خوان میرو؛ پیشگام در نقاشی فراواقع‌گرایی

بیشترین تحولات هنری را در میان جوامع بشری در سده بیستم شاهد هستیم زیرا بخش وسیعی از این تحولات مربوط به اروپا بوده است. ردپای این تحولات و شاید بهتر بتوان گفت، تنوع را بیشتر در حوزه هنری می‌توان جستجو کرد که ماحصل این نگرش، دنبال کردن جریانات وسیع هنری از جمله جنبش سبز سوررئالیسم بوده است و یکی از شاخص‌های هنرمندان این جنبش خوان میرو به شمار می رود. هنرهای تجسمی و ادبیات بستر مناسبی بود که سوررئالیسم از طریق آن به مردم معرفی شود و حتی در میان جنبش ها و مکاتب هنری سده بیستم یکی از مهمترین و پر نفوذترین آنها بود که طرفداران زیادی حتی در نقاط دیگر به غیر اروپا پیدا کرد. در واقع خوان میرو یکی از بزرگترین نقاشان سوررئالیست جهان است. سبک کودکانه و بی پیرایه میرو کاملاً شخصی و متمایز است. او هنرمندی بود که با کمترین عناصر، بیشترین تأثیر را بر بیننده می گذاشت. نقاشی‌های او از شادی کودکانه ای لبریز است زیرا او سعی می‌کرده احساسات را از کودکان بگیرد و از نظر هنری روی ترکیب بندی هایش آشکار کند. در اغلب آثار او نوعی بی خیالی شادمانه و متانت جدید در هم آمیخته اند، سوررئالیسم راه را برای بیان کامل ذهنی وی گشود، هرچند او رفتار عقلانی نسبت به عناصر کارش را از دست نداده و به تدریج، زبان نشانه‌ای شوخی و شاعرانه را پیدا می‌کند.

زندگینامه خوان میرو

خوان میرو در آوریل ۱۸۹۳ در بارسلون اسپانیا چشم به جهان گشود. او از همان کودکی علاقه خاصی به نقاشی داشت و در طول زندگی هنری اش آثار بی شماری را خلق کرد. میرو تا ۱۹۱۰ میلادی در مدرسه هنرهای زیبای بارسلون درس خواند. پس از غلبه بر یک بیماری، تصمیم گرفت که زندگی‌اش را وقف هنر کند به این منظور تحصیلاتش را در زمینه نقاشی در مدارس هنری بارسلون ادامه داد. در ۱۹۱۸ میلادی نخستین نمایشگاه انفرادی خود را برگزار کرد و اینگونه مسیر زندگی خود را با ورود به دنیای نقاشی مشخص کرد.

سبک خوان میرو در آثارش

خوان میرو با رها کردن آنچه که آن را بورژوازی می نامید، آثار بی بدیلی در زمینه آبستره پدید آورد. آثار میرو قبل از ۱۹۲۰ میلادی متأثر از جریان های مختلفی مانند رنگ های درخشان سبک فوویسم و اشکال سبک کوبیسم است. جهان سوررئالیسم میرو به هیچ وجه شبیه دیگر نقاشان سورئالیست جهان نیست. او در حالی که به سوررئالیسم وفادار است، جهان خاص خود را پی می ریزد. میرو را می توان نقاشی به شدت شخصی و یکی از نمایندگان سوررئالیسم انتزاعی خواند که تمامی کارهایش فارغ از وابستگی به هر نوع جریان و سبک است. زندگی و احوال شخصی اش در دوره های مختلف و با عشق دادن به جهان پیرامون خود، شکل گرفته است.

«پابلو پیکاسو» نقاش نام آشنای سبک کوبیسم، احترام ویژه ای برای وی قائل بود به طوری که بارها در خاطراتشان بدان اشاره شده است. این ۲ در سبک کارشان کم و بیش گاهی به طرف هم و گاهی کمی دور از یکدیگر بودند اما پایه و اساس کارها همگی در یک راستا حرکت می کرد. همچنین در آثار میرو، آبستره ای دلپذیر، چشم هایمان را می نوازد. سبک او آمیخته ای از خیال، تأکیدات شاعرانه و برداشتی شخصی از خشونت زندگی مدرن بود. در این روش، پیکرها و کلمات به وسیله خطوطی پیچ خورده به یکدیگر متصل می شدند. در اثر «پرستو عشق» محصول ۱۹۳۴میلادی، کلمه بلعیدن به گونه ای روی پس زمینه آبی قرار گرفته که گویی ردی از پرواز هواپیما در آسمان به جای مانده یا پرستوی میرو، پروازش را در دل آسمان نشانه گذاری کرده است. حس آزادی و نجات هم در این تصویر به خوبی دیده می شود و پرواز پرندگان و سقوط آزاد آنان نیز به انتقال بیشتر این حس کمک می کند. همچنین آثار ارزشمند میرو در زمینه مجسمه و تابلوهای بی شمار وی در گالری ها و موزه ها در سراسر جهان، مورد توجه دوستداران آثارش قرار دارد. آثاری که از چند ۱۰۰ هزار دلار تا میلیون ها دلار قیمت گذاری شده اند. زندگی میرو با آنکه در جنگ، دیکتاتوری و تبعید سپری شد اما این ناملایمات نتوانستند به روح لطیف و نگاه زیبا و متفاوتش گزندی وارد کنند.

آثار به یادگار مانده از خوان میرو

اثر «مزرعه» مشهورترین نقاشی خوان میرو که به عنوان کلید ورود به کارهای او شناخته می شود که در ۱۹۲۱ میلادی شامل المان های انتزاعی متعددی است که بدون رویکردی مدرن توضیح آن دشوار است. عمق کار در آثار میرو و به خصوص اثر مزرعه به زیبایی نمایش داده شده است. این اثر در نهایت ظرافت، رویکردی به سبک و سیاق رومانسک دارد. میرو در اوایل دهه ۲۰، آغازگر تجربه ای نوین به نام «Poems picture» بود. میرو در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ میلادی، پیش از آنکـه جـنگ داخـلی اسپانیا و جنگ جهانی دوم‌ زندگی‌اش‌ را مختل سازد، علاقه داشت که تابستان را در اسپانیا و زمستان را در پاریـس‌ به سر برد. کارهای نخستین او به نوعی حالت هیپنوتیزمی دارند. در تابلوی‌ مزرعه‌ ترک‌ها و درزهای ساختمان، ظروف و وسایلی کـه روی زمـین قرار دارند، محتویات ساختمان بیرونی، گیاهان، حیوان‌ها و خود زمین‌، همه و همه با تـجدید خـاطره‌ شـورانگیزی مورد تأکید قرار گرفته‌اند.  بـه گفته‌ خود میرو «مزرعه ما حصل‌ کل زندگی من بود که در آنجا تـجربه کـرده بـودم، ۹ ماه کـه در مـزرعه‌ کار کردم یعنی روزی هفت هشت ساعت،رنج کشنده‌ای کشیدم. دائم خط‌ می‌زدم‌ و آغـاز بـه دور ریختن تأثیرات بیگانه‌ می‌کردم تا بی‌واسطه به‌ کاتالونیا وصل شوم.» تابلو در مجموع یک طرح آگاهانه و سنجیده است که تلمیحاتی به‌ کوبیسم دارد. در خصوص این نقاشی، میرو بعدها می گوید: «آن‌ خلاصه‌ای‌ از یک دوره از کار مـن بـود اما نقطه‌ عزیمت برای آنچه که باید دنبال می‌شد، نیز بود.» این اثر میرو در واقع نشانه‌ای است که در واقع او تصمیم گرفته بود تـا از طـریق آن، مطالب مهمی را ارایه دهد. در این اثر، سـبک خوان میرو به عنوان‌ سوررئالیسم تفسیر شده که با طبیعت بازیگوشی یک کودک همراه است.

تابلوی «زایش جهان» خوان میرو که در ۱۹۲۵ میلادی خلق شد، مرتبط به دوره‌ای از نقاشی‌های مـیرو به شمار می رود که دیـگر سبکش پالایش یافته است. او در این مرحله‌ از بوم به عنوان صفحه‌ای کوچک یا بزرگ برای بازگویی حرف‌هایش اسـتفاده می‌کرده است. در این اثر، لکه‌هایی را بر صفحه نهاده و آن را مالش داده تا پیـش از آنکـه‌ انواع مختلف نشانه‌ها و نمادها را به آن بیفزاید، یک حضور تجسمی به آن بدهد. نشانه‌ها و نمادهای او در فضایی مبهم و کم عـمق‌ ‌بـه وجود آمده و به وسیله‌ لکه‌ها معلق‌ هستند. نقاشی‌های او کارهای‌ خودجوشی‌ بـه نظر می‌رسند و برخی از آنـها گـویی در زمانی کوتاه کشیده شده‌اند. در ایـن‌ اثر میرو که برخوردی بسیار راحت با نقاشی دارد، هریک از نشانه‌ها و علامات‌ برای حضور توازن و تعادلی به کار رفته که به گفته‌ خودش باید در تمامی اثر خلق‌ شود.

«کارناوال دلقک» که‌ میرو آن‌ را در ۱۹۲۵ میلادی نقاشی کرد، اتاقی را با رنگ‌های درخشان بازنمایی می‌کند که‌ اثاثیه‌ آن فقط یک میز اسـت. اگـرچه آکنده از مجموعه‌ای دل‌انگیز از جانوران غریب‌ و اجزای‌ چهره‌ انسان است. این اثر میرو یکی از نخستین‌ تصاویر سوررئالیستی به شمار می رود که در داخل مـحدوده‌ یـک‌ اتاق جای گرفته و ژرف‌نمایی پنجره‌ گشوده به شب، نوعی از واژگونی‌ غریب‌ فضا را القا می‌کند.

«طـبیعت بـی‌جان با کفش کهنه» اثری است، مـربوط بـه ۱۹۳۷ میلادی و جزو آن دسته از نقاشی‌های میرو محسوب می شود که ترکیب‌بندی حساب شده‌تری‌ دارند. آثـاری کـه در آنها نقش‌مایه‌های برون ذاتی، دست بـالا را دارا هستند. این اثر مـیرو از روی اشـیاء داخل آتلیه کشیده شده اسـت. این اثر واکنش شدید این نقاش غیرسیاسی علیه فـاشیست‌های جـنگ داخلی‌ اسپانیا را به تصویر می کشد.

«خودنگاره‌» مـیرو در ۱۹۳۷ میلادی خلق شده است. این اثر نیز حاکی از شرایط‌ سیاسی‌ حاکم بر اسپانیای محبوبش و در نتیجه حکایت از دلزدگی‌های او دارد. اثـری کـه در آن چشم‌های خیره و لب‌های‌ ورچـیده‌اش‌ بـازتاب‌ دهنده‌ اشتغال ذهنی او با مضامین مرگ‌آلود است.‌

کارهای وی سرشار از نشانه های کیهانی است. بنابراین او این نشانه ها را به شکل سبک تر و پراکنده تری بدون تاکید بر معنی عمیق آنها به تصویر می کشد. آثار ارزشمند و ساده میرو در دهه ۱۹۵۰ میلادی، بسیار به کارهای پیروان اکسپرسیونیسم انتزاعی نزدیک شده و حتی تاثیرات محسوس بر کارهای نقاشان این جنبش در دهه ۱۹۶۰ گذاشت. مجسمه های این هنرمند نیز با آثار ژان دو بوفه مرتبط هستند. وی ذاتی گریزان داشت و همواره در کار هنری اش آزادانه هر راهی را برای خود باز می پنداشت. «سگ به ماه پارس می کند، طلای نیلگون، پرواز سنجاقک در برابر آفتاب و زن در شب» از دیگر آثار خوان میرو به شمار می روند.

سرانجام خوان میرو

خوان میرو یکی از برجسته ترین هنرمندانی بود که خود را تا واپسین روزهای حیات وقف هنر کرد و سرانجام در ۱۹۸۳ میلادی در پالمادمایورکا اسپانیا در حالی که روح خود را در آثار بی شمار و اعجاب آورش دمیده بود، دار فانی را وداع گفت. 

منابع:

۱. ریاحی- هرمز(۱۳۹۰) نقاشی وزندگی خوان میرو - چاپ ونشر نظر- تهران، چاپ دوم

۲. پارمزانی- لوردانا(۱۳۹۳)جنبش ها نظرها؛ مکاتب وگرایش های شورشیان هنر قرن بیستم- ترجمه مریم چهرگان وسمانه میر عبادی- چاپ نشر نظر– تهران، چاپ سوم

۳. پاکباز_رویین(۱۳۹۲)دایرةالمعارف هنر– چاپ فرهنگ معاصر– تهران، چاپ سیزدهم