معلمان؛ استوارترین مربیِ هدایت انسان‌

اگر کسی بتواند معلم خوبی باشد، خیانت کرده است اگر به کار خوب دیگری بپردازد چرا که معلمی مقام پیغمبری و تعلیم مقام خدایی است؛ این سخن علی شریعتی در خصوص مقام و جایگاه معلم است؛ قشری زحمتکش و دلسوز که مهمترین رسالت را برعهده دارد. بنابراین معلمی هنر است و هنر نیز تنها به سراغ معدودی از افراد شیفته می‌رود تا آنها را جذب خود کند و بنابراین هر فردی در هر جایگاه و مقامی نمی تواند، این وظیفه خطیر را انجام دهد. در طول تاریخ نیز این قاعده پابرجا بوده و تا به امروز نیز وجود دارد که برای شغل معلمی باید شخصیت و رفتار متناسب با آن داشت، همانگونه که معلمان بزرگی در عرصه این خاک و بوم کهن به تریبت نسل های مختلف پرداخته اند و آثار و خدمات آنها تا به امروز قابل مشاهده است. یکی از این افراد آیت الله مرتضی مطهری است؛ معلمی انقلابی، مبارز و روشنفکر که امام خمینی(ره) درباره اش فرموده اند: مرحوم آقای مطهری، یک فرد بود، جنبه های مختلف در او جمع شده بود و خدمتی که به نسل جوان و دیگران... کرده است کم کسی کرده است. آنچه از این استاد شهید باقی است با محتوای غنی، خود مربی و معلم است... او با قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسایل اسلامی و توضیح حقایق فلسفی با زبان مردم و بی قلق و اضطراب به تعلیم و تربیت جامعه پرداخت، آثار قلم و زبان او بی استثنا آموزنده و روانبخش است و مواعظ و نصایح او که از قلبی سرشار از ایمان و عقیدت نشأت می گرفت، برای عارف و عامی سودمند و فرحزا است.

بنابراین چنین مقام و جایگاهی باعث شد تا ۱۲ اردیبهشت به مناسبت سالروز شهادت این عالم مجاهد، الگو و اسوه تعلیم و تربیت به عنوان روز معلم نامگذاری شود.  

مقام علمی معلم انقلاب

آیت الله مطهری در طول حیات پربرکتش خدمات مهمی را ارایه داد، ایدئولوژی اصیل اسلامی را از طریق تدریس، سخنرانی و تألیف کتاب در جامعه نهادینه کرد، به ویژه در سال های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ خورشیدی به دلیل افزایش تبلیغات گروه های مختلف و ظهور پدیده التقاط که به اوج خود رسیده بود، نقشی تاثیرگذار ایفا کرد.

در این سال ها آیت الله مطهری به توصیه امام(ره) مبنی بر تدریس در حوزه علمیه قم هفته‌ای ۲ روز به قم عزیمت کرده و درس های مهمی در آن حوزه القا می‌کرد و همزمان در تهران نیز به تدریس درس هایی در منزل و جاهای دیگر مشغول بود. اگرچه در ۱۳۵۵ خورشیدی از دانشکده الهیات دانشگاه تهران زودتر از موعد مقرر بازنشسته شد اما همچنان به علم آموزی و تربیت جوانان مشغول بود تا بتواند آنها را از خطر افتادن به دام گروه های مختلف حفظ کند.

آیت الله مطهری یکی از پرکارترین نویسندگان و عالمان مسوول دین در دوران معاصر بود. وی از جمله محققان و متفکران اسلامی محسوب می شود که با تمام توان و با جدیت و پشتکار به دفاع از مبانی اسلام پرداخت و با درک دقیق شرایط و شناخت نیازهای زمان و آگاهی از شبهه ها، ابهام ها و پرسش های نسل جوان، اقدام به پاسخگویی می کرد. چنانکه که خودش می گوید: تنها چیزی که در همه نوشته هایم آن را هدف قرار داده ام، حل مشکلات و پاسخگویی به سؤالاتی است که در زمینه مسایل اسلامی در عصر ما مطرح است. نوشته های این بنده برخی فلسفی، برخی اجتماعی، برخی اخلاقی، برخی فقهی، برخی تاریخی است. با این حال موضوعات این نوشته ها کاملاً با یکدیگر متفاوت است. هدف کلی از همه اینها یک چیز بوده و بس: دین مقدّس اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین تدریجاً در نظر مردم، واژگونه شده است و علت اساسی گریز گروهی از مردم تعلیمات غلطی است که به این نام داده می شود... بدین سبب این بنده وظیفه خود دیده است که در حدود توانایی در این میدان انجام وظیفه نماید.

این معلم دلسوز به تعلیم و تدریس بسیار علاقه مند بود، بسیار با حرارت و جدی درس می داد و در هنگام تدریس با تمام وجود خود صحبت می کرد و بسیار بلند درس می داد. این بود که یک ساعت درس او به اندازه چند ساعت درس معمولی نیرو می برد. نتیجه این جدّیت و صرف نیرو این بود که شاگرد به هیچ وجه مجلس درسش را کسل‌کننده و یکنواخت نمی دید.

کلاس های درس آیت الله مطهری مملو از دانشجویان شیفته علم بود. او شاگردانشان را با طرح مطالب جذاب و کاربردی جذب می کرد و علاوه بر عمق و وسعت معلومات، بیان گرم و دلنشینی نیز داشت و خود این امر بیش از پیش سبب گرمی کلاس هایش شده بود. مطالب درسی او همیشه به روز بود و سعی می کرد، مطالعه را قطع نکند.

آیت الله مطهری علاوه بر اینکه بر مباحث مختلف مسلط بود از اطلاعات و مطالب روز و مجلاتی که چاپ می شدند نیز غافل نبود. به همین دلیل هم به مجلات مختلف رجوع می کرد و مخصوصاً به اندیشه های معاصران بسیار توجه داشت و همین خصوصیت، درس او را پربار می کرد.

چنین ویژگی هایی در یک انسان و شخصیت انقلابی و مجاهد باعث شد تا کج فهمان و نادانان تحمل وجودش را نداشته باشند و به فکر حذف فیزیکی او برآیند. به همین دلیل هم در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ خورشیدی در تاریکی شب در حالی که آیت الله مطهری از یکی از جلسه های فکری سیاسی بیرون آمده بود، گلوله گروه فرقان به مغزش اصابت کرد و به شهادت رسید تا مردم جامعه از وجود یک معلم و انسان اندیشمند محروم شوند.

اهمیت و جایگاه معلمان

یکی از ارکان اساسی رشد و توسعه اقتصادی کشورها آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت) است و تمامی صاحبنظران عقیده دارند که اگر بتوان در پیاده کردن سیستم صحیح آموزش و پرورش موفق شد بر بسیاری از مشکلات و معضلات فائق آمده و جامعه خود را به طرف پیشرفت و ترقی در بسیاری از زمینه ها سوق خواهد داد. بنابراین پیاده کردن سیستم صحیح آموزش و پرورش مستلزم برنامه ریزی های دقیق و علمی است و آنچه در این میان چه در مراحل برنامه ریزی و چه در مراحل اجرا به صورت شاخص نمود پیدا می کند، وجود و ماهیت نیروی انسانی درون سازمانی است.

اگر بخواهیم میزان اهمیت و تاثیرگذاری همین نیروی انسانی تشکیل دهنده آموزش و پرورش را مورد بررسی و کنکاش قرار دهیم، بدون هیچگونه شک و تردیدی نقش انکارناپذیر معلمان به منزله ستون آموزش و پرورش در اولویت قرار می گیرد به همین دلیل هم نیاز است تا به این مساله مهم توجه بیشتر و در خوری شود.

پس اگرچه انسان به علم و عمل صالح زنده می‌شود، علم و تربیت نیاز به معلم دارد و معلمان دل‌ها را جان می‌دهند و جان‌ها را طراوت می‌بخشند، نفوس را آمادگی می‌دهند و بذر معارف را بر مزارع جان‌ها می‌افشانند و نهال وجود انسان‌ها را به عنوان باغبانی شایسته به جایی می‌رسانند که هر یک شجره طوبایی می‌شود. به همین دلیل هم معلمان مهمترین عنصر نهاد آموزش و پرورش هستند و توجه همه جانبه مسوولان به آنان می‌تواند کارایی این نهاد را تضمین کند. از نگرش دیگر، نقش معلمان در مواجهه با هجوم بدون وقفه فرهنگی دشمن (تهاجم فرهنگی) اهمیت بسزایی دارد و اصولاً در چنین تهاجمی جز از سربازان فرهنگی جبهه خود، نمی‌توان نظر به جای دیگری دوخت.

البته در جامعه امروز هرگاه قصد حمایت از معلم دارند، بحث هایی به میان می آید که نه تنها چیزی بر مقام معلم نمی‌افزایند و سودی برای آنها ندارد، بلکه از مقام معنوی و ارزش معلم به خصوص نزد دانش‌آموزان نیز می‌کاهند. در چنین حالتی، تبلیغات غلط در راستای حمایت ناآگاهانه، باعث شده است که امروزه کمتر دانش‌آموزی چون گذشته آرزوی شغل معلمی کند و در رده‌بندی مشاغل ایده‌آل دانش‌آموزان به عنوان آموزگاران نسل آینده، متاسفانه معلمی رده‌های بسیار پایین را به خود اختصاص داده است.