شاید همین یک مصرع در معرفی بانوی قهرمان نینوا کافی باشد که «کربلا در کربلا می ماند، اگر زینب نبود» اما در یک کلام می توان گفت آنچه دختر امیرمومنان (ع) را از آزمون بزرگ الهی در صحرای کربلا و سفر کوفه و شام سرافراز بیرون آورد، شکیبایی آن حضرت در برابر مشکلات و مصیبتهایی بود که هیچ انسانی همچون زینب (س) تاب تحمل آن ناملایمات را نداشت.
صبر در آموزه های دینی به معنای استقامت کردن و شکیبایی است و این واژه بیش از صد بار در آیات قرآن کریم به کار رفته و روایات فراوانی در سفارش به صبر و انواع شکیبایی و پاداش صابران وجود دارد که هر یک از این آیات و روایات همچون مرهمی بر زخم های امروز ماست که دچار آزمون و بلایی به نام کرونا شده ایم.
حجت الاسلام مجتبی عباسلو به مناسبت سالروز وفات عقیله بنی هاشم ضمن بیان برخی از آیات و احادیث به جایگاه صبر در منابع دینی اشاره کرد و ویژگی های صابران را برشمرد و در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا گفت: زمانی می توان مساله صبر را مطرح کرد که در ابتدا به مساله بلا و آزمون اشاره کنیم.
سختی ها و گرفتاری ها برای پاک شدن است
وی با استناد به آیات ۹۴ تا ۹۶ سوره اعراف اظهار داشت: این آیات، مسائل مربوط به بعد از عذاب قوم شعیب را مطرح می کند که چون مردم به دستورات پیامبر خود عمل نکردند و به تکفیر او پرداختند، گرفتار عذاب الهی شدند. البته این آیه یک قاعده است که بر اساس این قاعده هر پیامبری که برای امت و گروهی فرستاده می شود، مردم به مشکلات و مصیببت ها گرفتار می شوند تا شاید به درگاه الهی تضرع کنند.
این کارشناس مذهبی افزود: از این آیات اینگونه استفاده می شود که بعد از دعوت پیامبران به ایمان و توحید، مردم آن جامعه دچار ابتلائات و سختی ها می شوند که این گرفتاری ها برای پاک کردن و تطهیر آنها بوده است. چون افراد آن جامعه قبلا دچار شرک و کفر بودند و این گرفتاری ها عرصه ای برای بازگشت آنان به سوی خدا محسوب می شود.
وی با اشاره به آیه ۹۵ سوره اعراف گفت: خدا می فرماید که ما رفاه و آسایش را به عنوان خوبی ها جایگزین تمام بدی ها و مصیبت های آنان کردیم و مردم می گفتند که این آسایش و رفاه ربطی به ایمان آنها ندارد، بلکه گذشتگان آن ها که در جامعه کفرآلود زندگی می کردند، دچار چنین حوادث و گرفتاری هایی شده بودند.
عباسلو چنین قرائتی از حوادث و بلاها را نوعی کفر دانست و گفت: این تئوری در مقابل پیامبرشان، حضرت شعیب یک تریبون پیدا کرد و لذا آیه می فرماید چون این نعمت ها برای آنان رشدی به همراه نداشت و به نعمت های الهی کافر شدند، ما هم ناگهان آنان را گرفتار کردیم ولی خودشان متوجه عذاب نشدند.
وی همچنین در این زمینه به آیات ۱۴۰ و ۱۴۱ سوره آل عمران استناد کرد و گفت: این آیات در ارتباط با جنگ احد است و به مسلمانان گوشزد می کند که «اگر در درگیری با کفار به شما زخم و آسیبی رسید، در جنگ بدر نیز آنها دچار آسیب شدند و ما این روزگار را بین مردم می گردانیم تا خدا مومنان را بشناسد و از میان شما گواهانی را انتخاب کند که عده ای در این سختی ها گوهرهای وجودی شان بروز کند.
این پژوهشگر مذهبی با اشاره به ایثار پزشکان و پرستاران در این ایام که در صف مقدم مبارزه با ویروس کرونا در بیمارستان ها به درمان بیماران مشغول هستند، گفت: بروز چنین مشکلات و مصیبت هایی باعث شد تا مردم قدر این قشر را به خوبی بدانند.
وی افزود: در این آیه نیز خدا به سنت پاکسازی اشاره می کند. یعنی به دنبال ایجاد طهارت مومنان است. چون گوهر ایمان دچار آلودگی هایی می شود که اینگونه پاک می شود و از طرف دیگر نسبت به جامعه کافران این آزمون ها و بلاها از بین بردن آنان است.
ایمان و تقوا باعث نزول برکات می شود
وی از آیه ۹۷ سوره اعراف نیز به عنوان یک قانون کلی یاد کرد و اظهار داشت: اگر اهل آبادی ها و شهرها به توحید الهی ایمان می آوردند و به دنبال آن، تقوا و حدود الهی را رعایت می کردند، خدا برکت های آسمان و زمین را بر آنها نازل می کرد ولی مردم، پیامبران خود را تکذیب کردند و خدا عذاب را نتیجه اعمال آنها قرار داد.
بر همین اساس نباید چنین حوادثی را به پدیده های طبیعی ربط بدهیم. این نقطه در واقع آغاز توحید است که ما چه قرائتی از پدیده های جهان داریم و این که آیا چنین حوادثی را با مشیت الهی پیوند می زنیم و جهت هدایتی برای آن قائل هستیم.
وی گریزی هم به دعای ماه رجب زد و گفت: هروز در ماه رجب زمزمه می کنیم «ای خدایی که من در هر خیری به آن امید دارم» که در واقع یک نگاه توحیدی است. چون هر نیکی که قرار است در زندگی و روابط من با دیگران به من برسد، باعث دلبستگی ام به خداست و اگر قرار است شری به من برسد از خدا ایمنی می جویم که مبادا سخط الهی بوده باشد.
استاد حوزه علمیه مشکات به دعای هفتم صحیفه سجادیه نیز اشاره ای کرد و اظهار داشت: امام سجاد (ع) در فرازهای ابتدایی این دعا می فرماید «تو خدایی هستی که به لطف خودت سبب اسباب بودی و با قدرت توست که احکام جهان جاری می شود و سنت های الهی جریان پیدا می کند» و اگر چنین نگاهی داشته باشیم، به دنبال آن از درگاه الهی می خواهیم راه گشایشی را برای ما قرار دهد.
ایمان اهل صبر به درجه مطلوب می رسد
عباسلو در ادامه به آیات ۱۵۰ تا ۱۵۶ سوره بقره اشاره کرد و گفت: خدا به مسلمانان وعده اتمام نعمت داده است. چون این آیات در ادامه آیات مربوط به تغییر قبله مسلمین از بیت المقدس به سوی کعبه بوده و در واقع این نعمت از جنس اکمال رسالت است.
وی به مطالبی همچون عرضه آیات الهی از سوی پیامبر اکرم(ص) برای مردم و تعلیم و تزکیه آنان اشاره کرد و افزود: در ادامه آیات خدا می فرماید «مرا یاد کنید تا من هم شما را یاد کنم» و این آیه نیز یک قاعده است. سنت الهی اینگونه است که اگر جامعه ای اهل یاد الهی شد، خدا نیز عنایتی ویژه به آنها خواهد داشت.
این کارشناس مذهبی افزود: آیه ۱۵۲ نیز تاکید دارد که شکر نعمت نبوت و هدایت را به جا آورید و ناسپاس نباشید و آنگاه می فرماید که از صبر و نماز کمک بگیرید.
وی افزود: اگر جامعه ای به دنبال توحید است، باید به نعمت های الهی توجه کند و شکر آن نعمت ها را بجا آورد و همچنین از دو رکن دین یعنی صبر و نماز کمک بگیرد و صبر به معنای استقامت کردن و از راه به درنشدن است.
عباسلو ادامه داد: جامعه ای به صبر و نماز توصیه می شود که وارد فضای ایمانی شده باشد. پس مردم جامعه باید اهل صبر باشند تا ایمانش به درجه مطلوب برسد.
مصیبت ها وسیله ای برای رشد معنوی جامعه است
وی با قرائت آیه ۱۵۵ سوره بقره گفت: خدا در واقع در این آیه قسم یاد می کند که این قاعده استثناء ندارد که در دنیا کسی دچار بلا و گرفتاری نشود و در نتیجه همه انسان ها دچار مصیبت و بلا خواهند شد.
بلا وسیله ای برای رشد معنوی جامعه و فروریختن شرک و کفر در جامعه است تا جامعه به خدا توجه کند. به عبارت دیگر ظرف بلا، ظرف تربیت یک جامعه است و سنت های الهی اینگونه جاری می شود.
عباسلو مصادیق بلا را بر اساس این آیه شامل ترس، گرسنگی، کاهش اموال و از دنیا رفتن انسان ها برشمرد و افزود: قرآن سنت های الهی را بیان می کند. خدایی که مالک و مدبر جهان است، سنت هایی را جاری می کند که تغییری هم ندارد.
وی افزود: قطعا جوامع و انسان ها دچار بلا می شوند و خدا نمی خواهد که دچار کفر و شرک شوند و این مصیبت ها برای رشد انسان ها در زندگی است. البته در این آیه بلا و صبر به هم درآمیخته است. چون می فرماید «به کسانی بشارت بده که صابر هستند و نسبت به راه حقی که پا در آن گذاشته اند و شک نمی کنند.»
مصیبت و صبر برای هدایت انسان است
این پژوهشگر مذهبی تاکید کرد: افراد شکیبا و صابر در بوته آزمون و بلا مشخص می شوند و آنان کسانی هستند که ندایی در درون آنان می گوید که «ما از خدا هستیم و به سمت خدا برمی گردیم.»
وی افزود: این افراد طبق آیه ۱۵۷ سوره بقره کسانی هستتند که درود و رحمت خدا بر آنها جاری می شود و آنها جزو هدایت شدگان هستند. بنا براین بلا و صبر برای هدایت انسان ها مطرح است.
انسان در هنگام مصیبت متوجه توحید الهی می شود
عباسلو اشاره ای هم به آیه هشتم سوره زمر کرد و گفت: طبق این آیه هنگامی که انسان دچار تنگنا و بلا می شود، از خدای خود می خواهد تا مشکلش را حل کند و به سوی او ناله می کند ولی وقتی خدا آن بلا و تنگنا را رفع می کند و رحمت خود را شامل حالش می کند، چنین انسانی آن مصیبت را فراموش می کند و معمولا انسان ها اینگونه هستند.
جنس انسان اینگونه است که فقط در تنگناها متوجه خدا می شود. چون می داند کسی در این جهان غیر از خدا کاره ای نیست. مثلا زمانی که پزشک یک بیمار را جواب می کند، آن هنگام است که به درگاه الهی توجه می کند. بنابر این وقتی اسباب و علت های دنیایی از کار می افتد و امیدی به آن نیست، آنگاه انسان خالصانه رو به خدا می کند.
عباسلو از ویروس کرونا به عنوان نمونه یاد کرد که وقتی این ویروس در بسیاری از کشورها فراگیر شد و از طرف دیگر دارویی قطعی برای درمان آن ارائه نشد، بسیاری از مردم متوجه شدند که کسی نمی تواند کاری کند و فقط باید به درگاه خدا رجوع کرد و خواستار بارش باران رحمت الهی شد.
هر که در این بزم مقربتر است
این پژوهشگر دینی از برخی روایات نیز در این زمینه کمک گرفت و با استناد به روایتی از کتاب «من لایحضره الفقیه» گفت: رسول خدا (ص) فرمود که صبر و استقامت به اندازه شدت بلا نازل می شود. یعنی هر چقدر بلا سنگین تر باشد، صبر انسان نیز باعظمت تر خواهد بود.
وی افزود: خدا انسان را در مصیبت ها و بلاها به صبر دعوت می کند تا دچار نگاه های شرک آمیز و کفرآلود نشود و تحمل داشته باشد و دلیل آن این است که خدا به همان اندازه که بلا نازل کرده، صبر نیز به انسان داده است.
عباسلو اظهار داشت: امیرمومنان علی (ع) فرمود کسی که صبر او را نجات ندهد، بی تابی کردن او را از بین می برد. بنا بر این کسی که در مشکلات صبر و تحمل داشته باشد، نجات پیدا خواهد کرد.
وی بر اساس روایتی دیگر از امیر بیان کرد، جایگاه صبر نسبت به ایمان را همچون سر به بدن دانست و گفت: آن حضرت در جایی دیگر فرمود که صبر این است که انسان در گرفتاری، تحمل را پیشه خود کند و آنچیزی که او را خشمگین می کند، فرو ببرد.
نشانه های افراد شکیبا
این استاد حوزه افزود: پیامبر اکرم (ص) نشانه هایی را برای افراد صابر برشمرده است. اولین نشانه آن است که انسان صبور کسل نمی شود و اهل سستی نیست. چون اگر کسی سستی کند و صبر نداشته باشد، کسل می شود و در نتیجه حق را ضایع می کند.
دومین نشانه انسان شکیبا این است که دچار افسردگی نمی شود. چون اگر افسردگی به او دست دهد، حق شکر نعمت را ادا نمی کند. سومین نشانه نیز این است که چنین انسانی هیچگاه از خدا شکایت نمی کند. چون کسی که از خدا شکایت کند، در واقع سرکشی و معصیت کرده است.
جلوه های صبر را بشناسید
عباسلو روایتی دیگر از پیامبر اعظم (ص) نقل کرد و گفت: صبر دارای جلوه هایی همچون اشتیاق، ترس، بی رغبتی و مراقبت است. یعنی کسی که به بهشت اشتیاق دارد، از شهوت ها و هوا پرستی ها دست می کشد و این کار جلوه ای از صبر است که ریشه در شوق انسان دارد.
وی افزود: یک جلوه از صبر نیز در ترس ریشه دارد. چون پیامبر می فرماید کسی که از آتش جهنم بترسد، از گناهان نیز دوری می کند. کسی که به دنیا بی رغبت شود و دلبسته به دنیا نباشد، طبیعی است که مصیبت ها و گرفتارهای برای او ناچیز خواهد بود.
این کارشناس مذهبی اضافه کرد: مراقبت نیز یعنی کسی که مراقبت داشته باشد و به یاد مرگ باشد، همواره تلاش می کند تا به سمت کارهای نیک بشتابد و فرصت های خود را از دست ندهد.
نظر شما