با توجه به کمبود منابع آب در کشور از جمله تربت‌حیدریه، دولتمردان برآن شدند با اجرای طرح‌های مختلف علاوه بر تامین منابع پایدار آب برای افراد جویای کار در منطقه نیز شغل ایجاد کنند و در همین راستا مطالعات بسیار صورت گرفت.
طرح ملی فاضلاب تربت‌حیدریه
طرح ملی فاضلاب تربت‌حیدریه از جمله طرح‌های کلان دولت تدبیر و امید است که عقد قرارداد و شروع فعالیت آن به شهریور سال ۹۷ می‌رسد که با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری به امضای مدیرعامل وقت آبفای خراسان رضوی و سرمایه‌گذار بخش خصوصی رسید و با حضور اردکانیان وزیر نیرو، عملیات اجرایی این طرح نیز آغاز شد.
هر چند این طرح ابتدا با هدف جمع‌آوری فاضلاب شهری کلید خورد اما این بدان معنا نبود که در همین یک هدف خرد خلاصه شود بلکه در مراحل بعدی آن تامین آب مصرفی بخش صنعتی و کشاورزی منطقه تربت‌حیدریه و حتی دیگر نقاط همجوار نیز در دستور کار قرار داشت.
در خصوص اهمیت طرح و مشکلات بوجود آمده در روند اجرا، دست اندرکاران شرکت توس مسیر در نخستین روز هفته دولت در قالب یک تور رسانه‌ای به بیان اقدامات انجام شده و نیز مشکلات پیش روی خود پرداختند.
اتکا بر ظرفیت‌های محلی
اگر به ظرفیت‌ها و داشته‌های محلی این خطه همچون فعالیت ۷۰۰ کارگاه ابریشم‌کشی در شهر بایگ این شهرستان و امکان گسترش سه برابری آن، تولید ۳۷ نوع محصول در گستره ۹۰ هزار هکتاری زمین‌های کشاورزی و باغی تربت‌حیدریه، ۳۴ تن تولید سالانه محصول راهبردی صادراتی زعفران در این شهرستان، وجود ۵۶ معدن با ذخیره قطعی ۸۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن انواع گرانیت، خاک صنعتی، سنگ آهک، کرومیت، مرمریت، طلا و نقره، فعالیت هشت هزار واحد صنفی در قالب ۴۳ اتحادیه تولیدی، توزیعی، خدماتی و خدمات فنی و نیز نیروگاه و کارخانه فولاد در تربت‌حیدریه توجه شود حل بحران تامین آب از طریق فاضلاب در این شهرستان اهمیت مضاعف می‌یابد.
حتی زمزمه تامین آب از دریای عمان نیز در دستور کار قرار گرفت و اگر مسوولان برای حل آن چاره‌ای نمی‌اندیشیدند چه بسا یک بحران اجتماعی و به تبع آن امنیتی گریبان منطقه را می‌گرفت.
از این رو از سه سال قبل موضوع واگذاری پروژه جمع‌آوری فاضلاب و دفع پساب تصفیه خانه در قالب یک قرارداد از سوی وزارت نیرو به شرکت طوس مسیر واگذار شد.
مشاور عالی شرکت طوس مسیر تربت‌حیدریه در این خصوص گفت: عقد قرارداد و آغاز فعالیت به شهریور سال ۹۷ می‌رسد که با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری به امضای مدیرعامل وقت آبفای خراسان رضوی و سرمایه‌گذار بخش خصوصی رسید و با حضور اردکانیان وزیر نیرو، عملیات اجرایی پروژه تکمیل شبکه فاضلاب تربت‌حیدریه آغاز شد که مدت زمان آن نیز ۲۹ سال است.
غلامحسین منتظریان با بیان اینکه طبق مفاد قرارداد، چهار سال فعالیت اجرایی و ۲۵ سال نیز مدت بهره‌برداری می‌باشد افزود: موضوع قرارداد تکمیل شبکه فاضلاب تربت‌حیدریه است که بر این اساس تکمیل شبکه فاضلاب این شهرستان با سرمایه گذاری سه هزار و ۱۵۰ میلیارد ریال توسط بخش خصوصی و با مدل سرمایه‌گذاری بیع در طول چهار سال باید انجام شود که این نوع قرارداد برای نخستین بار در کشور با شرکت خصوصی منعقد شده است.
وی ادامه داد: طرح جمع‌آوری فاضلاب اکنون به صورت مستقیم برای ۱۵۰ نفر و به صورت غیرمستقیم نیز برای ۴۵۰ نفر از جوانان جویای کار شفل ایجاد کرده و تمامی نیروها نیز بومی منطقه هستند.
منتظریان با بیان اینکه دستگاه‌های دولتی مفهوم پهن کردن فرش قرمز برای بخش خصوصی را به خوبی رعایت کرده‌اند، گفت: اما بخشی از مشکلات ناشی از قوانین بالادستی است و رفع آن نیاز به همت دولت در قالب اصلاح و ابلاغ قوانین به وزارتخانه‌ها دارد.
جای خالی نگاه ملی به موضوع پساب
وی با بیان اینکه منابع آب موجود کشور با افت فشار روزافزون مواجه است و پسابها می‌توانند ارزان‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین جایگزین منابع آب بخش صنعت و کشاورزی باشند، افزود: اینک با مشکل حاکمیت نگاه خرد به موضوع فاضلاب و پساب تصفیه‌خانه مواجه هستیم و این در حالی است که این موضوع نیاز به نگاه ملی دارد.
مشاور عالی شرکت طوس مسیر تربت‌حیدریه ادامه داد: این بدان معناست که دولت باید بخش صنعت کشور را ملزم کند که آب مورد نیاز خود را از نزدیکترین نقطه جغرافیایی به محل واحد تولیدی تامین کند.
وی گفت: در شرایطی که از آب تصفیه خانه موجود برای بخش کشاورزی استفاده نمی‌شود، دست نیاز خود را به سوی شرکت‌های دانش بنیان دراز کرده‌ایم تا با شیوه‌های نوین علمی درصد خلوص آب تصفیه شده را بالا ببرند تا بتوانیم حوزه مصرف آب تصفیه شده را افزایش دهیم.
منتظریان افزود: تاکنون ۶ بار برای فروش پساب تصفیه خانه فاضلاب تربت‌حیدریه فراخوان صادر شده است اما تاکنون نه شهرداری و نه هیچ واحد صنعتی برای خرید اعلام آمادگی نکرده‌اند و هرآنچه که مطرح شده در حد مذاکره است و این در حالی است که بارها اعلام شد میزان قیمت را تعرفه‌های وزارت نیرو تعیین می‌کند.
وی به انتقادات مطرح شده در رسانه ها و فضای مجازی در خصوص پساب رها شده تصفیه‌خانه فاضلاب اشاره کرد و ادامه داد: این پساب برای صنعت قابل استفاده است و اولویت نخست را به شهرستان و منطقه تربت‌حیدریه اختصاص داده‌ایم اما با وجود ۶ بار فراخوان، هنوز هیچ صنعتی برای خرید پساب اعلام آمادگی نکرده و این در حالی است که صنایع فولاد رخ، نیروگاه برق راشد، کائولن و حتی شهرداری تربت‌حیدریه می‌توانند از این پساب استفاده کنند.
مشاور عالی شرکت طوس مسیر تربت‌حیدریه در ارتباط با مذاکرات انجام شده با فولاد رخ این شهرستان نیز گفت: هر آنچه که تاکنون انجام شده تنها در حد مذاکره و جلسات مختلف بوده اما هنوز قراردادی منعقد نشده و این در شرایطی است که هنوز فولاد رخ و نیروگاه سیکل ترکیبی راشد به مرحله‌ای که به پساب نیاز داشته باشند نرسیده‌اند.
وی با بیان اینکه روزانه بیش از ۱۵۰ لیتر در ثانیه پساب هدر می‌رود و سرمایه گذار همچنان در مقابل این حجم زیان مقاومت می‌کند، افزود: این در حالی است که بخش خصوصی بدون رانت یا تسهیلات بانکی در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است.
مدیر اجرایی طرح تصفیه فاضلاب تربت‌حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس مفاد قرارداد، تا پایان سال ۱۴۰۲ مشترکانِ فاضلاب تربت‌حیدریه که اکنون تنها ۴۳ درصد هستند، باید به صددرصد و ظرفیت تصفیه‌خانه نیز از ۱۵۰ لیتر در ثانیه به ۳۰۰ لیتر در ثانیه افزایش یابد.
حسین جمشیدیان افزود: در ازای این قرارداد، پساب تولید شده به مدت ۲۵ سال و هر سال ۶.۹ میلیون مترمکعب در طول دوره بهره‌برداری تجاری در اختیار سرمایه‌گذار بخش خصوصی قرار خواهد گرفت.
وی در خصوص پیشرفت انشعاب فاضلاب نیز ادامه داد: اکنون از ۱۰۰ کیلومتر باقیمانده فاضلاب، تنها موفق به انتقال ۱۰ کیلومتر و آن هم در مناطق کم برخوردار شده‌ایم که نیمی از آن در مناطق سنگی و به سختی اجرا شد و هرچند طبق برنامه زمانبندی عقب هستیم، اما اگر توان پروژه را در این پنج کیلومتر سنگی متمرکز نمی‌کردیم، اکنون ۳۰ درصد تعهد ما انجام شده بود.
مدیر اجرایی طرح تصفیه فاضلاب تربت‌حیدریه دلیل دیگر عقب ماندن پروژه را در راه‌اندازی مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب عنوان کرد و گفت: ظرفیت تصفیه خانه محدود است و بیش از ۱۳ هزار متر مکعب گنجایش ندارد و این بدان معناست اگر بخواهیم به پروژه فاضلاب سرعت دهیم، باید به اجرای مدول دوم تصفیه خانه که طبق برنامه زمانبندی شده باید از ۱۳ هزار مترمکعب به ۲۴ هزار مترمکعب ارتقا یابد، سرعت ببخشیم.
وی افزود: اکنون بوی نامطبوع تصفیه‌خانه فاضلاب رفع شده و لجن هایی که قبلا در حوضچه‌ها انباشته می‌شد و بوی نامطبوع آن اهالی منطقه را به ستوه آورده بود، توسط تانکرهای مخصوص به پنج کیلومتر دورتر و البته مکان مورد تایید محیط زیست و دانشگاه علوم پزشکی منتقل می‌شود.
جمشیدیان ادامه داد: اکنون پروژه تغلیظ لجن در حال اجراست که با راه اندازی این پروژه مشکلات اصلی ناشی از بوی نامطبوع به طور کلی برطرف خواهد شد.
معاون استاندار و فرماندار ویژه تربت‌حیدریه نیز گفت: هر چند برای هیچ یک از طرفین نمی‌توانیم تکلیف مشخص کنیم، اما در عین حال باید اذعان داشت واقعیت‌های جغرافیای طبیعی منطقه صنایع را به سویی پیش می‌برد که چاره‌ای جز عقد قرارداد با شرکت توس مسیر را نخواهند داشت.
علی رستمی افزود: البته ما نسبت به جانمایی محل تصفیه‌خانه حرف داریم و معتقدیم در ادوار گذشته جانمایی آن گرفتار کج سلیقگی مسوولان وقت شده و در عین حال اکنون دیگر کاری از دست کسی بر نمی‌آید.
وی ادامه داد: در عین حال نباید از فلسفه و هدف اصلی عقد قرارداد هم غافل شد و آن انتقال فاضلاب شهری به نقطه‌ای خارج از شهر است تا مبادا به یک بحران شهری تبدیل شود و مباحثی چون پساب و لجن و اینکه چگونه از آن بهره‌برداری اقتصادی شود، موارد دست دوم و سوم هستند.
فرماندار تربت‌حیدریه گفت: وقتی نیروگاه راشد مدعی است خودش دارای چاه است و استفاده از منابع آب نیروگاه برایش مقرون به صرفه‌تر است و از سوی دیگر شرکت توس مسیر می‌بیند با این حجم سرمایه گذاری از آن افق بهره‌برداری در حال دور شدن است، حق دارد اعلام کند دیگر قادر به ادامه کار نیست لذا باید به سراغشان برویم و با رایزنی آنها را پای قرارداد نگه داریم.
شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت‌حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوب غربی مشهد واقع است.
نظر شما