گذار همدان از آبیاری سنتی به نوین؛ راهبرد حفظ منابع آبی

کارشناسان معتقدند صنعتی شدن بخش کشاورزی موجب افزایش مصرف آب شده است و به گفته مسوولان بیش از ۸۰ درصد آب قابل دسترس استان همدان در بخش کشاورزی مصرف می شود.

از آنجایی که کشاورزی مهمترین محور توسعه همدان به شمار می رود و از سوی دیگر برداشت آب بیش از ظرفیت دشت های این استان باعث شده هر ساله به طور متوسط سطح آب های زیر زمینی همدان ۱.۲ متر کاهش یابد، باید با راهکارهای مناسب برای استفاده بهینه از منابع آبی قابل دسترس با هدف جلوگیری از کاهش سطح منابع آب زیرزمینی اقدام کرد.

به این جهت بعد از روی کار آمدن دولت های یازدهم و دوازدهم، مدیریت استان همدان تمرکز بر پیشرفت این بخش را از اولویت های کاری خود قرار داد و با نگاهی کارشناسی به این بخش نگریست.

بعد از روی کار آمدن دولت های یازدهم و دوازدهم، مدیریت استان همدان تمرکز بر پیشرفت این بخش را از اولویت های کاری خود قرار داد و با نگاهی کارشناسی به این بخش نگریست.

کما اینکه این امر با توجه به گسترش میزان تولید و خودکفایی در محصولاتی نظیر گندم، گوشت مرغ، شیر و تخم مرغ نمایان و همدان به عنوان یکی از استان های پیش رو در حوزه کشاورزی، در اجرای طرح های آبیاری های نوین نیز پیشتاز شد.

در این بین افزایش میزان تولید به لحاظ کمی و کیفی از یک طرف و حفاظت از منابع خاک و استفاده بهینه از منابع محدود آب از طرف دیگر مورد تاکید و گسترش شبکه های آبیاری و توسعه روش های آبیاری نوین در راستای این اهداف مورد توجه دستگاه های مربوطه قرار گرفت.

​​​​به هر شکل آنچه اراده دولت را برای گسترش شبکه های آبیاری و بکارگیری روش های نوین در اراضی موجود کشاورزی محکم کرده، دستیابی به اهدافی نظیر افزایش کمی و کیفی تولید، استفاده بهینه از منابع موجود آب و همچنین جلوگیری از خشک شدن و احیای دشت هایی است که در اثر بکارگیری روش های نامناسب آب و مصرف بی رویه و بی برنامه از این منابع در خطر خشکی قرار گرفته و یا خشک شده اند.

محسن محیطی یکی از فعالان حوزه کشاورزی می گوید، استفاده از روشهای آبیاری قطره ای و آبیاری بارانی با استقبال کشاورزان همدان مواجه شد و امروزه روشهای دیگر آبیاری های نوین نیز جایگزین شده است.

وی با بیان اینکه آبیاری سطحی به عنوان روش غالب در جهان همیشه مطرح بوده است گفت: اما افزایش روز افزون هزینه تامین آب و نیز محدودیت منابع آبی در دسترس، تمایل دولت ها به ویژه کشورهای توسعه یافته را برای کاربرد آبیاری تحت فشار افزایش داده است.

از سال ۶۹ تا سال ۹۱ حدود ۱۰۹ هزار هکتار از اراضی آبی استان مجهز به سیستم آبیاری نوین شده بود اما در دولت تدبیر و امید و از سال ۹۲ تاکنون ۴۶ هزار هکتار از اراضی استان به سیستم های نوین آبیاری مجهز شد.

محیطی با اشاره به اینکه بحران آب یکی از مشکلات اصلی در استان همدان است که خشکسالی های اخیر آن را تشدید کرده است افزود: بهره گیری از روش های نوین آبیاری تحت فشار از روش های موثر در افزایش بهره وری آب است.

وی ادامه داد: در بسیاری از مواقع با کاهش مصرف آب به روش بهره گیری از روش های مدرن، کشاورزان سطح زیر کشت را افزایش می دهند و این کار مانع از تحقق هدف اصلی که همان کاهش مصرف آب است، می شود.

رییس سازمان جهاد کشاورزی همدان نیز گفت: تغییر الگوی کشت و فراهم کردن مشوق هایی برای کشت محصولاتی که آب کمتری مصرف می کنند یکی از راهکارهای افزایش بهره وری آب است.

منصور رضوانی جلال افزود: راهبرد افزایش بهره وری زمین باید به راهبرد افزایش بهره وری آب تبدیل شود.

وی ایجاد ساختار مناسب، آگاهی بخشی به مردم در خصوص مصرف بهینه، هماهنگی و تشکیل کارگروه انسجام بخشی و شورای هماهنگی بحران آب، اجرای طرح های ضربتی در تامین آب و برآورد میزان خسارات وارد شده به منابع آب های سطحی را از مهمترین راهبردهای کنترل خشکسالی برشمرد.

رضوانی جلال تاکید کرد: با توجه به اقلیم خشک و نیمه خشک همدان و کمبود منابع آبی در استان، آب به عنوان یکی از عوامل محدود کننده تولید، نقش مهمی را در تعیین نوع فعالیت های زراعی ایفا می کند.

وی افزود: آسیب پذیری سفره های آب زیرزمینی بر اثر برداشت بی رویه از منابع آبی، اتمام ظرفیت های قابل توسعه بهره برداری از آب های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی و پایین بودن بازدهی آبیاری، لزوم اصلاح الگوی مصرف آب را ضروری می کند.

صرفه‌جویی سالانه ۵۰۰ میلیون مترمعکب آب

مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی همدان نیز گفت: در حال حاضر ۷۷ درصد از اراضی آبی این استان به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز شده است که منجر به صرفه‌جویی سالانه ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب می‌شود.

میزان یارانه و کمک بلاعوض دولت برای آبیاری قطره‌ای ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر هکتار، برای آبیاری کم فشار هفت میلیون تومان به ازای هر هکتار و برای آبیاری بارانی ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر هکتار است.

امیر لاهوتیان در گفت و گو با ایرنا افزود: از ابتدای روی کار آمدن دولت تدبیر و امید تاکنون ۴۶ هزار هکتار از اراضی آبی این استان به سیستم‌های آبیاری نوین کشاورزی تجهیز شده که این رقم حدود ۲۳ درصد از ۱۵۵ هزار هکتار طرح آبیاری نوینی است که از سال ۶۹ تاکنون اجرا شده بود.

وی افزود: در ۱۵۵ هزار هکتار از ۲۰۰ هزار هکتار اراضی آبی استان همدان سیستم آبیاری نوین اجرا شده است که میانگین ۷۷ درصد را شامل می‌شود.

مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی همدان عنوان کرد: آبیاری تحت فشار در ۷۷ درصد از اراضی مستعد کشاورزی استان همدان موجب صرفه‌جویی ۵۵۰ میلیون مترمکعبی آب شد.

لاهوتیان خاطرنشان کرد: در ۱۰ هزار و ۱۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی استان همدان آبیاری قطره‌ای و تیپ، ۱۱ هزار و ۱۸۶ هکتار آبیاری کم فشار و بقیه روش های آبیاری بارانی اجرا شده است.

وی اظهار داشت: میزان یارانه و کمک بلاعوض دولت برای آبیاری قطره‌ای ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر هکتار، برای آبیاری کم فشار هفت میلیون تومان به ازای هر هکتار و برای آبیاری بارانی ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر هکتار است.

لاهوتیان ادامه داد: ۵۰ هزار هکتار از سیستم های آبیاری همدان مستهلک شده است که برای نوسازی آن ۲۵۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

گفتنی است سطح اراضی کشاورزی همدان ۶۳۰ هزار هکتار است که ۴۳۰ هزار هکتار آن کشت دیم و ۲۰۰ هزار هکتار کشت آبی است.