وزارت امور خارجه مصر در واکنش به مواضع آدیس آبابا در خصوص مصوبه شورای اتحادیه عرب با صدور بیانیه‌ای این مواضع را غیر دیپلماتیک و اهانت به اتحادیه عرب و کشورهای عضو این اتحادیه توصیف کرد.
قاهره تصریح کرد که مصوبه اتحادیه عرب نشان دهنده ناامیدی و ناخرسندی شدید از مواضع اتیوپی طی مذاکرات سد النهضه بالاخص از زمان انعقاد توافق سال ۲۰۱۵ است.
در مارس ۲۰۱۵ سه کشور مصر، سودان و اتیوپی توافقی را برای بهره برداری عادلانه از آب نیل به امضا رساندند.
قاهره همچنین پافشاری اتیوپی برای آغاز آبگیری سد در تابستان ۲۰۲۰ را بدون حصول توافق با مصر و سودان نوعی باجگیری در مذاکرات آتی توصیف کرد.
از دیدگاه مصر روش به کار گرفته شده توسط اتیوپی نشان دهنده تصمیم این کشور برای تصرف رود نیل است و اینکه اتیوپی فقط از منابع آبی این سد بهره ببرد.
مصر بشدت به آب نیل نیاز دارد. حدود ۹۰ درصد از منابع آبی مصر از رود نیل تامین می شود. همین مساله اهمیت نیل را برای زندگی و اقتصاد مصر نشان می دهد. حدود ۸۶ درصد از آبی که به سد آسوان می رسد از ارتفاعات اتیوپی سرچشمه می گیرد.
رودخانه نیل با سطح حوزه ۳ میلیون کیلومتر مربع، طولانی‌ترین رودخانه جهان است. نیمی از آن در مناطق پر بارش بالای خط استوا در کشورهای تانزانیا و کنیا و نیمی دیگر در مناطق کاملاً خشک مصر واقع شده است. مصر در طول تاریخ خود با کسب بیشترین منافع از این رودخانه و داشتن یک تمدن رودخانه‌ای، رابطه‌ای ناگسستنی با رود نیل داشته است. منافع استراتژیک، ژئوپلیتیک و اقتصادی مصر به دلیل نیاز به آب برای کشاورزی، صنعت و تأمین آب شرب ۹۰ میلیون نفر ، همواره اهمیت نیل به عنوان شاخص امنیت ملی این کشور را به روشنی نمایان کرده است .
از سوی دیگر ، اتیوپی از اینکه طی دهه ها و سده های گذشته نتوانسته از موقعیت ژئواستراتژیک خود به عنوان یک کشور بالادستی به لحاظ در اختیار داشتن منابع آبی فراوان بهره گیرد بسیار ناراضی و حتی خشمگین است. در گذشته این کشور به خاطر در اختیار نداشتن منابع مالی لازم و نیز وضعیت سیاسی ناپایدار نتوانسته است زیر ساخت های مربوط به مدیریت منابع آبی خود را ایجاد کند . اکنون که اتیوپی در زمینه ایجاد زیر ساختهای لازم به توانمندی نسبی رسیده است به هیچ وجه حاضر نیست از حق خود در مدیریت آبی رود نیل صرفنظر کند.
دولت هایی که طی یکصد سال گذشته در قاهره روی کار آمده اند همواره در استفاده از منابع آبی رود نیل به معاهدات استعماری با محوریت انگلیس متکی بوده اند.
نخستین معاهده سال ۱۹۲۹ میلادی به ابتکار دولت انگلیس منعقد شد و مصر براساس این معاهده در استفاده از منابع آبی باصطلاح بالادستی مانند رود نیل حق وتو به دست آورد.
توافقنامه دوم در سال ۱۹۵۹ میلادی بین مصر و سودان منعقد شد که براساس آن منابع آبی رود نیل بین این دو کشور تقسیم گردید. براساس این توافقنامه سالانه مصر بیش از ۵۵ میلیارد متر مکعب و سودان بیش از ۱۸ میلیارد متر مکعب از منابع آبی رود نیل را در اختیار می گیرد.
واقعیت تلخ این است که اتیوپی در هیچیک از دو توافقنامه یاد شده کوچکترین حضور و نقش و یا حقی نداشته است و این در حالی است که سرچشمه رود نیل از اتیوپی است.
احداث سد النهضه توازن قوا در حوزه رود نیل را بکلی تغییر داده است. عملیات احداث سد از یک سو تمامی معاهدات قبلی را صرفنظر از درست یا غلط بودن آنها برهم زده و از سوی دیگر تهدیدات مصر برای بکار گیری نیروی نظامی برای حل و فصل موضوع نیز تا کنون بی تاثیر بوده است. فاصله جغرافیایی بین مصر و اتیوپی موجب شده است که تهدیدهای قاهره جنبه نمایشی داشته باشد و نتواند بر روند گفتگوها در این زمینه تاثیر بگذارد.
میانجیگری آمریکا ، کشورهای اروپایی و حتی کشورهای عربی نیز تا کنون نتوانسته به مناقشه مصر، سودان و اتیوپی در خصوص تقسیم منابع آبی رود نیل پایان دهد و در چگونگی استفاده از سد النهضه راهگشا باشد.
اتیوپی در آوریل ۲۰۱۱، ساخت سد عظیم «النهضه» یا «رنسانس» را آغاز کرد . در ابتدا قرار بود عملیات احداث این سد در سال ۲۰۱۵ به پایان برسد؛ اما احداث آن بطول انجامید.
تا پایان سال ۲۰۱۹ حدود ۷۰ درصد از عملیات ساخت سد النهضه به اتمام رسید. براساس برآوردهای قبل عملیات آبگیری سد از سال ۲۰۲۰ آغاز می شود و به نظر می رسد تا سال ۲۰۲۵ عملیات آبگیری سد کاملا به اتمام برسد.
این سد بزرگ‌ترین طرح تولید برق از آب رودخانه نیل در قاره آفریقاست و عظمت آن، مبنای اصلی نام‌گذاری این پروژه به نام نهضت و یا رنسانس بود؛ زیرا این سد می تواند تحول مهمی در کشور اتیوپی ایجاد کند.
اتیوپی بر آن است تا با ساخت این سد به بزرگ‌ترین تولید کننده برق در قاره آفریقا تبدیل شود. این سد، ۱۷۰ متر ارتفاع (۵۵۰ فوت)، تقریبا ۲ کیلومتر (۱/۱ مایل) عرض خواهد داشت. این سد توانایی تولید شش هزار مگاوات برق را خواهد داشت که بیش از دو برابر تولید کنونی برق در اتیوپی است. با میزان تولید فعلی برق در اتیوپی، از هر چهار نفر، سه نفر در تاریکی زندگی می‌کنند. این پروژه بیش از ۵ میلیارد دلار هزینه داشته است.
صرفنظر از تهدیدهای نظامی مصر که ظرفیت اجرایی شدن ندارد ، ارجاع این پرونده به مجامع حقوقی بین المللی مانند دادگاه لاهه نیز راهگشا نیست؛ زیرا ارجاع پرونده به دادگاه لاهه نیازمند موافقت طرفین است که به نظر نمی رسد مقامات آدیس آبابا هیچیگاه به آن تن دهند.
نکته حایز اهمیت اینکه مصر ، سودان و اتیوپی هریک برای ادامه حیات و توسعه زیرساخت های اقتصادی خود بشدت به منابع آبی نیل نیازمندند. عدم دسترسی هر یک از این کشورها به منابع آبی که مستقیما با توسعه اقتصادی آنها در ارتباط است می تواند بحران بزرگی ایجاد کند. کمبود آب در کشورهای حوزه رود نیل به منزله از دست رفتن فرصتهای شغلی و عدم توسعه اقتصادی و در نتیجه فقر است. این پدیده می تواند سیل مهاجران به کشورهای دیگر را تشدید کند. عدم توافق این سه کشور در خصوص تقسیم منابع آب رود نیل می تواند سرآغاز جنگ بر سر آب در آفریقا باشد.
نظر شما