آیا یک بار ابتلا به کرونا، مصونیت همیشگی ایجاد می کند؟

نشریه آمریکایی فوربس در مطلبی با عنوان «آیا ممکن است دوبار به ویروس کرونا مبتلا شویم؟ تا چه مدت بعد از ابتلا به کویید-۱۹ ایمن هستیم؟» گزارش داد: شما ممکن است فکر کنید که یکبار آزمایش مثبت کرونا دلیلی است برای ابتلا نشدن دوباره به این ویروس و یا دستکم گمان می کنید در طول این همه گیری جهانی دوباره مبتلا نمی شوید. اما آیا واقعا این فرض درست است؟ آیا پس از بهبود از عفونت کویید-۱۹، در برابر ابتلای دوباره به این ویروس مصون هستید؟ در پاسخ باید گفت آنچه از ژاپن و چین گزارش می شود، داستان دیگری را روایت می کند.

به گزارش خبرگزاری رویترز، یک زن راهنمای تور در ژاپن پس از بهبودی از ابتلای به کویید-۱۹، بار دیگر تست کرونایِ او مثبت اعلام شد.  

آیا این مورد ثابت می کند که ابتلای دوباره به ویروس کرونا امکان پذیر است؟ یا شاید این مورد تنها یک خطای آزمایشگاهی بوده است؟ یا شاید هم فرد مبتلا سیستم ایمنی ضعیفی داشته و بدنش نتوانسته مصونیت لازم را ایجاد کند.

باید در پاسخ به همه پرسش های بالا گفت که براساس گزارش رسانه های ژاپن، غیر از این زن، چنین اتفاقی برای یک مرد ۷۰ ساله نیز رخ داده است که برای نخستین بار در ۱۴ فوریه (۲۵ بهمن) آزمایش او در کشتی تفریحی «پرنسس دایموند» مثبت بود. او پس از انتقال به یک مرکز پزشکی در توکیو، تا بهبودی کامل در آنجا ماند. این مرد دوم مارس (۱۲ اسفند) در حالی که از این بیماری بهبودی کامل پیدا کرده بود، مرخص شد. اما پس از مدتی در ۱۳ مارس (۲۳ اسفند) به دلیل تب به مرکز درمانی مراجعه کرد و در آنجا بار دیگر تست کرونای او مثبت اعلام شد.

البته در ۱۴ فوریه (۲۵ بهمن) مقاله ای در یکی از رسانه های پکن منتشر و در آن اعلام شد که ۱۴ درصد بهبودیافتگان، بار دیگر به این ویروس مبتلا می شوند.

هرچند باید تاکید کرد این مطالب بیش از آنکه یک مطالعه علمی باشد، یک گزارش خبری است و در چنین شرایطی دانشمندان ابتدا باید تایید کنند که آیا آزمایش این افراد درست و دقیق بوده است یا خیر.

در مرحله دوم نیز پزشکان و دانشمندان باید دو یا سه بار بررسی کنند که آزمایش مثبت این بیماران در نتیجه ابتلای دوباره به این ویروس بوده یا اینکه نتیجه آزمایش آنها نتیجه بقای ویروس در بدن پس از ابتلا در وهله نخست بوده است. به عنوان نمونه، مسافر کشتی پرنسس دایانا و یا راهنمای تور ژاپنی هر کدام دارای عفونت های نسبتاً طولانی بودند و ممکن است نتیجه آزمایش آنها تحت تاثیر عفونت طولانی مدت قرار گرفته باشد.

سوم، میزان مصونیتی که بدن شما در برابر این ویروس ایجاد می کند نه تنها به ویروس بستگی دارد بلکه به واکنش سیستم ایمنی بدن شما در مواجهه با این بیماری نیز ارتباط دارد.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن شما برای نخستین بار با ویروس خاصی همچون کرونا روبرو می شود آمادگی لازم برای مقابله را ندارد و به نوعی شگفت زده می شود. با این وجود، قرار گرفتن در معرض ویروس از طریق واکسن یا ابتلا، ممکن است به سیستم ایمنی بدن شما آموزش دهد تا چگونه در دفعات بعدی با آن مقابله کند. اما این سوال نیز در اینجا مطرح می شود که آیا ممکن است ابتلای دوباره به ویروس کرونا نتیجه ضعف سیستم ایمنی باشد؟

در مقاله ای که در ژانویه ۲۰۲۰ (دی ماه سالجاری) در نشریه ویروس شناسی پزشکی منتشر شد، آمده است، پاسخ سیستم ایمنی بدن به یک ویروس لزوما با واکنش بدن به ویروس دیگر یکسان نخواهد بود، حتی اگر هر دو ویروس از خانواده ویروس های کرونا یا تاجداران باشند. همه اینها البته بستگی به قدرت سیستم ایمنی بدن نیز دارد و اینکه تا چه اندازه در مواجهه با ویروس کرونا تهاجمی رفتار می کند.  

به علاوه، سیستم ایمنی بدن شما باید ویروس را به یاد داشته باشد. با گذشت زمان، سیستم ایمنی بدن ممکن است مواجهه قبلی با چنین ویروسی را از یاد ببرد و ویروس نیز فرصت لازم را برای حمله پیدا کند. حال پرسش این است که سیستم ایمنی بدن انسان تا چه مدت می تواند ویروس کویید-۱۹ را به یاد آورد؟

از آنجاکه این ویروس نوظهور است، هنوز مطالعات کافی در مورد آن صورت نگرفته است. بنابراین باید به مطالعات در مورد ویروس هایی که به کویید-۱۹ شباهت دارند رجوع کنیم. نزدیکترین ویروس به کویید-۱۹، ویروس سارس (عامل بیماری سندروم حاد تنفسی) است که در سال های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۳ شیوع پیدا کرد.

در یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۰۷ در خصوص سارس، یک تیم تحقیقاتی از مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در چین و تایوان، ۱۷۶ بیمار دارای سندرم حاد تنفسی (SARS) را مورد مطالعه قرار دادند. در این مطالعه مشخص شد آنتی بادی های ناشی از ویروس سارس به طور متوسط حدود ۲ سال در خون بیمار باقی می مانند. سپس در طول سال سوم، سطح آنتی بادی رو به کاهش می گذارد. نتیجه آن است که مصونیت در برابر ویروس سارس ممکن است ۲ تا ۳ سال باقی بماند.

البته باید خاطرنشان کرد میزان آنتی بادی ها همیشه با سیستم ایمنی ارتباط ندارند. در واقع آنها مانند عکس های سلفی در اینستاگرام هستند که نمی توانند همه آنچه در حال جریان است را نشان دهند. برخی افراد ممکن است حتی با وجود سطح قابل توجهی از آنتی بادی در خونشان، نسبت به ابتلای دوباره به ویروس حساس باشند. لذا تنها راه برای تعیین اینکه آیا بیماران نسبت به ویروس سارس مصونیت لازم را بدست آورده یا خیر این است که افراد را دوباره در معرض ویروس قرار داده و بررسی کنیم که چه اتفاقی می افتد و این می تواند یک آزمایش هولناک باشد.

پرسش دیگر این است که چند نسخه مختلف از ویروس کرونا وجود دارد؟ پاسخ این سؤال بدون آزمایش دقیق و گسترده دشوار است.

براساس یک مطالعه منتشر شده در نشریه نشنال ساینس ریویو National Science Review، تجزیه و تحلیل نمونه ها از ۱۰۳ مورد مبتلا به کرونا نشان داد دستکم دو نسخه از این ویروس در حال انتشار است.

البته این بدان معنا نیست که این نسخه ها از ویروس کرونا به اندازه ای متفاوت هستند که مصونیت بدن در برابر آنها متفاوت باشد. از اینها گذشته، ویروس ها با گذشت زمان دچار تکامل می شوند. با گذشت زمان ویروس های کرونا ممکن است تغییر کنند، تا جایی که نسخه های جدید دیگر به اندازه نسخه اولیه برای سیستم ایمنی قابل تشخیص نباشند. ضمن آنکه جهش یا موتاسیون ویروس ها امکان انتقال آنها را از حیوان به انسان فراهم می کند.

بسیاری از دانشمندان بر این باورند، هنگامی که تعداد کافی از یک جمعیت به یک بیماری همه گیر مبتلا می شوند، جامعه به تدریج مصون شده و بیماری همه گیر فروکش می کند. اما هنگامی که ایمنی جامعه بالا برود، ویروس برای یافتن افراد بیشتر به عنوان میزبان تلاش خواهد کرد. اعتقاد بر این است که با مصونیت دستکم ۷۰ درصد جامعه در برابر کرونا، این ویروس تلاش بیشتری برای جهش خواهد کرد.

با این حال، اگر مردم دوباره به ویروس مبتلا شوند و یا با نسخه های متفاوتی از این ویروس درگیر شوند، اوضاع قابل تغییر است. لذا از آنجا که هیچ واکسنی در برابر ویروس جدید کرونا موجود نیست، زمزمه هایی مبنی بر اجازه دادن به افراد دارای سیستم ایمنی قوی تر برای ابتلا به این ویروس شنیده می شود تا بدین ترتیب «ایمنی جمعی» (شکلی از مصونیت غیرمستقیم در برابر بیماری واگیر است که در آن به دلیل اینکه درصد بزرگی از افراد یک جمعیت نسبت به بیماری ایمن شده‌اند برای سایر افراد غیرمصون جمعیت نیز محافظت به ارمغان می‌آورند) بالا برود.  

اما این راهبرد نمی تواند عاقلانه باشد زیرا ممکن است سیستم ایمنی بدن افراد در معرض ابتلا به اندازه ای که محک زده شده بود، قوی نباشد و آنها با خطر مرگ روبرو شوند. در واقع این اقدام مانند جمله معروف پزشکان در فیلم های تلویزیونی است که «عمل موفقیت آمیز بود اما بیمار جان خود را از دست داد».

در نهایت همه این موارد یادآور این است که دانشمندان هنوز به اندازه کافی چیزی در مورد این ویروس نمی دانند.

بنابراین، اگر به این ویروس مبتلا شده و سپس بهبود پیدا کردید نباید فرض را بر این بگیرید که می توانید همچنان سطوح آلوده را به راحتی لمس کنید. تنها به این دلیل که بار اول از این بیماری جان سالم به در برده اید، نباید فرض کنید دیگر در آینده به عفونت های احتمالی مبتلا نمی شوید، چراکه به طور قطع پایان همه ماجراها هرگز یکسان نیست.

۲۰۲۳