تاریخ دقیق ورود کرونا">ویروس کرونا به ایران مشخص نیست اما بر اساس آمار اعلامی و رسمی مسئولان وزرات بهداشت، حضور این ویروس ۲۹ بهمن ماه سال جاری با مثبت بودن تست دو نفر از شهروندان در قم تایید شد و از همان زمان هم ارگان‌های ذی‌ربط کار خود را به منظور مهار بحران حاصل از شیوع این ویروس آغاز کردند. همزمان با این اتفاقات، جبهه رسانه‌ای و خبری در آن‌سوی مرزهای کشور هم به راه افتاد و از کانال‌های خبری تا تلویزیون‌های فارسی زبان تلاش کردند این باور را که الف) ایران مقصر بحران کروناست ب) جمهوری اسلامی در مهار این بحران ناتوان است ج) دولت به مردم دروغ می‌گوید خ) مردم نه با یکدیگر و نه با دولت همکاری نکنند و در نهایت ایرانیان از این بحران جان سالم به در نخواهند برد؛ میان مردم منتشر کرده و با توسل به آمارهای دروغ و تصاویر جعلی، شرایط کشور را حاد و مردم را به بالاترین سطح استرس برسانند.
هریک از رسانه‌های فارسی زبان تلاش کردند در خط خبری خود یکی از این موضوعات را آشکار و پنهان در دستور قرار دهند. ناکارآمد جلوه دادن نظام حکومتی در ایران با تمام معایب و کاستی‌های آن در نهایت منجر به ناامیدی مردم از دولت و حکومت خواهد شد، این استراتژی شاید در شرایطی غیر از بحران کرونا از سوی آنان در راستای اهداف درازمدت توجیه شود اما تداوم آن در برهه‌ای که جامعه ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند اعتماد به سیستم حکومت خود هستند، دشمنی آشکار با مردمی است که ادعای حمایت از آن‌ها از سحر تا شام گوش عالم را پر می‌کند.
-منابع خبری و همیشه پنهان بسیاری از این رسانه‌ها در داخل ایران طی یک هفته گذشته تعداد فوتی‌های کرونا را صعودی و غیرقابل باور افزایش دادند:
«کرونا">ویروس کرونا در ایران جان 'دست کم ۲۱۰ نفر' را گرفته است» تیتر سایت بی بی سی فارسی، منتشر شده در نهم اسفند.
«بنابر اعلام منابع ایران‌اینترنشنال شمار جان‌باختگان به ۱۳۷ نفر رسید» تیتر سایت ایران اینترنشنال منتشر شده روز هشتم اسفند.
- امکانات وزارت بهداشت ایران و بیمارستان‌های کشور را که در قیاس با بسیاری از کشورهای جهان از امکانات بسیار قابل قبول‌تری برخوردار است، در حد صفر و ناچیز جلوه داده شد؛ تیترهای زیر نمونه‌هایی از عملیات تخریب روانی است:
«بیمارستان‌های گیلان کیت ندارند، نگرانی از کمبود ماسک در ایران، بحران تخت بیمارستان، فرار کادر پزشکی، هیچ ماده ضد عفونی کننده و ماسکی توی بیمارستان نیست»
- مسئولان دولتی را که از همان ساعات ابتدایی فعالیت خود را برای نجات مردم آغاز کرده بودند، دروغ‌گو و پنهان‌کار نشان دادند. به این تیترها دقت کنیم:
«گزارشگران بدون مرز اعلام کرد که ایران درباره کرونا پنهانکاری می‌کند» منتشر شده در سایت ایندیپندنت فارسی هفتم اسفند.
«حکومت و کرونا؛ آنچه نگفت، آنچه نکرد» گزارش دهم اسفند سایت رادیو فردا
«بی‌مسئولیتی ایران در قبال کرونا تهدیدی برای جهان» گزارش خبرگزاری بلومبرگ.
«پمپئو: از احتمال پنهانکاری ایران درباره کرونا نگرانیم» سایت صدای آمریکا نهم اسفند.
«آنچه جمهوری اسلامی در مقابله با کرونا از آن محروم است» گزارش رادیو فردا منتشر شده در هفتم اسفند.
«اقتصاد ایران، از نفس‌افتاده در چنگ کرونا»، «بلومبرگ: ضربه کرونا بر پیکر اقتصاد ایران»، «ایران، کانون شیوع کرونا در خاورمیانه»، «بستن مرزها مانعی برای ورود تجهیزات پزشکی ضروری به ایران» این تیترها تنها نمونه‌ها و نشانه‌هایی است که پروپاگاندای رسانه‌ای علیه ایران به راه انداخته اند، گرچه انتقاد از این شیوه خبررسانی که با هدف تخریب امید مردم و آرامش روانی کشور صورت می‌گیرد؛ به معنای شرایط نرمال و ایده‌آل در کشور نیست اما میزان استرسی که خبرگزاری‌های فارسی زبان خارج از ایران طی هفته گذشته بر روان مخاطبان خود وارد کردند دستکمی از کرونا">ویروس کرونا ندارد.
موارد اشاره شده در بالا تیتر جدی رسانه‌های مدعی حرفه‌ای گری هستند اما این میان رسانه‌هایی هم هستند که گاف‌های خبری و تحلیلی آن‌ها فراتر از شوخی رفته است و برای مثال به منظور زیر سوال بردن عقاید مذهبی مردم ایران به سخنان یکی از مراجع تقلید ایران که سال‌های پیش فوت کرده استناد می‌کنند و آن را واکنش قشر مذهبی جامعه به کرونا">ویروس کرونا معرفی می‌کنند. مجری شبکه تلویزیونی من‌وتو در تازه‌ترین گاف رسانه‌ای بخش‌هایی از سخنان آبت الله بهجت را در برنامه زنده خواند و مدعی شد ایشان در واکنش به شیوع کرونا این جملات را بیان کرده است، این درحالی است که آیت‌الله «محمدتقی بهجت» از مراجع تقلید نامی ایران ده سال پیش در اردیبهشت ۸۸ دار فانی را وداع گفته است.
واقعیت‌هایی که نادیده گرفته می‌شوند
-تعداد درگذشتگان بیماری کرونا پس از آزمایش دقیق و قطعی فوتی‌ها در بیمارستان‌ها امکان پذیر است و نمی‌توان هر نوع فوتی دیگری حتی مشکوک به علائم این بیماری در صورت انجام نشدن این آزمایش را مرگ در اثر کرونا اعلام کرد. این موضوع بدیهی اما از سوی بسیاری از رسانه‌های معاند نادیده گرفته می شود و هر آماری از میزان مرگ ومیر در اثر کرونا">ویروس کرونا بدون توجه به این موضوع و بدون منبع مشخص و معتبری منتشر می‌شود و در تحلیل‌های این رسانه‌ها مورد استناد قرار می‌گیرد.
-سازمان بهداشت جهانی، سیستم بهداشت و درمان ایران را یکی از بهبود یافته‌ترین سیستم‌های بهداشتی جهان معرفی می‌کند و به اذعان ژونال‌های معتبر بین‌المللی، پزشکان ایران از بهترین متخصصان طب در جهان هستند. با این آمار جهانی ناامید ساختن مردم از عملکرد چنین سیستمی جز جنگ روانی نیست. البته این به معنای نادیده گرفتن کاستی‌ها و سوء مدیریت در برخی بیمارستان‌ها و بخش‌های آموزشی و بهداشتی نیست.
-اتهام‌زنی به مقامات و مسئولان ایرانی هم نیازی به بهانه یا شرایط خاصی ندارد و صرف حضور در یک مسوولیت می‌تواند مبنای اتهام پنهانکاری علیه آن مسوول باشد. درباره کرونا هم ایران تاکنون شفاف‌ترین اطلاع‌رسانی از همان ابتدای کار در دستور قرار گرفته است. موضوعی که برخی سران و مسوولان کشورهای منطقه با وجود احتمال بسیار بالای ابتلای مردم به این ویروس تاکنون تن به شفافیت و اطلاع رسانی ندادند.
منشور رسانه حرفه‌ای و فراموشی آن در جغرافیای ایران
نظریه مسوولیت اجتماعی رسانه‌ها که مدیون تقلاهای کمیسیون آزادی مطبوعات در سال ۱۹۷۴ در آمریکا است تاکید می‌کند: «رسانه‌ها باید برخی تعهدات و وظایف را در برابر جامعه بپذیرند و به آن عمل کنند. برای عمل به این تعهدات باید معیارهای حرفه‌ای خبری مانند حقیقت، صحت و عینیت توجه نمایند. رسانه‌ها باید تا حد امکان از آنچه به جنایت، خشونت و بی‌نظمی در کشور یا هتک حرمت گروه‌های اقلیت منجر می‌شود پرهیز کنند.»*
قطع به یقین رسانه‌های فارسی زبان خارج از ایران با این منشور آشنایی کافی دارند و احتمال بسیار زیاد حتی برای مرور بندهای آن کلاس‌های آموزشی هم برای خبرنگاران خود برگزار کرده و آن را در منشور حرفه‌ای سازمان مورد نظر خود نیز گنجانده‌اند. شواهد هم نشان می‌دهد منشور حرفه‌ای و اخلاقی را برای بخش بزرگی از جهان و خبرهای مربوط به آن اعمال و رعایت می‌کنند. نگاه حرفه‌ای به خبر، به سوژه، به محل رویداد و هزاران متغییر دیگر در تنظیم یک خبر مدعی همیشگی رسانه‌های جهان است و با همین بهانه بسیاری رسانه‌های داخلی را متهم به سانسور می‌کنند. از دیگر سو رسانه‌های جهان به ویژه بخش فارسی زبان آن‌ها به خوبی از تبعات انتشار خبرهای اشاره شده در بالا آگاه هستند. اینکه اما چرا وقتی سخن از ایران است نظریه‌های اخلاقی و حرفه‌ای، خبرنگاری و روزنامه‌نگاری رعایت نمی‌شود پرسشی است که پاسخ آن در عین پنهانی، آشکار است: سود غیرقابل توصیف گردانندگان این رسانه‌ها از ایران هراسی در جهان.
*منشور اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری سال دهم، شماره ۴، ۱۳۹۴ صدیقه ببران، هادی خانیکی، محبوبه آطاهریان
نظر شما