پژوهش و مطالعات دربارۀ معلولیت به ویژه با رویکرد فلسفی – اجتماعی در ایران بسیار نوپاست. تاکنون کتاب‌های انگشت‌شماری در این حوزه ترجمه و تالیف شده است. این در حالیست که مساله معلولیت، چالش جامعۀ ایران همچون دیگر کشورهاست. بنابر آمار سازمان بهداشت جهانی از جمعیت هر کشور حدود ۱۵ درصد به میزان کم و زیاد معلول هستند و با لحاظ کردن این مبنا چیزی در حدود ۱۲ میلیون از جمعیت ایران نیز معلول خواهند بود.
مطالعات معلولیت لزوما برای تنظیم مواجهه با معلولان یک اجتماع نیست. ما حتی اگر معلول نباشیم و با معلولی هم ارتباط نداشته باشیم، لازمست درباره معلولیت آگاهی کسب کنیم. چرا که آگاهی از ذهن و بدنی که منحصر به سلامتی و شادی و توانایی است، آگاهی‌ای ناکافیست. ما باید از بدن و ذهن خود در موقعیت ناتوانی و ضعف و ازکارافتادگی نیز درک داشته باشیم. چرا که به بیان نویسندۀ کتاب ما اولاً در معرض از کارافتادگی ناگریز پیری و ثانیاً به طور بالقوه در معرض حادثه و دچار شدن به معلولیت هستیم.
نعمیه پورمحمدی مولف کتاب خود صاحب فرزندی با معلولیت شدید است و همین امر، باعث گرایش و انگیزه مادر به مطالعۀ بیشتر در حوزه معلولیت و تلاش در جهت رفع موانع زندگیِ عادی و شکوفا و شاد برای معلولان شده است. او در مقدمۀ کتاب که در تصویر روی جلد خود از تصویر فرزند معلول او بهره می‌برد، گونه‌های معلولیت را دست‌کم در ۶ دسته جای می‌دهد. معلولیت بینایی، معلولیت شنوایی، معلولیت جسمی-حرکتی، معلولیت شناختی و یادگیری، معلولیت ارتباطیِ اوتیسمی و در نهایت معلولیت هیجانی. پیشتر از این، کتاب در حوزه کوچک مطالعات معلولیت در زبان فارسی کتاب هایی نظیر درآمدی بر مطالعات معلولیت با رویکرد جامعه‌شناختی به همت و ترجمه نگین حسینی، کتاب تالیفی جامعه‌شناسی معلولیت از خدیجه جبلی و کتاب الکترونیکی جسمیت و قدرت؛ مباحثی در معلولیت و تحول اجتماعی نوشته سعید سبزیان منتشر شده بودند.
نعمیه پورمحمدی در کتاب جهان معلول ساز با الهام گرفتن از مقالات و کتاب‌های این حوزه به زبان انگلیسی، درصدد ارائه یک الگوی فلسفی – اجتماعی در موضوع معلولیت است. بیان این نکته که مفهوم معلولیت و سلامت و طبیعی بودن، مفاهیمی فرهنگی و برساخت‌های اجتماعیِ جهان «سالم‌سالار» هستند – جهانی مبتنی بر تعاریف جهان‌شمولِ و معین علم پزشکی و زیست‌شناسیِ انسانی از معلولیت و توانایی و ناتوانی- که می‌توان با تغییر و تلنگرشان در تعریف معلولیت هم تحول ایجاد کرد. به گونه‌ای با تغییر نگرش‌ها، الگوها و تعاریف دربارۀ معلولیت و سلامت، جهانی صمیمی و پذیراتر برای انسان‌های ساخته شود که بنابر مدعا و عنوان این کتاب ناتوان نیستند و تنها با الگوی معین شدۀ طبیعی بودن و سلامت تفاوت‌هایی دارند. وجه تسمیه کتاب در جهانِ معلول‌ساز نیز به همین نکته اشاره دارد.
کتاب جهان معلول ساز در یک مقدمه و سه فصل سامان یافته است. فصل اول به تبارشناسی معلولیت در دوره پیشامدرن و مدرن و پست‌مدرن می‌پردازد. فصل دوم به مطالعات جدید معلولیت اختصاص دارد و بر بازسازی الاهیات معلولیت‌نگر تمرکز کرده است. فصل سوم درباره بازتولید اخلاق معلولیت است که به نقدهای اخلاقی، نگرش‌های اخلاقی و مسائل اخلاقی نظیر سقط جنین و بهِ‌کُشی و عقیم‌سازی معلولان نظر دارد.
گفتنی است که کتاب جهان معلول‌ساز تألیف نعمیه پورمحمدی برای نخستین بار توسط انتشارات توانمندان و دفتر فرهنگ معلولین در بهار سال ۱۳۹۸ با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و با قیمت ۲۰ هزار تومان در ۹۴ صفحه منتشر شده است.
نظر شما