درمان معتادان به عنوان یکی از چهار حوزه جلوگیری از سوءمصرف مواد مخدر شامل «مقابله»، «درمان»، «پیشگیری» و «توانمندسازی» بدون‌شک به همت و گفتمان ملی نیازمند است و در این میان نقش خانواده فرد معتاد بسیار برجسته‌تر از دیگران به نظر می‌رسد.
اهمیت «درمان» زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم اعتیاد، پیش‌زمینه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی از جمله طلاق است تا جایی که به گفته مسوولان ۵۵ درصد علت طلاق‌ها در ایران با مصرف موادمخدر در ارتباط است.
معتادان به دلیل داشتن چهره‌ای غیرقابل اعتماد در جامعه ناچار هستند برای تامین هزینه مواد مصرفی خود دست به هرکاری بزنند و همین موضوع سبب وقوع جرایم مختلف در سطح جامعه شده و مسوولیت همگانی در قبال درمان این افراد را یادآور می‌شود.
خبرنگار ایرنا برای شنیدن حرف‌های برخی از معتادان و علت گرایش این افراد به اعتیاد، سراغ آنان رفت تا از زاویه دید این بیماران به دلایل گرایش‌شان به اعتیاد و موضوع درمان آنان نگاه کند.
یکی از معتادان مرگ عزیزش را دلیل اعتیاد می‌داند و آن دیگری خیانت شوهر؛ دیگری هم از بیکاری و بدبختی‌هایی که به دنبال مشکلات اقتصادی متحمل شده بود، سخن می‌گوید؛ از دور هم که نگاه می‌کنی متوجه دردهای پنهانشان نمی‌شوی اما وقتی پای درد و دل هرکدام می‌نشینی با دیوانی از ناگفته‌ها و غصه‌های پرقصه روبرو می‌شوی.
«پیمان»، معتادی که در اطراف راه‌آهن تهران کارتن‌خواب است، هیچ برنامه‌ای برای فردا و فرداهای دیگر ندارد و به گفته خودش گاهی به پایانه مسافربری اتوبوس‌های بی‌آرتی می‌رود و از مسافران تقاضای پول می‌کند اما مردم به خاطر جوان بودنش به ندرت دست به جیب می‌شوند.
وی با چشمانی اندوه‌بار و دلی پر می‌گوید: بعد از مرگ پدر و مادرم در یک سانحه رانندگی، همه‌چیز به هم ریخت و با یکبار مصرف مواد مخدر در منجلاب سوداگران مرگ گیر افتادم.
پیمان اندکی به دوردست‌ها خیره شد و با آهی از ته دل، ادامه داد: وقتی در مصرف مواد مخدر غرق شدم، فرار از خانه را چاره کار دیدم و از خانه‌ای که در آن با ناز و نعمت بزرگ شده بودم، فرار کردم؛ «اگر پدرم و مادرم هنوز زنده بودند، بدون‌شک برای درمانم دست به کار می‌شدند».
«طوبی» زنی حدود ۵۵ ساله و دوره‌گرد است که یک اسکناس پنج هزار تومانی به او دادم تا بتوانم سر حرف را باز کنم؛ انگار منتظر بود که از کسی پولی بگیرد و موادش را بخرد؛ از اعتیاد و خانواده‌اش پرسیدم و جواب داد «شوهرم باعث بدبختی و آوارگی من است».
سکوت را ترجیح دادم تا او حرف‌هایش را بزند و برایم از علت افتادن در دام اعتیاد و زندگی‌اش بگوید؛ بی‌درنگ توضیح داد و گفت که پنج فرزند دارد اما با وجود داشتن چندین فرزند، شوهرش به او خیانت کرده و او هم طاقت نیاورده و رو آوردن به مواد را چاره درد دانسته است.
او با حسرت به من نگاه می‌کند و با آه و ناله و بغضی که در گلو دارد، می‌گوید: خیلی دلم برای بچه‌هایم تنگ شده است و آرزو دارم فقط یکبار دیگر آنان را ببینم؛ «اگرچه وجود مادر معتاد برای آنان ننگ است».
از طوبی می‌پرسم پشیمان نیستی که خود را به خاطر خیانت همسرت به این روز انداختی؟ که با چشم‌های پر از اشک جواب می‌دهد «اعتیاد آدم را نابود می‌کند و از چشم همه می‌اندازد؛ مردم وقتی از کنار فرد معتاد رد می‌شوند هرکدام با نگاه‌های معناداری، زیر لب چیزی می‌گویند و می‌روند؛ خیلی پیشیمانم و به دنبال درمان هستم».
رضا، پسری که خود را ۲۸ ساله معرفی می‌کند هم در گوشه‌ای کز کرده است؛ به سراغش می‌روم و غذایی را به او می‌دهم تا بتوانم با او گفت‌وگو کنم؛ او می‌گوید: زندگی‌ام با اعتیاد نابود شد؛ من حرفی بزنم یا نزنم چه دردی از من و شما دوا می‌کند؟ از چه بگویم؟ «وقتی درس و دانشگاه را تمام کردم به سراغ کار رفتم اما آن کاری که با رشته تحصیلی‌ام مطابقت داشته باشد را پیدا نکردم».
وی ادامه داد: خانواده‌ام مرا سرزنش می‌کردند و می‌گفتند «تو بی‌عرضه‌ای»، «همه بچه‌های فامیل درس‌شان را تمام کردند و سر کار رفتند، معلوم نیست چه عیب و ایرادی داری که هیچ‌کس به تو کار نمی‌دهد» و جمله‌های مشابه...
«من فقط یکبار و برای فرار از مشکلات مواد مصرف کردم و گرفتار شدم؛ جوانان باید از مصرف موادمخدر ولو برای یکبار هم واهمه داشته باشند؛ الان به دنبال درمان هستم اما به تنهایی نمی‌توانم و باید شرایطی فراهم شود تا از چنگال این بیماری رهایی یابم».
اعتیاد به مواد آرام‌بخش نیست
رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران می‌گوید که «استعمال مواد مخدر به بهانه آرامش و فراموشی مشکلات راهی به سوی معتاد شدن فرد است و بدون‌شک مصرف مواد مخدر برای اولین‌بار فرد را گرفتار می‌کند».
مصطفی اقلیما با تاکید بر اینکه گرایش به مواد مخدر تمامی زیرساخت‌ها و علل و عوامل بروز اعتیاد را فراهم می‌کند و سبب تداوم اعتیاد فرد می‌شود، بیان کرد: معتاد معلولی از علت‌هاست و والدین در پیشگیری و درمان نقش اساسی دارد.
«پدران و مادران باید از فرزندان خود مراقبت کنند و برای آنان وقت بگذارند تا فرزندان والدین را در کنار خود احساس کنند؛ فقر یا ثروت تنها علت گرایش افراد به سمت اعتیاد نیست بلکه شرایط زندگی و برخورد و رفتارهای خانواده با فرزندان و حتی پدر و مادر با یکدیگر از علل و عوامل گرایش فرد به سوی اعتیاد محسوب می‌شود».
این جامعه‌شناس عنوان کرد: ترک اعتیاد در بین معتادان نیازمند شناسایی علل و عوامل و همچنین اقدامات پس از ترک اعتیاد است؛ «متاسفانه جامعه به قشر معتاد هیچ‌گونه اعتمادی ندارد و همین موضوع زمینه گرایش به سمت اعتیاد را در فرد تقویت می‌کند».
«اقلیما» می‌گوید که همه نهادهای دولتی و جامعه باید در راستای حمایت از افراد معتادی که ترک کرده‌اند، گام بردارند و برای اشتغال آنان برنامه‌ریزی کنند.
وی افزود: اگر پیشگیری و درمان اعتیاد به گفتمان ملی تبدیل نشود، تعداد معتادان افزایش می‌یابد و فرد معتاد برای تامین پول مواد خود دست به سرقت و دزدی می‌زند.
رییس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران با بیان اینکه برنامه جدی برای بهبود معتادان نیاز است، خاطر نشان کرد: افرادی که نسبت به ترک اعتیاد گام برمی‌دارند باید برای بهبود آنان برنامه و عزم جدی داشته باشند.
توسعه اماکن تفریحی راهکاری برای پیشگیری
مدیرعامل جمعیت خیریه ترک اعتیاد «تولد دوباره» نیز می‌گوید: دلایل مختلف اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی در گرایش به اعتیاد وجود دارد که در بروز مصرف موادمخدر اثرگذر است.
به گفته «عباس دیلمی‌زاده» مطرح کردن عواقب سوء مصرف مواد مخدر برای آینده فرد و اطلاع‌رسانی و آموزش به تنهایی کافی نیست و باید همه ابعاد این موضوع بررسی شود.
این کارشناس حوزه آسیب‌های اجتماعی عنوان کرد: مواد مخدر مواجه شدن با یک موضوع اجتماعی و پدیده‌ای متحرک و پویاست و الگوی مصرف با تغییرات اجتماعی عوض می‌شود.
«ایجاد فضای تفریحی، پارک و فراهم آوردن امکانات برای تخلیه هیجانات درونی بهترین و موثرترین راهکار در راستای پیشگیری از گرایش به مواد مخدر است؛ امروزه مصرف مواد مخدر صنعتی و سنتی در بین افراد رایج شده است و به هر بهانه‌ای سراغ این مواد می‌روند».
اعتیاد موجب تخریب چهره اجتماعی فرد و طرد شدن او از طرف خانواده‌هایشان و حتی دوستان و جامعه می‌شود و فرد معتاد را در گود آسیب‌های اجتماعی قرار می‌دهد اما این افراد برای رهایی از چنگال سوداگران مرگ بدون‌شک به کمک جامعه نیاز دارند.
نظر شما