چه کسی از رویکرد جناحی به سیاست خارجی سود می‌برد؟

محمدجواد ظریف در ادامه جلسات وزرا با نمایندگان مجلس یازدهم دیروز راهی بهارستان شد. این دعوت که از سوی بهارستان‌نشینان برای ارائه عملکرد صورت گرفته بود با اقدام برخی نمایندگان از حالت طبیعی خود خارج شده و حواشی را در پی‌داشت.

ظریف در این جلسه از سوی برخی میزبانان خود با تهمت هایی مواجه شد اما با این وجود ظریف سعی کرد راه تعامل با همین طیف از نمایندگان را هم باز کند. او گفت: شما نمایندگان ملت هستید؛ ملت ما ملت فهیمی است و من نیز در برابر ملت با حضوع حاضر می‌شوم؛ حرف‌ها و توهین‌ها را به جان می‌خرم و وظیفه دارم به شما گوش جان سپرم. از انتقادها و حتی تندی‌های شما ننیز تشکر می‌کنم اما بدانید همه ما در یک کشتی هستیم. آمریکا اصلاح طلب، لیبرال، اصولگرا، انقلابی و غیرانقلابی نمی‌شناسد. رژیم صهیونیستی اصلاح طلب و اصولگرا نمی شناسد؛ با کل ایران و تمامیت ارضی ایران مخالف است.

با این حال برخی از نمایندگان در حین صحبت‌های وزیر امور خارجه شروع به سروصدا کرده  و با دروغگو خواندن ظریف، سعی کردند که مانع از ادامه صحبت‌های وی شوند، همین شد که رئیس مجلس ناگزیر به پادرمیانی شد و از آنان خواست که به جای برهم زدن صحبت‌های وزیر بعد از صحبت‌های او، اخطارها و تذکرات خود را بیان کنند.

ظریف نیز واکنش گفت: «هر چه گفتم را از مقام معظم رهبری شنیدند که اگر دروغ بود ایشان گفتند صادق بودم و اگر راست گفتم ایشان گفتند شجاع هستم.» نمایندگان معترض به ظریف، اما از رویه خود کوتاه نیامدند و همچنان به رفتارهای خارج از عرف خود ادامه دادند که ظریف در پاسخ به شعار مرگ بر دروغگو گفت: زیاد مزاحمتان نمی‌شوم از مهمان نوازیتان هم سپاسگزارم.

اما به دور از این حواشی، ظریف در این جلسه به گزارشهای راهبردی در سیاست خارجی اشاره کرد که باید مورد تحلیل و واکاوی قرار گیرد. او گفت:جمهوری اسلامی ایران باید در برابر سیاست‌های آمریکا بایستند و جمهوری اسلامی در برابر سیاست‌های آمریکا ایستاده است. هفته قبل دیدید که در شورای امنیت چگونه در برابر سیاست‌های آمریکا ایستادم و کسانی که قبلا هم در وزارت خارجه بودند همین گونه ایستادند. شما هم بایستید همه با هم می‌ایستیم، اما باید کاری کنیم که آمریکا نتواند از اقدامات ما برای اهدافش استفاده کند. باید کاری کنیم که بتوانیم قدرت جمهوری اسلامی ایران را در منطقه و جهان نهادینه کنیم. دو گانه‌سازی کاری از پیش نمی‌برد باید سیاست خارجی در خدمت مقاومت و قدرت منطقه‌ای جمهوری اسلامی در خدمت پیشبرد اهداف مردم ایران باشد.

این دوگانه‌سازی‌ها مورد انتقاد رهبر انقلاب هم قرار گرفته است. در حالی دیروز وزیر امورخارجه مورد تهمت‌های طیفی از نمایندگان قرار گرفت  که رهبر معظم انقلاب اسلامی قبلا جواب این تهمت‌ها و دوگانه سازی در سیاست خارجی را داده‌اند. وقتی هنگام مذاکرات هسته‌ای همین طیف افراد مذاکره کننده را سازشکار، دروغگو، لیبرال و.. نامیدند رهبرانقلاب واکنش نشان دادند و گفتند: بنده هیات مذاکره‌کننده را - همین دوستانی که این مدّت این زحمات را بر دوش گرفته‌اند - هم امین می‌دانم، هم غیور، هم شجاع و هم متدیّن می‌دانم؛ این را همه بدانند. اکثر حضّاری که اینجا تشریف دارید، از محتوای مذاکرات خبر ندارید؛ اگر شما هم از محتوای مذاکرات و جزئیّات مذاکرات و آنچه در مجالس می‌گذرد مطّلع بودید، به بخشی از آنچه بنده گفتم، حتماً اذعان می‌کردید. من البتّه علاوه‌ بر اینها، بعضی از این دوستان را از نزدیک می‌شناسم، بعضی را از دور با سوابقشان می‌شناسم؛ اینها مردمانی هستند متدیّن و امین؛ اینها امینند؛ قصدشان این است که کار کشور را پیش ببرند، گره را باز کنند و دارند تلاش می‌کنند برای این کار. انصافاً غیرت ملّی هم دارند، شجاعت هم دارند.

به فرموده رهبر انقلاب، هیچ ‌کس نباید این مجموعه‌ مذاکره‌کنندگان ما را با مجموعه‌ شامل آمریکا - همان شش دولت، به‌اصطلاح پنج بعلاوه‌ یک - سازشکار بداند؛ این غلط است؛ اینها مأموران دولت جمهوری اسلامی ایران هستند، اینها بچه‌های خودمان هستند، بچه‌های انقلابند؛ یک مأموریتی را دارند انجام می‌دهند. کار سختی هم هست [که‌] برعهده‌ اینهاست؛ دارند با تلاش فراوان آن کاری را که برعهده‌ آنهاست انجام می‌دهند. بنابراین نباید مأموری را که مشغول یک کاری است و مسئول یک فرایندی است مورد تضعیف یا توهین یا بعضی از تعبیراتی که گاهی شنیده می‌شود - که اینها سازشکارند و مانند اینها - قرار داد؛ نه، این حرف‌ها نیست.

بهتر است نمایندگان داد و بیدادکننده که خود را تنها حامل پرچم انقلابی‌گری در دنیا می‌دانند صرفا به این پرسش جواب بدهند که رهبری این سخنان را در جواب چه کسانی بیان کردند و چه افرادی در آن مقطع و امروز ظریف را سازشکار می‌نامند در حالی که رهبر انقلاب او را انقلابی می‌نامند. چرا وقتی رهبر انقلاب از دوگانه‌سازی در سیاست خارجی همه را برحذر می‌دارند، این طیف همچنان به این اقدام غلط خود ادامه می‌دهد.
انتقادها به ظریف در حالی که صورت می‌گیرد که اشرافی کامل بر سیاست خارجی در این طیف وجود ندارد. آنان فکر می‌کنند عرصه بین‌الملل سیاست داخلی است که برخی با هیاهو و غوغاسالاری بخواهند هدف خود را پیش ببرند. از نگاه بسیاری از آگاهان به مسائل سیاست خارجی و فضای بین‌المللی، اگر درکی جامع و صحیح از سیاست خارجی وجود داشت این گزاره بدیهی در عرصه بین‌الملل درونی می‌شد که سیاست خارجی عرصه میدان‌داری هیچ جناح و حزبی نیست و در همه کشورها هم رویه این‌گونه است و سیاست خارجی کشورها روندی‌های کلی و ثابتی دارد که در کوتاه مدت تغییر پیدا نمی‌کند و این سیاست‌ها از سوی عالی‌ترین مقامات هر نظام سیاسی تعیین می‌شود.

در این زمینه بحث های مفصلی وجود دارد که اصولا چرا سیاست خارجی باید دارای روندهای کلی بوده و با تغییرات سیاست داخلی دچار تغییر نشود. به عنوان مثال اگر قرار باشد با آمدن هر جناحی سیاست خارجی کشورها تغییر پیدا کند آن وقت امکان همکاری‌های بلند مدت و پایدار بین کشورها از بین می رود چرا که مشخص نیست در سال‌های آتی یک کشور چه سیاست‌هایی در پیش خواهد گرفت. بنابراین همه کشورها کم وبیش روندهای ثابتی در سیاست خارجی دارند و ایران هم از این امر مستثنی نیست.

از سوی دیگر طبق اصل ۱۱۰ قانون اساس و محور اول و دوم این اصل سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی تعیین می‌شود و نظارت بر اجرای این سیاست‌ها هم با رهبر معظم انقلاب اسلامی است. پس منتسب کردن سیاست خارجی ایران به شخص ظریف بازی سیاسی و جناحی است یا اینکه این نمایندگان از قانون اساسی هم خبری ندارند.

سیاست خارجی عرصه تامین منافع ملی هر کشوری است. کشاندن دعواهای سیاست داخلی به این عرصه تنها باعث از دست رفتن منافع ملی، تضعیف کشور و تقویت دشمنان خواهد شد. اقدام دیروز برخی نمایندگان مجلس در پایین آوردن سطح سیاست خارجی کشور علاوه بر خدشه بر اعتبار دستگاه دیپلماسی، باعث تقویت موضع دشمنان ایران خواهد شد. دقیقا همان کشورهایی که این طیف از نمایندگان ادعای دشمنی با آن‌ها را دارند.