استاد دانشگاه: سواد رسانه‌ای خود را بالا ببریم

یکی از کاستی‌هایی که به‌ویژه در زمان بحران خود را نشان می‌دهد و آثاری سوء بر پیکره اعتماد و امنیت عمومی جامعه وارد می‌سازد، کمبود اطلاعات رسانه‌ای و باورپذیری ناآگانه نسبت به هر منبع خبر است. مردم باید بدانند که تاثیر اخبار جعلی بر روح و روان سایر افراد جامعه، موضوع کوچکی نیست و علاوه بر تلاش فردی برای یادگیری تشخیص سره از ناسره در بمباران اطلاعاتی امروز، اثر تخریبگری بر دیگران نیز نداشته باشند.

آنچه در ادامه می‌آید گفت وگوی داریوش مطلبی، دانشیار دانشگاه و معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره پویش اجتماعی سهم من در بحران کرونا است.

مطلبی در ابتدا با اشاره به شرایط موجود در کشور و الزاماتی که نیاز است تا افراد در این شرایط رعایت کنند، بیان داشت: امروز در شرایطی هستیم که کشورمان با یک بحران در حوزه سلامت مواجهه است و آن بحث کرونا است؛ طبیعتاً همه ایرانیان ازجمله بنده باید تلاش کنیم که در کاهش شیوع بیماری و التهابات اجتماعی نقش مؤثرتری ایفا کنیم. هر ایرانی حداقل کاری که می‌تواند انجام دهد این است که از حضور در اجتماعات، مهمانی‌ها و مکان‌هایی که شلوغ است خودداری کرده و تاحد امکان از منزل خارج نشود؛ مگر برای موارد ضروری.

وی افزود: همواره در ایام عید یکی از سنت‌های ما ایرانیان این بوده است که صله‌رحم را به‌جا بیاوریم و به بزرگ‌ترهای خانواده و فامیل و بستگان سر بزنیم. بهترین کاری که امسال و در شرایط فعلی می‌توان انجام داد این است که به‌جای حضور فیزیکی، ارادت و احترام خود را به‌صورت تلفنی و یا از طریق تماس تصویری با عزیزانمان در میان بگذاریم؛ سعی کنیم دورادور جویای حالشان باشیم و اگر کمکی لازم است دریغ نکنیم.

رسانه‌های اصلی را دنبال کنیم

این استاد دانشگاه تصریح کرد: مهم‌ترین کاری که می‌شود هر ایرانی در این زمان انجام بدهد این است که در خانه بماند و از خانه خارج نشود. نکته بسیار مهم دیگر که در سال‌های اخیر بسیار با آن مواجهه بودیم و همه ایرانیان به‌ویژه مردم عادی آن را انجام می‌دادند، این بود که اخباری که به دستشان می‌رسید را بدون توجه به صحت‌وسقم این اخبار در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاشتند. امروز اخباری که در شبکه‌های اجتماعی (همچون اینستاگرام و تلگرام و ...) وجود دارد، همگی اخباری نیستند که به دیگران کمک کنند. اشتراک‌گذاری چنین اخباری صرفاً التهاب اجتماعی و به‌نوعی نگرانی‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد و بعضی‌اوقات باعث گمراهی می‌شود. طبیعتاً باید در انعکاس اخبار و اشتراک‌گذاری آنان دقت بسیار بیشتری نسبت به گذشته داشته باشیم و از صحت‌وسقم آن‌ها مطمئن باشیم؛ در نتیجه لزوما اخباری را که فکر می‌کنیم درست است و ارسال و اشتراک‌گذاری آن می‌تواند کمکی به همنوعان دوستان و آشنایمان کند را به اشتراک بگذاریم.

نکته مهم دیگر این است که امروز همه مردم جهان و ایران،به دلیل این بیماری که دامن‌گیر شده است، نگران هستند اما بعضی‌ها به‌شدت و به صورتی بیمارگونه اخبار را دنبال می‌کنند؛ بعضی‌اوقات پیگیری بیش‌ازحد اخبار به‌ویژه از رسانه‌های نادرست و رسانه‌هایی که رسمی نیستند، به لحاظ روحی و روانی هم مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بر این اساس می‌بینیم که در شرایط استرس گونه و آنومیک، عموماً اشتباهات بیشتر می‌شود و تصمیم‌های اشتباه بیشتری را می‌گیریم.

مطلبی افزود: برای همین است که پیشنهاد می‌کنم مردم اخبار را از رسانه‌های درست و اصلی پیگیری کنند و لزوماً نیازی نیست که در هرلحظه میزان مرگ‌ومیر و آمار افراد مبتلاشده را کنترل کنند. همین‌که مردم آگاه باشند و به‌نوعی وسواس در سلامتی خودشان و نوع تعاملاتشان داشته باشند، می‌تواند سلامتی جامعه را در پی داشته باشد. چرا که هر ایرانی اگر به فکر سلامتی خود و خانواده‌اش باشد - با این پیش‌فرض که سلامتی دیگران هم سلامتی ما هست - می‌توانیم بعد از مدتی از این بحران رد شده و آن را پشت سر بگذاریم. این بیماری بحران خیلی بزرگی برای ما ایرانیان نیست.

زمانی مطلوب برای دورهم بودن

معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در اشاره به مواجه‌ای که به صورت فردی در این روزها با مبحث کرونا داشته است، گفت: تا روزهای قبل مجبور بودم که به دلیل مسئولیتی که در  پژوهشگاه دارم، ساعاتی را در آنجا حضورداشته باشم؛ در این ساعات تلاش می‌کردم که تمام شرایط بهداشتی اعم از استفاده از ماسک و دستکش و رعایت فاصله از همکاران را انجام بدهم و جز یکی دو مورد ضروری، باقی جلسات را لغو کردیم؛ از زمانی که به‌ناچار در خانه هستم، بیشتر زمان خودم را صرف مطالعه کرده‌ام. چند کار ناتمام نوشتن کتاب و مقاله داشتم که به دلیل مشغله‌های اجرایی عقب‌افتاده بود، در این مدت یکی از کتاب‌ها تمام‌شده و باقی را هم تلاش می‌کنم تا در این مدت خانه‌نشینی تمام کنم. هرچند این ایام و حضور این بیماری ناگوار است اما تلاش می‌کنم آن را به فرصتی تبدیل کنم که کارهای عقب‌افتاده را انجام دهم.

وی افزود: در این روزها بیشتر با خانواده وقت می‌گذارم و سعی می‌کنیم هرروز یک فیلم را باهم و کنار هم ببینیم؛ بیشتر باهم وقت بگذرانیم و بیشتر مطالعه کنیم. شبکه‌های تلویزیونی ما به‌ویژه شبکه نمایش گزینه خوبی برای تماشا در این ایام است که فیلم‌های خوبی را پخش می‌کند و ما استفاده می‌کنیم. ضمن این‌که الآن فرصتی هست تا برخی فیلم‌هایی که در حوزه سینمای خانواده در بازار هست و ما قبلاً تهیه کردیم را باهم ببینیم.

از خانه خارج نشویم

مطلبی در واکنش به این پرسش که در این شرایط چه توصیه‌هایی را می‌توان برای جامعه به صورت کلی درنظر گرفت تا هرچه سریعتر این بحران را پشت سربگذارد، تصریح کرد: شرایط آنومیک، شرایطی بحرانی است که در آن وضعیتی بر جامعه حاکم است که نرمال و خوب نیست؛ ما امروز به لحاظ بحرانی در حوزه بهداشت در چنین وضعیتی قرار داریم؛ کاری که مردم باید انجام دهند این است که چند ماهی سفر رفتن را کلاً فراموش کنند و تفریحات دیگری را که می‌شود در خانه و در جمع کلونی خود خانواده (نه جمع فامیل) انجام داد را جایگزین آن کنند.

وی افزود: در روزهای گذشته با دوستانی صحبت کردم که در این ایام نزد پدر و مادرشان رفته‌اند. من این کار را مناسب نمی‌دانم حتی اگرچه ممکن است خودشان هم مریض نباشند. حتی سفرهای درون خانواده‌ای در شرایط فعلی مناسب نیست. هرچقدر جامعه بتواند ایستایی بیشتری در این شرایط داشته باشد و رفت‌وآمدها کمتر شود، به‌مرور این جابجایی ویروس می‌تواند کم شود. بهترین توصیه‌ام برای جامعه این است که تا حد امکان از خانه خارج نشوند و خریدهایی که انجام می‌دهند کلی باشد؛ نه خیلی زیاد که بازار را بخرند و به خانه بیاورند بلکه برای یک هفته‌شان خرید کنند یعنی هفته‌ای یک‌بار بروند خرید کنند و باقی را در خانه باشند تا از این مرحله گذر کنیم.

نکته دیگر هم این است که مردم تلاش کنند که آگاهی رسانه‌ای‌شان را افزایش دهند تا از رسانه‌های درست بهره ببرند؛ اخبار بی‌ریشه را نه گوشش کنند و نه به اشتراک بگذارند. بعضی‌اوقات حتی بارها شنیدن و اشتراک‌گذاری اخبار درستی که بار منفی روانی دارند هم نه تنها هیچ مشکلی را حل نمی‌کند بلکه صرفاً التهاب و نگرانی‌ها را بالا می‌برد و ما را به تصمیم‌های غلط وامی‌دارد.