یمان را مرور می کنیم و می بینیم که متخصص ترین افراد در حوزه ویروس کرونا بر این باورند ماسک های حتی معمولی و حتی فیلتر دار هم نمی توانند عامل پیشگیری کننده اطمینان بخشی باشند! سردرگمی را می توان در مجموع رفتارهای مردم هم در فضای مجازی و هم در کوچه و خیابان و داروخانه ها و همه جا دید!

اما این مجموعه رفتارها ی از سر ناچاری و نگرانی ناشی از چیست؟! آیا  همه این نگرانی ها، ترس از کرونا ویروس است؟! یا ترسی مبهم و نامشخص از شیوه های مواجه با یک اتفاق، حادثه و مساله قبل از تبدیل شدن به بحران است؟! آیا اگر مردم از شیوه های مطمن کنترل یک بحران اطمینان خاطر داشتند و بعبارتی روشن تر اگر اعتمادی حاکم بود باز همین رفتارها را داشتند و بازار داغ شایعه با مخلوطی از واقعیت قدرت می گرفت؟!

مردم توان و ظرفیتی در مواجه با بلایا دارند که نشان داده اند دست کم در مواقعی که تجربه اش را داشته اند همچون سیل و زلزله خوب در کنار هم بوده اند ولی به نظر می رسد در مورد بیماری همه گیری همچون کرونا ویروس ، تجربه کمتری دارند ولی باز هم در کنار همدیگرند و تفاوت دیگرش این است که اینجا دیگر در همان گام نخست، تخصص خاص می خواهد، تصمیم گیری هایی در سطح کلان می خواهد، بیمارستان، تخت و تجهیزات و قرنطینه می خواهد.

و البته شفافیت می خواهد و مسئولینی که به میان مردم آیند و و به دور از هر گونه شعار که جای نگرانی نیست؟! یا این هم مثل سایر بیماری ها! همه چیز تحت کنترل است! واقعه و مشکل را در همان ابعاد واقعی آن بگویند نه کمتر و نه بیشر! تا راه بر شایعه بسته شود و مردم از نظر فکری به یک ایمنی قابل قبول برسند چرا که همه ایده آل را نباید و نمی توان فقط  از مردم انتظار داشت!

با حرف و گفتار درمانی در مواقعی نمی توان به نتیجه مطلوب رسید! ارائه به موقع خبر و ارائه یک تحلیل و جمع بندی مشخص از شرایط حاکم بر کشور و در میان گذاشتن واقعیات و مشکلات با مردم بخشی از فرایند روشن کردن افکار عمومی و خنثی سازی شایعه است این را کارشناسان و متخصصان علوم ارتباطات بخوبی می دانند از آنها در روند مواجهه با این مشکل می توان بهره گرفت.

معصومه زارعی جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی در این خصوص می گوید: شایعه در واقع گزارشی تایید نشده درباره یک حادثه است که اساسا انتقال آن دهان به دهان صورت می گیرد و ممکن است قسمتی یا بخشی از شایعه صحت داشته باشد ولی امکان تشخیص درستی و نادرستی آن بسختی وجود دارد زیرا در جریان انتقال دچار دگرگونی هایی می شود.

وی گفت: شایعه بیانی از نگرانی ها و اضطراب های بخشی از مردم در برابر فریب اطلاعاتی است که با تحریک هیجانی ترس را فریاد می زند.

زارعی در مورد ویژگی های شایعه گفت: منبع نامشخص، مخاطبان ناهگون و پراکنده، سرعت شگفت انگیز ، محتوای تازه و به روز، تولید ساده، مجراهای انتقال رسمی و غیر رسمی و بدون هر گونه احساس گناه از جمله برخی ویژگی های شایعات هستند که در هر حال مبارزه با آن را پیچیده می کند.

این جامعه شناس گفت: برای دستیابی به نوعی ایمنی در برابر شایعه در یک جامعه و ارائه راهکارهای اساسی موثر در ناکامی فرایند شایعه اقداماتی باید انجام داد که از مهمترین آن، حضور مسئولان در بین مردم ، پرهیز از سانسور و اطلاع رسانی دقیق است.

بنا بر گفته کارشناسان علوم ارتباطات، علوم سیاسی و علوم اجتماعی، بیشترین پژوهش های مربوط به شایعه در زمینه های بحران ها و شایعه ها، شایعه های و پیچیدگی های رفتار انسانی و شایعه و بلاهای ناگهانی است.

شایعه نیز بعنوان یکی از ابزارهای پنهان تبلیغ و در زمره ارتباطات غیر رسمی است که در چگونگی پیدایی افکار عمومی نقش و اهمیت بسیار زیادی دارد.

 شایعه انتقال دهان به دهان حکایت ها و اخبار غیرموثق و از ابتدایی ترین نوع خبرها محسوب می شود که منبعی نامشخص دارد و عواملی همچون سانسور در انتشار اخبار و زمینه های فرهنگی به ویژه در جامعه ما وجود فرهنگ شفاهی سبب پیدایی آن می شود.

نارضایتی، سرخوردگی و ملال نیز شایعه را در یک جامعه تقویت می کند و بهترین روش برای مقابله با آن اطلاع رسانی دقیق است و امروز کرونا همان روز مبادایی است که آمده است به ناچار از اینکه چرا ایران دومین کانون نگران کننده این ویروس بعد از چین است می گذریم ولی با شفافیت می توان قدری از این همه نگرانی را کاست و با ابراز نظراتی مبنی بر اینکه مردم ما خود عالم به عبور از این شرایط سخت هستند دلهره و نگرانی روانی آنها را نباید مضاعف کرد.