آزمایش ایمان شیعیان در امام‌شناسی جوادالائمه (ع) صورت گرفت

حجت الاسلام محمد رضایی آدریانی به مناسبت سالروز شهادت امام محمدتقی (ع) به خبرنگار معارف ایرنا گفت: جامعه شیعه در مساله امامت در کودکی، نسبت به سه حوزه امام شناسی، امام باوری و امام یاوری مورد سخت ترین آزمایش و امتحان قرار می گیرد. البته در بستر تاریخی کلام شیعی پیش زمینه های معرفتی این آزمون از جهت معرفتی از قبل آماده شده و در این مرحله، زمان سنجش باور و ایمان پیروان است.

وی افزود: البته در این زمینه ابزارهایی برای آزمایش و سنجش در اختیار شیعه گذاشته شده بود. مثلا در برخی روایات نشانه هایی برای امام شناسی بیان شده بود که می توان به ادله و شواهد نقلی در قرآن و همچنین پیشینه یابی تاریخی در تاریخ پیامبران اشاره کرد.

رضایی ادامه داد: مهمترین نکته در این مقطع از زندگانی امام جواد (ع)، سرمایه گذاری امام رضا(ع) به صورت گسترده در زمینه امامت فرزندش است که این مساله از دو جهت برای امام رضا(ع) اهمیت داشت. یکی از جهت دفع تمامی شبهه های ۱۲ ساله واقفیه و دوم از جهت آگاهی غیبی نسبت به شهادت زود هنگام و رخداد امامت در کودکی. به همین دلیل بخش عمده ای از روایات امام رضا(ع) به روایاتی با موضوع امام شناسی، امامت تاریخی و امامت در کودکی و وصایت امام جواد(ع) اختصاص دارد.

مسئله امامت در کودکی، امری اتفاقی و ناشی از انتشار ناگهانی خبر شهادت امام رضا(ع)  در ۵۵ سالگی نبود، بلکه به واسطه پیش‌آگاهی ها و فراهم نمودن زمینه های معرفتی این رویداد از سوی امام بود و بزرگان شیعه تا حد زیادی گزاره هایی جسته و گریخته در این زمینه دریافت کرده بودند.

این مدرس حوزه ادامه داد: به همین دلیل آغاز امامت امام جواد(ع)  با تحیر نسبی و امتحان گری علما از امام جهت به یقین رسیدن نسبت داشتن با امام همراه است ولی استنکار و تعجب یا ریزش گروهی از بزرگان شیعه در این مقطع از جهت منابع تاریخی گزارش نشده است.

رضایی افزود: برای مخاطب معتقد به تشیع در زمان رخداد حادثه، بهترین روش، روش آزمایش توانمندی های ماورائی مدعی امامت است و برای مخاطب مسلمان غیرشیعه ای به علت آشنایی او با فرهنگ دینی قرآنی، روش پیشینه یابی قرآنی تاریخی است. البته برای این گروه گاه هم معجزه کارایی دارد.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: در برابر خواص علمی و فرهنگی عامه، روشی که بیشترین کارایی را دارد نمایش دانش بیکران امام است. یعنی همان تصویری که امام در متن مناظره ها از خود در دربار عباسی پیش روی مأمون و علمای درباری نشان می دهد.

رضایی گفت: یکی از نکات دیگر در این دوره امکان دیدار و ارتباط شیعیان و خصوصا خواص شیعه با امام جواد (ع) به صورت آسان تر و گسترده تر است که این مساله به دلیل کودکی امام است. البته در این زمینه گزارش هایی از تقیه شدید امام در سه سال اول امامتش وجود دارد، ولی در مقایسه کلی این دوران با دوره امامت امام رضا (ع) در زمان خلافت هارون و دوران امامت امام هادی (ع) در دوره خلافت متوکل و تبعید آن حضرت به سامرا شاهد هستیم که امام جواد (ع) در مدینه و حتی به هنگام سفر به بغداد دارای نوعی آزادی نسبی بودند.

وی افزود: امام جواد (ع) در سفر به بغداد ضمن این که در پوشش تقیه زمینه ارتباط راحت تر با برخی از اصحاب را داشته و به رفع مشکلات آنها می پرداخته و فعالیت های ارشادی و یا اجتماعی دیگر هم داشته که گزارش برخی موارد در تاریخ ثبت شده است.

رضایی همچنین از نقش نامه نگاری امام جواد (ع) در مدیریت غیر مستقیم جامعه شیعه سخن گفت و افزود: در این زمان دوگانه اقتدار خلافت و کودکی امام، در کنار گستردگی جامعه شیعه، باعث شد که امام جواد (ع) ارتباط با کمک نامه نگاری را فزونی دهد و از این ابزار ارتباطی به صورت گسترده و فعال استفاده نماید.

حضرت امام جواد (ع) در سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود؛ در سن هشت سالگی به امامت رسید و در سال ۲۰۳ هجری پس از شهادت امام رضا (ع) به مدت ۱۷ سال عهده دار امامت شیعیان بود.
یکی از دلایل شهادت امام جواد(ع) به فرمان معتصم عباسی را می توان حضور قوی و کارآمد آن حضرت در صحنه های علمی و برتری دانش آن حضرت دانست. چون این موضوع، ناتوانی خلیفه وقت را در مقابل امام جواد(ع) که بسیاری خلافت را حق آنان می دانستند؛ به نمایش می گذاشت و ضعف بنیه علمی دانشمندان درباری را هر چه بیشتر آشکار می ساخت.
امام محمد تقی(ع) در آخر ذیقعده سال ۲۲۰ در ۲۵ سالگی به فرمان معتصم عباسی به شهادت رسید و پیکر مطهر آن حضرت در قبرستان قریش در شهر کاظمین که مجاور شهر بغداد است؛ در کنار مزار جد بزرگوارش، امام کاظم (ع) به خاک سپرده شد.