دوره ای که هر خانواده کم کم، سه تا چهار فرزند و بیشتر داشت مدتها است که سپری شده، همان کودکانی که با فاصله سنی اندک و با امکانات محدود قد می کشیدند و بزرگ می شدند، یکدیگر را دوست داشتند و از تجربیات کودکانه هم استفاده می کردند و در آینده لذت شیرین تبدیل شدن به عمه، خاله، دایی و یا عمو را تجربه می کردند.
ولی با گذشت زمان و برخی تبلیغات برای کاهش جمعیت، ذهنیت ها برای بچه دارشدن تغییر کرده، بسیاری از والدین طبقه متوسط و بالا یا با تاخیر زیاد، بچه دار می شوند و یا ترجیح می دهند برای پیشرفت خود و فرزندشان تنها به داشتن یک کودک اکتفا کنند.
تک فرزندی معایب ویژه خود را دارد، کودکانی که تنها هستند به دلیل توجه بیش از حد والدین با کوچکترین سختی و یا ناملایمتی، می شکنند، این کودکان فرصت همدلی و رقابت سالم را از دست می دهند و افزایش جمعیت سالمندی و کاهش فرزندآوری، جامعه را در معرض خطرات متعدد اقتصادی و اجتماعی قرار می دهد.
این روزها اکثر کودکان ما با پدیده تک فرزندی مواجه شده اند، موضوعی که موجب شده تا پدر و مادر، تمام سرمایه گذاری عاطفی خود را برای یک کودک قرار دهد و کودک نیز تنها پدر و مادر را می بیند و از داشتن تجربیات و حس دنیای ناب کودکانه با خواهر و برادر محروم می ماند.
بالارفتن سن ازدواج، کم شدن میزان ازدواج، فاصله زیاد ازدواج تا فرزندآوری و سپس فاصله سنی غیراستاندارد در تولد فرزندان بعدی به عنوان یکی از دغدغه های اصلی نظام سلامت و بهداشت تبدیل شده است.
از سوی دیگر ادامه تحصیلات تکمیلی به عنوان عاملی در ازدواج دیرهنگام برای برخی از دختران تبدیل شده این در حالی است که در کنار تحصیل، مسئله ازدواج و فرزندآوری باید لحاظ شود تا زمان طلایی این دوران از دست نرود،
فرصت هایی که از تک فرزندان گرفته می شود
چنانچه کارشناس سلامت باروری مرکز بهداشت استان کرمانشاه به ایرنا، گفت: بخش مهمی از آموخته های کودک به تعاملات با خواهر و برادر مربوط می شود و براساس آن جهان را کشف می کند، کودکان در این حالت می آموزند چگونه حرف خود را به بزرگترها بفهمانند و نیازهای خود را مطرح کنند.
«فروغ مرادی» معتقد است، کودکی که تک فرزند است این فرصت را پیدا نکرده و دنیا را از افق دید پدر و مادر کشف می کند.
وی افزود: وابستگی بالای کودک به دلیل حمایت بیش از حد والدین، فشار زیاد والدین به کودک برای کسب موفقیت تحصیلی، عدم مهارت یابی اجتماعی کودک، نداشتن تجربه محرومیت و زیاده خواهی کودک و عدم یادگیری مهارت از برادر و خواهر کوچکتر و بزرگتر از جمله معایب تک فرزندی محسوب می شود.
مهدکودک نمی تواند جایگزین فرزند دیگر شود
این مسوول اضافه کرد، برخی می گویند تک فرزند خود را به مهد کودک می فرستیم تا با هم‌سن و سال‌هایش تعامل اجتماعی داشته باشد. باید گفت زندگی ۲۴ ساعته با برادر و خواهر و پیوند عاطفی ناشی از آن، با مهد کودک قابل جبران نیست و مهد کودک نمی تواند جای خواهر و برادر را بگیرد.
وی افزود: معمولاً پدر و مادر نسبت به کودک تک فرزند بیش از حد توجه می کند و این کودکان متکی به والدین بار می آیند، در این حالت تمام خواسته های کودک برآورده می شود و این موضوع سبب می شود تا کودک، آموزش اجتماعی لازم را نبیند.
وی با تاکید براینکه مسئله رقابت بین خواهر و برادرها برای آموزش در دوران بزرگسالی و برخورد با مسائل جامعه مؤثر است، گفت: اینکه چگونه با رقابت و حسادت کنار بیایند و آن را دفع کنند در پرتو ارتباط با خواهر و برادر ایجاد می شود.
گوشه نشینی عاقبت تک فرزندی
مرادی با تاکید براینکه آموزش های مربوط به شناخت و تعاملات، به بازی‌ها مربوط می شود، گفت: تک فرزندها به بازی‌های انفرادی گرایش پیدا می کنند و تماشای تلویزیون و بازی با رایانه را نسبت به بازی‌های گروهی ترجیح می دهند که این ویژگی انزوا و گوشه نشینی را همراه خواهد داشت.
کارشناس سلامت باروری مرکز بهداشت استان کرمانشاه خاطرنشان ساخت: واقعیت این است که پدران و مادران دارای تک فرزند هم با مشکلاتی مواجه خواهند بود زیرا در وجود ۲ جنس ویژگی‌هایی وجود دارد که والدین با داشتن یک فرزند از آن محروم می مانند.
وی یادآور شد، پدران به صورت ذاتی به دختران و مادران به پسران علاقه دارند بنابراین داشتن هر ۲ جنس می تواند این نیاز را برآورده سازد، همچنین پدران و مادران دوست دارند ویژگی‌های دوران کودکی خود را در فرزندانشان بازسازی کنند که در صورت نداشتن فرزند از یک جنس، نوعی نارسایی در والدین ایجاد می شود.
کاهش بردباری در فرزندپروری
در ادامه مدیر نخستین وبسایت تاب آوری کشور در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: مسئله تک فرزندی و بی فرزندی به همان میزان که تحت تاثیر باورهای رواج داده شده گذشته است از آموزش تاثیر می گیرد و نخستین گام برای توسعه تاب آوری خانواده این است که مهارت های ارتباطی زوجین آموزش داده شود.
«محمدرضا مقدسی» ادامه داد: فرزندآوری مختص خانواده است و اگر خانواده این کارکرد اصلی خود را از دست بدهد علاوه براینکه دچار اختلال می شود در سطح کلان آسیب های پرشماری را متوجه جامعه می سازد.
وی گفت: مسایل اقتصادی و اشتغال در افزایش سن ازدواج و یا کم رغبتی خانواده و زوج های جوان در تک فرزندی و یا بی فرزندی تاثیرگذار است و از سوی دیگر برخی از زوجین به دلیل عدم شناخت مهارت های فرزندپروری و کاهش صبر و بردباری از این قضیه دوری می کنند.
نقش آموزش در شکل گیری یک خانواده سالم
این کارشناس علوم رفتاری و معتقد است، خانواده خوب، سالم و موفق فرآورده نهایی آموزش و پرورش است و هرجا که آفت و آسیبی دیده می شود به نحوه تعلیم و تربیت ما ریشه دارد و به آموزش عالی یا نحوه تربیت در نهاد خانواده باز می گردد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه نیاز است سیاست های کلان در امر تعلیم و تریبیت مورد بازبینی و بازنگری قرار گیرد، اظهارداشت: براساس چندین پژوهش دانشگاهی مشخص شد که بین تعداد فرزندان و تمایل به طلاق رابطه ای معکوس وجود دارد، هرچه تعداد فرزندان کمتر باشد میل به طلاق در برخی از والدین بیشتر است ولی نمی توان گفت که کاهش فرزندآوری از عوامل اصلی جدایی زوجین است بلکه می توان گفت در برخی مواقع، این مقوله در افزایش طلاق تاثیرگذار است.
به گفته مقدسی، برخی از والدین با وجود تحصیلات دانشگاهی، در امر تعلیم و تربیت و مهارت برای فرزندپروری دچار ناتوانی هستند و نمی توانند به خوبی خانواده را مدیریت کنند.
کاهش سالانه ۲ تا سه هزار موردی موالید در کرمانشاه
کاهش سالانه ۲ تا سه هزار موردی موالید در استان کرمانشاه گویای رشد تدریجی سالخوردگی جمعیت تلقی می‌شود که نباید از خطرات و معایب کاهش موالید و داشتن یک جامعه پیر و سالخورده غافل بود.
بنابر گفته مدیرکل ثبت احوال استان کرمانشاه، سالانه با ۲ تا سه هزار مورد کاهش ولادت روبه رو هستیم و از سوی دیگر نزدیک به پنج تا هفت درصد افزایش آمار مرگ و میر بر جمعیت استان ما سایه افکنده است.
«صادق خدادادی» افزود: در سال ۱۳۹۸ تعداد ۲۶ هزار و ۵۶۶ ولادت در استان کرمانشاه به ثبت رسیده که این آمار نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۱۱ و سه دهم درصد کاهش داشته است و میانگین ولادت ماهانه ۲هزار و ۲۱۴ و روزانه ۷۴ مورد در استان کرمانشاه به ثبت رسیده است.
مدیرکل ثبت احوال استان کرمانشاه افزود: از مجموع ولادت های ثبت شده سال ۱۳۹۸ در این استان ۱۳ هزار و ۹۴۵ پسر و ۱۲ هزار و ۶۲۱ مورد دختر بوده که نسبت جنسیتی آن ۱۱۰ است.
به گفته وی، آمارها و پیش بینی های جمعیتی شدیدا نگران کننده است و در واقع زنگ خطر هشدار های جمعیتی به صدا درآمده است و سبک زندگی امروز اولویت ها را تغییر داده و موجب کاهش نرخ فرزند آوری شده است و تعداد ولادت کاهش یافته نسبت به سال قبل سه هزار و ۳۳۸ واقعه ولادت بوده است.
افزایش جمعیت سالمندان
یکی از تبعات منفی کاهش فرزندآوری افزایش جمعیت سالمندان و کمبود نیروی جوان و فعال در کشور است.
مدیرکل بهزیستی کرمانشاه با بیان اینکه این استان رتبه هشتم از نظر جمعیت سالمند در کشور را دارد، گفت: ۱۰.۲ درصد از جمعیت ۲ میلیون نفری استان سالمند محسوب می‌شوند.
فاطمه رضوان مدنی به ایرنا گفت: براساس آخرین آمار گرفته شده دالاهو مسن ترین و ثلاث باباجانی جوان ترین شهرستان های استان هستند.
از سوی کارشناسان نظام افزایش جمعیت سالمندانسلامت و بهداشت، بهترین سن برای فرزندآوری زنان در محدوده سنی ۲۰ تا ۳۰ سال اعلام شده و خارج از این سن ممکن است بارداری در مسیری پرخطر قرار گیرد و برای مادر و جنین مشکل ساز شود.
بهترین زمان برای تولد نخستین فرزند، سه سال پس از ازدواج است و شایسته است فاصله سنی دیگر فرزندان حداقل سه سال و حداکثر پنج سال لحاظ شود.
استان کرمانشاه با ۲ میلیون نفر جمعیت دارای ۳۴ شهر و ۲ هزار و ۵۹۵ روستا است.
گزارش از زهره کریم زاده
