جولان جهانی کرونا؛ تهدیدها و فرصت‌ها

بارزترین تبعات شیوع جهانی ویروس کرونا، بدون تردید تبعات اقتصادی ویرانگر ناشی از آن است. اخبار، گزارش ها و تحلیل های فراوانی از سوی رسانه ها و مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی گوناگون جهان در این باره اعلام و منتشر شده است. افزایش شدید نرخ بیکاری به دلیل تعطیلی یا نیمه تعطیل شدن بسیاری از صنایع عظیم و مراکز تجاری و اقتصادی جهان، ایجاد اختلال شدید در روند تولید، قرنطینه های طولانی مدت و خانه نشینی مردمی که ناگزیر به تعطیل کردن مشاغل و ماندن در خانه شدند، کاهش درآمدها، کاهش سفرها و سقوط ناگهانی صنعت پردرآمد حمل و نقل و گردشگری، هتل داری و ... تنها گوشه هایی از تبعات اقتصادی بی شمار ناشی از جولان جهانی ویروس کرونا و شیوع بیماری مرگبار کووید-19 است.

نرخ بالا و روند رو به رشد ابتلا و مرگ و میر

شیوع بیماری، خود به تنهایی، یکی دیگر بزرگترین آسیب هایی است که ویروس کرونا بر پیکر جامعه جهانی وارد کرده است. تا کنون، بیش از 13 میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا شده و نزدیک به 600 هزار نفر هم جان خود را از دست داده اند. این آمکار تکان دهنده و البته رو به رشد، ضربه ای کاری بر پیکر آسیب پذیر جمعیت جهان به شمار می رود، ضربه ای که هنوز از حرکت بازنایستاده و لحظه به لحظه قربانی های بیشتری می گیرد و این روند مرگبار، تا زمان کشف واکسن موثر و توزیع انبوه آن در جهان ادامه خواهد یافت؛ واکسنی که به گفته کارشناسان حوزه پزشکی، ممکن است حتی تا یکسال آینده هم کشف نشود. 

حتی در صورت کشف واکسن، به دلیل عطش بالای ملت های جهان برای تهیه آن، این نگرانی جدی وجود دارد که توزیع آن دستخوش بی عدالتی ها و بازار سیاه و انحصارطلبی قدرتهای سودجو شود.

سایه سیاه کرونا بر نظام آموزشی

تعطیلی مدارس، دانشگاه ها و مراکز علمی و آموزشی برای مدت نسبتا طولانی و آماده نبودن زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری لازم در بسیاری از جوامع برای راه اندازی آموزش مجازی یا همان آموزش از راه دور، آسیب های بسیار جدی به امر آموزش در سراسر جهان به عنوان یکی از اساسی ترین نیازهای جامعه جهانی وارد کرده است.

در برخی موارد نیز این مسئله باعث سرگردانی صدها هزار دانشجو شده است؛ نمونه بارز آن تصمیم اخیر دولت دونالد ترامپ برای اخراج صدها هزار دانشجوی خارجی از آمریکا به بهانه راه اندازی سامانه آموزش مجازی است.

زنان آسیب پذیرتر از مردان

در این میان اما زنان در معرض تهدیدهای بیشتری قرار گرفته اند. زنان علاوه بر تحمل همه مواردی که در بالا ذکر شده، در موارد متعدد در جوامع مختلف از جمله جوامع غربی در معرض خطر افزایش خشونت های خانگی قرار گرفته اند.

سازمان عفو بین الملل پیشتر اعلام کرد گسترش بیماری همه‌گیر و افزایش محدودیت‌های کرونایی باعث افزایش خشونت علیه زنان در اروپا شده است؛ به طوری که تماس‌های اضطراری اعلام خشونت در این منطقه شاهد افزایش ۶۰ درصدی بوده است.  

این پدیده به حدی فراگیر شده است که «آنتونیو گوترش»  دبیرکل سازمان ملل به‌شدت از آن انتقاد کرد و از تمامی دولت‌ها خواست برای جلوگیری از گسترش آن اقدام کنند؛  وی همچنین گفت: زنان در حال حاضر از اثرات مهلک تعطیلیها و قرنطینه رنج می‌برند؛ اگرچه این محدودیت‌ها ضروری هستند، اما آن‌ها خطر خشونت نسبت به زنان گرفتار در دام همسران بد رفتار را افزایش می‌دهند.

فرصت های ناشی از شیوع کرونا

شیوع کرونا اگرچه آسیب های فراوان در زمینه های گوناگون برای جامعه بشری به دنبال داشته، اما در برخی موارد باعث شکل گرفتن فرصت هایی شده است.

تجربه موفق دورکاری در بسیاری از مشاغل، شاید یکی از فرصت هایی باشد که با شیوع این بیماری، ایجاد شد. دورکاری گرچه پیش تر نیز در برخی مشاغل کم و بیش رایج بود، اما این بار به شکل جدی تر تجربه شد و در بسیاری موارد، تجربه های موفق در این زمینه کسب شد که می تواند بعد از رفع کاستی و نقص ها، تبدیل به یکی از تغییرات جدی و مفید در جوامع مختلف باشد؛ تغییری که در صورت  اجرای بهینه و گسترده تر شدن دامنه آن ، دست کم می تواند صرفه جویی هایی خوب اقتصادی به دنبال داشته باشد.

مجالی برای اثبات دوباره نقش و توانمندی بی بدیل زنان

زنان اگرچه در برخی زمینه ها، آسیب پذیرتر از مردها در برابر شیوع کرونا ظاهر شدند، اما فرصت هایی نیز ایجاد شد تا توانمندی و نقش بی بدین زنان در عرصه مدیریت و مدیریت بحران، از مدیریت خانه گرفته تا مدیریت کشورها، بیش از پیش ظهور و بروز پیدا کند و به اثبات برسد.

لزوم بررسی نقش زنان به عنوان سرمایه اجتماعی، همراه با فهم میانگینی از مدیریت نوین زنانه آنها در خانه و جامعه، و در نگاهی عمیق‌تر، پیامدهای گسترش این بیماری در حوزه زنان بیش از پیش آشکار شده است.

از مصادیق مهارت‌ها و تلاش‌های شغلی زنان در بحران کرونا می‌توان به فعالیت‌های غیرقابل انکار و ایثارگرانه کادر درمانی، زنان شاغل در کادر آموزشی و همچنین بانوانی که با استفاده از ظرفیت فعال خود، به صورت خودجوش و در بسیاری از موارد با کمترین امکانات، مبادرت به خدمات اجتماعی کرده‌اند، اشاره کرد؛ بر اساس اطلاعات صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA) زنان ۷۰ درصد از نیروی کار بهداشت را تشکیل می‌دهند؛ همچنین براساس آمار سازمان بین المللی کار، در سطح جهان، زنان ۷۶ درصد از کل ساعات مراقبت های بدون حقوق و یا با حداقل حقوق را انجام می‌دهند.    

از آنجا که نقش آفرینی موثر زنان در بحبوحه بحران کرونا در سلامت خانواده و جامعه انکارناپذیر است، در نگاه نخست، نقش مادری به عنوان  یکی از مهم‌ترین، سازنده‌ترین و ارزشمندترین نقش‌های زنان حائز اهمیت است، زنانی که مسئولیت پرورشی و تربیتی جامعه را بر عهده دارند؛ مهارت در ایجاد نگرش‌های مثبت و توانمند در خانواده و جامعه، ایجاد آرامش روانی و فراهم نمودن محیطی برای همزیستی مسالمت‌آمیز همه و همه از تلاش‌های زنان به شمار می‌روند که به اقتضای شرایط می‌خواهند سهم خود در مهار این بحران را هم به خوبی انجام دهند.

حاکمان زن، موفق در مدیریت و مهار شیوع کرونا

فراتر از تاثیر عملکرد زنان در حوزه مدیریت خانواده و فعالیت‌های اجتماعی، نقش ارزشمند این قشر در حوزه مدیریت کلان در دوران شیوع کرونا تا جایی پیش رفت که روزنامه انگلیسی گاردین پیشتر در مقاله‌ای با اشاره به موفقیت نسبی زنان حاکم بر برخی از کشورهای کرونازده نوشت که این زنان نشان دادند که قدرت، قاطعیت، احساس و عواطف مکمل یکدیگر و لازمه یک حکمرانی صحیح هستند.

گاردین با اشاره به عملکرد سرانی همچون «جاسیندا آردن» نخست وزیر ۳۹ ساله نیوزلند که با پخش زنده ویدئوهایی در فضای مجازی از مردم می‌خواهد تا در خانه بمانند و جان دیگران را نجات دهند یا «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان که ویدئوی توضیحات وی در مورد کنترل شیوع ویروس کرونا میلیون‌ها بار در فضای مجازی دید شده و همچنین «مت فردریکسن» و «ارنا ولبرگ» نخست وزیران دانمارک و نروژ که توانسته‌اند با قاطعیت مرزها را بسته و اماکن عمومی را برای کاهش شیوع کرونا تعطیل کنند، نوشت : بسیاری از کشورها مانند ویتنام، چک، یونان و استرالیا که مردان در راسشان هستند به خوبی عمل کرده‌اند.

واکاوی و تحلیل هر چه عمیق‌تر از پیامدهای منفی کرونا بر جامعه زنان از یک سو و بررسی توانمندی‌ها و ظرفیت‌های این قشر کلیدی در جوامع مختلف، گواه روشنی از تاثیر و نقش بی بدیل زنان در گذر از بحران کرونا می‌باشد؛ بحران جدی که فراتر از راهکارهای علمی، سیاسی و اقتصادی، نیازمند فداکاری،نوع دوستی و مشارکت صمیمانه ای‌ست که درجه عالی آن در جنس زن یافت می‌شود.   

تحرک بیشتر در علم پزشکی

تحرک بیشتر در علم پزشکی برای کشف سریع واکسن کووید-19 را نیز شاید بتوان یکی از فرصت های اجباری ناشی از شیوع ویروس کرونا برشمرد.

این روزها رقابتی موثر و سازنده میان مراکز تحقیقاتی و علمی و کشورهای مختلف برای کشف سریع ترین واکسن موثر برای این بیماری به راه افتاده است؛ رقابتی که می تواند موجب جهش و پیشرفت های بیشتر در حوزه علم پزشکی و دارویی باشد.

تقویت حس نیاز جامعه بشری به افزایش همکاری و دوستی میان ملت ها

اینکه ویروس کرونا در گسترش قلمروی خود در جهان، بدون توجه به قدرت اقتصادی و نظامی کشورها، حتی در پیشرفته ترین جوامع به آسانی جولان داد و به عنوان مثال، آمریکا را به عنوان مدعی ترین قدرت جهانی در حوزه های گوناگون، در زمانی اندک به زانو درآورد به گونه ای که این کشور اکنون با فاصله زیادی از دیگر کشورهای درگیر کرونا، در جایگاه نخست میزان شیوع و مرگ و میر ناشی از این بیماری قرار دارد، حکایت از این مهم دارد که کشورها و جوامع جهانی، هرقدر هم که قدرتمند باشند، در بسیاری از زمینه ها به شدت آسیب پذیرند و مقابله با این آسیب پذیری ، راهی جز تقویت همکاری سازنده و دوستی بین کشورها،دولت ها و جوامع وجود ندارد.

شیوع کرونا ثابت کرد که هر تهدیدی که در گوشه ای از جهان ایجاد می شود، تهدیدی برای همه جهان است و مقابله با آن ، تعامل سازنده و همکاری موثر و بدور از برتری جویی و یکجانبه گرایی میان ملت ها را می طلبد.