به گزارش ایرنا دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون بزرگترین دریاچه آب شیرین و سومین دریاچه بزرگ ایران پس از خزر و ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست کره در ایران است.
تالاب بین المللی هامون واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون سابوری(صابوری) و هامون هیرمند تشکیل شده که در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.
رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون است و رودخانه‌های خاش‌رود، فراه رود، هاروت‌رود، شوررود، حسین‌آباد و نهبندان نیز به این تالاب می‌ریزند.
وسعت دریاچه هامون در زمان پرآبی پنج هزار و ۶۶۰ کیلومترمربع است که از این سطح سه هزار و ۸۲۰ کیلومترمربع متعلق به ایران و بقیه در خاک افغانستان است.
دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم به وجود آورد.
تالاب هامون در چهارمین کنگره جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره که روزهای پایانی سال ۹۴ در لیما پایتخت پرو برگزار شد، از سوی سازمان جهانی یونسکو به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره ثبت شد و بدین ترتیب تعداد ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران به ۱۲ مورد افزایش یافت.
تالاب بین المللی هامون در زمان پرآبی یکی از تالاب های مهم دنیا و بزرگترین دریاچه آب شیرین در سراسر فلات ایران محسوب می شود.
بارندگی‌های خوب اواخر پارسال و اوایل امسال در حوضه آبریز هیرمند و هامون سبب جاری شدن سیلاب در رودخانه هیرمند تنها شاهرگ حیاتی سیستان و آبگیری بخش هایی از تالاب هامون و شادمانی صیادان، کشاورزان و دامداران شد.
ماندگاری و حیات تالاب هامون، این پهنه آبی جنوب شرق کشور متاثر از جریانات ورودی رودخانه هیرمند از کشور افغانستان است که در صورت کاهش یا قطع آن، تاثیر بسزایی بر اکوسیستم تالاب و به طبع آن حیات موجودات زنده ساکن در آن از جمله ماهیان و مردم منطقه دارد.
کاهش حجم آب تالاب به هر دلیل، سبب بروز تلفات آبزیان و از جمله ماهیان ساکن در آن خواهد شد و این حقیقتی غیر قابل گریز است زیرا ماهی برای حیات، به آب نیاز دارد و خشک شدن پهنه گسترده دریاچه هامون که با قطع آب ورودی، تشدید گرمای هوا و وزش بادهای موسمی منطقه شدت ناگهانی بخود می گیرد، تلفات گونه های جانوری و از جمله آبزیان را به صورتی گسترده موجب می شود.
حتی در دهه های گذشته که حجم آبی دریاچه بالغ بر ۱۰ میلیارد متر مکعب می رسید و۱۰۰ درصد سطح تالاب را فرا می گرفت، خشک شدن سطح وسیعی از تالاب در اواخر تابستان حادث می شد و ماندگاری آب تنها در قسمت های عمیق تالاب تحت عنوان رونگ‌ها، چونگ‌ها و کف هامون صابوری که دارای عمق بیشتری بود مشاهده می شد.
در سال های اخیر و با توجه به قهر طبیعت، دستکاری های انسانی و در نتیجه کاهش قابل توجه ورودی آب از رودخانه هیرمند و سایر مبادی به تالاب هامون، به ندرت ۵۰ درصد سطح تالاب آبگیری می شد و معمولا قبل از اتمام فصل بهار عملا جریان آب ورودی به تالاب قطع که این حجم آبی نیز با توجه به وزش بادهای ۱۲۰ روزه منطقه سیستان (خرداد تا شهریورماه) سبب پخش شدن آب در سطح خشک تالاب شده و نیز افزایش دمای هوا سرعت خشک شدن تالاب را بیشتر می کرد.
خشک شدن بستر تالاب به مرور سبب بروز تلفات آبزیان ماکول و غیرماکول در زمانی زودتر و سطحی وسیع تر می شود.
این شرایط ایجاب می کند برای بهره برداری بهینه از این منبع ارزشمند حداکثر برنامه ریزی انجام شود تا میزان تلفات حاصل از خشکسالی به حداقل میزانی که توان انسانی اجازه و امکان می دهد برسد.
مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان (آب‌های داخلی) در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: به منظور بهره برداری حداکثری از فرصت آبگیری تالاب هامون، این اداره کل برنامه هایی را تدوین و متناسب با شرایط، عملیاتی کرده که بهره برداری خوراکی از ماهیان ماکول با وزن مناسب، استفاده های آبزی پروری از بچه ماهیان ماکول و ایجاد فرصت درآمد و اشتغال از ماهیان هرز از جمله این اقدامات است.
عیسی میرانی‌شاهرودی گفت: این اقدامات به روش های گوناگونی مانند ساماندهی و تجهیز گروه های صیادی با ادوات صید برای صید ماهیان خوراکی با وزن مناسب و عرضه به بازار مصرف و تلاش و هدایت برای فرآوری و بسته بندی ماهیان ماکول صید شده با هدف ایجاد ارزش افزوده و در نهایت ایجاد فرصت صادرات به سایر استان ها و جلوگیری از افت قیمت و ساماندهی، تجهیز (با تور، کپسول اکسیژن، مخازن حمل و مانومتر) و آموزش گروه های صیادی و همراه کردن نیروهای کارشناسی جهت صید بچه ماهیان خوراکی و انتقال به استخرهای پرورشی اجرا می شود.
وی افزود: ساماندهی گروه های صیادی مناطق مختلف تالاب هامون برای مدیریت مناطق بحرانی و در خطر خشک شدن، ساماندهی نیروهای ستادی ادارات شیلات شهرستان های حوزه این تالاب برای سرکشی و نظارت مستمر بر فعالیت های صیادی در تالاب هامون حوزه استحفاظی و نیز رصد وضعیت صید و صیادی در مناطق بحرانی تالاب هامون، پیگیری و هماهنگی با اداره کل دامپزشکی سیستان و بلوچستان جهت ارسال ماهیان صید شده از تالاب به بازارهای خارج از استان و پیگیری دریافت حق آبه شیلاتی و رهاسازی به موقع حق آبه زیست محیطی با لحاظ نیازهای بخش صیادی از دیگر روش ها است.
مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان (آب‌های داخلی) بیان کرد: بدیهی است مدیریت و بهره برداری این گستره عظیم و نعمت ارزشمند الهی نیازمند یاری و همفکری تمامی صاحب نظران و دلسوزان است و این اداره کل با قدردانی از تمامی زحمت کشان و دغدغه مندان این عرصه، خود را نیازمند و ملزم به اخذ دانش، تجربه و بهره گیری از همراهی ها و همکاری های مردمی می داند.
حفاظت محیط زیست و هامون
مدیر کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: لایروبی ورودیهای تالاب بین المللی هامون و حفر کانال انحرافی از این تالاب به نقاط بزرگتر و بلندتر تالاب به عنوان کانون‌های گرد و غبار انجام شده است.
وحید پورمردان افزود: وضعیت آبی تالاب بین‌المللی هامون در ۲ سال اخیر نسبتا خوب بوده و امسال بیشترین آب را دریافت کردیم که در تلاشیم این آب را تا سال آبی جدید حفظ کنیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: موضوع و عمق فاجعه در سال‌های گذشته آنقدر زیاد بوده که با این حجم از آب صفر هم نمی‌شود اما امیدواریم دایک‌ها همواره باز بماند و در تالاب دستکاری صورت نگیرد.
وی با بیان اینکه تالاب هامون هم‌اینک آب دارد و رهاسازی حق آبه به صورت مقطعی است، گفت: دیپلماسی آب نقش موثری در امور بین الملل دارد که امیدواریم حق آبه هامون داده شود.
پورمردان افزود: با اقدامات این اداره‌کل در جهت احیای تالاب، هامون پوزک و هیرمند آبگیری شده که اگر اقدامی صورت نمی‌گرفت ۸۴ هزار هکتار از هامون هیرمند احیا نمی‌شد.
وی بیان کرد: تالاب بین المللی هامون گنجایش ۱۳ میلیارد مترمکعب آب دارد و در حق آبه مظلوم است زیرا افغانستان به تعهد خود در تخصیص حق آبه این تالاب پایبند نبوده در حالیکه حق آبه ایران ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به رویکرد روزافزون کشور افغانستان بر سدسازی گفت: با ساخت سد کمال خان در این کشور، هامون از هیرمند هیچ آبی را دریافت نخواهد کرد و باید با استفاده از دیپلماسی آب و استفاده از ظرفیت‌های سیستان و بلوچستان مانند نورخورشید و باد به منظور تولید انرژی و پتانسیل امنیت در منطقه سیستان امکاناتی نظیر برق، گاز و غیره در اختیار این کشور قرار داده و در مقابل آب دریافت کنیم.
وی ادامه داد: طرح کنترل گرد و غبار برای اولین بار در سیستان و بلوچستان با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا مانند چین، استفاده از پتانسیل پارک علم و فناوری، نیروهای بومی، جوانان متخصص و استفاده از شیوه مهندسی معکوس طراحی و اجرا خواهد شد.
پورمردان با اشاره به موضوع معیشت جایگزین در تالاب بین المللی هامون افزود: با پیگیری دیپلماسی آب و در کنار آن مدیریت منابع آبی با اصلاح الگوی کشت، کشاورزی نوین، محصولات گلخانه‌ای و ایجاد استخرهای پرورش ماهی تمرکز و فشار از روی تالاب بین المللی هامون کاسته می شود و مطالبات از محیط زیست به سمت موضوع گرد و غبار رفته زیرا اکنون هوا و نفس کشیدن مردم منطقه در اولویت است.
وی اظهارداشت: بعد از ۵۰ سال در شمال سیستان و بلوچستان لایروبی هایی برای احیای رونگ‌ها، هامونک ها و ۹ طایفه یا انهار کوچک به مرکزیت تالاب با هدف احیای نیزارها و کم تر شدن تبخیر آب انجام شده است.
نظر شما