به رغم تلاش‌ها و فرافکنی‌های مداوم تیم ترامپ، قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید ممنوعیت تسلیحاتی ایران چند روز پیش در شورای امنیت رای نیاورد و با ۱۱ رای ممتنع (بلژیک، استونی، فرانسه، آلمان، اندونزی، نیجر، سنت ویسنت، آفریقای جنوبی، تونس، انگلیس و ویتنام)، ۲ رای موافق آمریکا و جمهوری دومینیکن و ۲ رای مخالف روسیه و چین به تصویب نرسید.
در بیانیه‌ای که پس از این ناکامی از سوی «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا منتشر شد، پذیرش شکست آشکارا به چشم می‌خورد. پمپئو از اقدام شورای امنیت در رد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران انتقاد و اعلام کرد: شورای امنیت سازمان ملل متحد وظیفه حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را برعهده دارد. این شورا امروز نتوانست مجموعه مأموریت‌های اساسی خود را محقق کند. شورای امنیت قطعنامه معقولی را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ۱۳ ساله ایران رد کرد.
در مقابل اما شاهد نگاه سربلندانه مسئولان جمهوری اسلامی ایران به تلاش‌های ناموفق و رسوایی کاخ سفید بودیم چرا که از بین ۱۵ کشور حاضر در نشست، تنها نماینده یک کشور ذره‌ای به نام جمهوری دومینیکن با نماینده آمریکا همراهی کرد و تروئیکای اروپا نیز حاضر به همراهی با آمریکا نشدند.
در همین ارتباط بود که رئیس جمهوری کشورمان تاکید کرد «برای اولین بار است که آمریکایی‌ها در شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه‌ای را پیشنهاد می‌دهند و فقط یک کشور کوچک جزیره‌ای به آن رای می‌دهد! دومینیکن نصف یک جزیره است. آمریکا به چه خفتی افتاده که این کشور با او همراه شده‌است.»
مواضع وزارت امور خارجه کشورمان نیز تشابه زیادی به اظهارات رییس جمهوری داشت و «سیدعباس موسوی» سخنگوی وقت وزارت امور خارجه در حساب توییتر خود نوشت: در تاریخ ۷۵ ساله سازمان ملل سابقه نداشته که آمریکا تا این حد منزوی باشد. به‌رغم همه سفرها، فشارها و دوره گردی‌ها، آمریکا توانست فقط یک کشور کوچک را با خود همراه کند.
حال در پی رد قطعنامه پیشنهادی آمریکا، ترامپ اعلام کرده که برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران از مکانیسم ماشه استفاده خواهد کرد و وعده داده که «شما هفته آینده آن را خواهید دید.»
در ارتباط با مکانیسم ماشه لازم به توضیح است که این سازوکار به بند ۳۷ برجام ارجاع داده می‌شود؛ بندی که بر اساس آن در صورت اختلاف و نقض پایبندی این توافق از جانب امضاکنندگان، کمیسیون مشترک تشکیل می‌شود. چنانچه در این کمیسیون اختلاف حل و فصل نشود، موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد.
در صورتی که شورای امنیت سازمان ملل ظرف ۳۰ روز به تعلیق تحریم‌ها رای ندهد، تحریم‌ها در چارچوب قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت خود به خود به اجرا گذاشته خواهند شد. بنابراین به مرحله پایانی سازوکار حل اختلاف که همان بازگشت خودکار تحریم‌ها بر اثر تصمیم شورای امنیت است، سازوکار ماشه می‌گویند.
از آنجا که استفاده از مکانیسم ماشه یعنی نابودی برجام و افزایش تنش‌ها در منطقه، کشورهای غربی و متحدان دیرینه آمریکا که گاهی اوقات با اهداف بازدارندگی و تبلیغاتی، ایران را به کاربرد مکانیسم مذکور تهدید می‌کردند، اینک در مقابل آمریکا ایستاده‌اند.
به دنبال انتشار خبر برنامه ترامپ برای استفاده از مکانیسم ماشه، سخنگوی «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آب پاکی را روی دستان رییس‌جمهوری آمریکا ریخت و گفت «از آنجا که آمریکا از برجام خارج شده‌است توانایی فعال کردن مکانیسم ماشه را ندارد.»
در جبهه‌بندی‌های سیاسی درونی آمریکا، دموکرات‌ها نیز دیدگاهی مشابه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا دارند که موضع‌گیری «آنتونی بلیکن» مشاور «جو بایدن» نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا در امور سیاست خارجی از آن جمله است.
مشاور بایدن در یک پیام توییتری با گوشزد کردن مفاد برجام و نبود امکان واشنگتن برای استناد به مکانیسم ماشه با توجه به خروج دو سال پیش دولت ترامپ از برجام، نوشت: راه‌حل‌های موجود در این قطعنامه در اختیار کشورهای شرکت‌کننده (اعضای برجام) است. کاخ سفید در [زمان] خروج از این توافقنامه، به معنای واقعی کلمه، عنوان بیانیه خود را پایان دادن به مشارکت ایالات متحده در برجام قرار داد. عاقلانه خواهد بود به توافقنامه‌ای که کارساز است و قدرت دارد، پایبند بود.
نکته جالب توجه دیگر این است که هم حزبی‌ها و هم تیمی‌های ترامپ نیز به تبعات تصمیم آمریکا هشدار می‌دهند، همان گونه که «جان بولتون» مشاور پیشین امنیت ملی کاخ سفید در مقاله‌ای در روزنامه «وال‌استریت ژورنال» نوشته‌است که «فعال کردن مکانیسم ماشه درباره ایران به خطرش نمی‌ارزد چرا که باعث می‌شود حق وتوی شورای امنیت که به نفع منافع آمریکا در سازمان ملل است تضعیف شود.»
به باور ناظران کاخ سفید یکی از بزرگترین اشتباهات خود را با خروج رسمی از توافق هسته‌ای مرتکب شد چرا که همه پل‌های پشت سر خود را برای فشار حداکثری بر ایران از طریق مجامع قانونی بین‌المللی ویران ساخت.
بی‌دلیل نبود که سال گذشته وقتی برای نخستین بار بحث مکانیسم ماشه به صورت جدی مطرح شد، کاخ سفید در پی بازگشت آمریکا به برجام برآمد اما به دلیل مخالفت‌های داخلی و خارجی، پمپئو ناچار به تکذیب این خبر شد.
در فضای کنونی نیز که مقامات آمریکایی برای چندمین بار از شورای امنیت با دستان خالی برگشته و در آن نشست نیز حمایت چشمگیر اعضا را از برجام به چشم خود دیده‌اند، احتمال ناکامی دیگر در کابرد مکانیسم ماشه را بیش از پیش حس می‌کنند.
با درک این چشم‌انداز است که حتی برخی هم‌حزبی‌های ترامپ نیز نسبت به تبعات و هزینه‌های یک ناکامی دیگر در مقابل ایران آن هم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ به وی هشدار داده‌اند.
نظر شما