دولت آمریکا در ادامه اقدام غیرقانونی خود در خروج از برجام و تلاش برای تضعیف این توافق بین‌المللی، درصدد است تا از مکانیسم حل اختلاف در برجام استفاده کرده و تحریم‌های بین‌المللی را علیه جمهوری اسلامی ایران دوباره اعمال کند. در واقع آمریکا تلاش می‌کند رابطه نظام بین‌الملل با ایران را به قبل از برجام برگردانده و همه قطعنامه‌ها و تحریم‌های مرتبط با پرونده هسته‌ای به قبل از مذاکرات منتج به برجام برگشته و فعال شود.
این اقدام آمریکا در حالی انجام می‌شود که اردیبهشت سال ۹۷ ترامپ در اقدامی مغایر با حقوق بین‌الملل و تعهدات این کشور در برجام، از آن خارج شد و دیگری عضوی از این توافق به حساب نمی‌آید تا بتواند از سازوکارهای تعبیه شده در آن برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند. همین منطق هم باعث شد طرف‌های حاضر در برجام از جمله چین و روسیه و حتی اروپا هم با اقدامات آمریکا مخصوصا در استفاده از مکانیسم ماشه مخالفت کنند. این مخالفت‌ها باعث شد آمریکا با وجود همه تلاش‌هایی که انجام داد نتواند از شورای امنیت علیه ایران قطعنامه بگیرد.
بعد از این ناکامی، آمریکا به دنبال استفاده از مکانیسم ماشه است؛ مکانیسمی که مرتبط با نقض برجام از سوی طرف‌های دخیل در آن است. با توجه به خروج آمریکا از برجام، این کشور با استناد به قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام ذیل آن تعریف شده اقدامات خود را به پیش می‌برد. هر چند تحلیل‌گران و متخصصان حقوق بین‌الملل معتقدند که آمریکا اجازه و توان چنین کاری را ندارد.
برای بررسی رویکرد آمریکا در تضعیف برجام و تلاش برای استفاده از مکانیسم ماشه برای برگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران با «سبحان محمدی» کارشناس روابط بین‌الملل گفتگو کرده‌ایم.
آمریکا امکان استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد
محمدی در پاسخ به این پرسش که چرا ترامپ به دنبال استفاده از مکانیسم ماشه و اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است گفت: جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات مرتبط با پرونده هسته‌ای بر اساس حسن نیت و با توجه به قوانین بین‌المللی و با رویکرد همکاری با طرف‌های دیگر رفتار کرد و نتیجه نهایی سندی شد که ما امروز آن را به عنوان برجام می شناسیم. با وجود سابقه سیاه دولت آمریکا در اذهان عمومی ملت ایران این امیدواری وجود داشت که دولت آمریکا به تعهدات خود در برجام پایبند باشد.اما متاسفانه با حضور ترامپ در کاخ سفید رویکردهای مغایر با حقوق بین‌الملل از سوی این کشور در پیش گرفته شد. در واقع ترامپ نشان داد هشدارهای رهبر انقلاب بی مورد نبوده است.
بعید است آمریکا بتواند از مکانیسم ماشه با توجه به مخالفت دیگر کشورها استفاده کند و به احتمال زیاد آمریکا به سراغ تحریم‌های ثانویه می‌رود.
وی ادامه داد:بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام که امروز به عنوان مکانیسم ماشه در رسانه‌ها مطرح است نشان از عدم تعهدپذیری دولت آمریکا دارد چرا که آمریکایی‌ها در حین مذاکرات هم بحث برگشت پذیری تحریم‌ها را اصل قرار داده و تلاش کردند بسترهای برای این امر تعبیه کنند. در شرایط فعلی بعد از بحث کرونا و ناکارآمدی دولت ترامپ در مدیریت این بیماری و همچنین بحث‌ها و اعتراضات نژادپرستی، ترامپ جایگاه متزلزلی در سیاست داخلی آمریکا پیدا کرده است. بنابراین احساس می‌کند یکی از مهمترین برگ‌های برنده‌ای که می‌تواند به دست بیاورد در سیاست خارجی و در پرونده ایران است.
محمدی با بیان اینکه ترامپ با همین تحلیل به سراغ تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رفته است، افزود: آمریکا از نگاه حقوقی و طرف‌های حاضر در برجام عضو این سند نیست. البته خود این مسئله را قبول ندارد. و معتقد است با توجه به قطعنامه ۲۲۳۱ از ذی‌نفعان این سند است. بندهای ۱۱و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ مورد استناد دولت آمریکا است و می‌تواند چالش‌هایی برای کشورمان ایجاد کند. اما با همه این نکات بعید است آمریکا بتواند از مکانیسم ماشه با توجه به مخالفت دیگر کشورها استفاده کند و به احتمال زیاد آمریکا به سراغ تحریم‌های ثانویه می‌رود. تفاوتی که این نوع تحریم‌ها با تحریم‌های اولیه دارند در این نکته است که تحریم‌های اولیه تنها در رابطه ایران و آمریکا اثرگذار است اما تحریم‌های ثانویه هر کشوری که با ایران در ارتباط و همکاری باشد را دربرمی‌گیرد.
گزینه‌های تهران برای مقابله با مکانیسم ماشه
این کارشناس روابط بین‌المل در پاسخ به این سوال که گزینه‌های تهران برای مقابله با اقدامات آمریکا در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه چیست، هم گفت: بدون تردید همانطور که مسئولان جمهوری اسلامی ایران هم اعلام کردند تهران واکنش درخور و مناسب را نشان خواهد داد.
با خروج آمریکا از برجام و بعد از یک سال صبر که نشان از حسن نیت جمهوری اسلامی داشت ایران گام‌های کاهش تعهدات هسته‌ای خود را برداشت اما در حال حاضر به بحث‌های نظارتی برجام پایبند است. اما اگر مکانیسم ماشه با هر ترتیبی فعال شود قطعا ایران گزینه‌های جدی‌تری را مورد بررسی قرار خواهد داد و ممکن است در همکاری‌های خود با برخی نهادهای بین‌المللی هم تجدید نظر انجام دهد. کاهش سطح نظارت‌ها هم از جمله گزینه‌های ایران است.
از سوی دیگر در بلندمدت مطابق با سند ایران ۱۴۰۴ کشورمان باید به سطح بازدارندگی منطقه‌ای دست پیدا کند و با توجه به زیرساخت‌های داخلی و تقویت اقتصاد خود مانع از این شود که کشورهایی با تحریم ایران تلاش کنند موضوعات و خواسته‌های خود را به ایران تحمیل کنند.
نظر شما