شصت سالگی اوپک؛ چالش‌های پیش روی بزرگترین کارتل نفتی جهان

به گزارش روز دوشنبه ایرنا به نقل از خبرگزاری فرانسه، این سازمان که ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ با هدف کنترل تولید نفت خام از سوی عراق، ایران، کویت، عربستان و ونزوئلا تاسیس شد، اکنون متشکل از ۱۳ عضو از جمله کشورهایی از آفریقا و آمریکای لاتین است.

اوپک برای حمایت از به اصطلاح بهای اعلان شده (posted price) قیمت پیشنهادی شرکت‌های بین‌المللی نفت (IOC) به تولیدکنندگان تشکیل شد. سازوکارهای قیمت‌گذاری از آن زمان تاکنون تکامل یافته‌اند و کشورهای عضو اوپک اکنون هر ماه قیمت‌های رسمی فروش خود را تعیین می‌کنند، اما این سازمان به‌عنوان یک نهاد مدیریت عرضه زنده مانده است.

اکثر مطالعات اقتصادی موافق این هستند که بدون اوپک، قیمت نفت پایین‌تر خواهد بود؛ حتی اگر منابع جدید تأمین و عرضه نفت از آن زمان تاکنون به پایین آمدن قیمت‌ها منجر شده باشد.

اقتصادهای پیشرفته در سراسر جهان مدت‌هاست که از قدرت قیمت‌گذاری اوپک انتقاد می‌کنند، اما نظرات هنوز در مورد ماهیت سازمان و تأثیر مؤثر آن بر بازارهای نفت متفاوت است.

در همین حال، «ادوآردو کامپانلا» تحلیل گر شرکت خدمات مالی و بانکداری جهانی «یونی‌کردیت» ایتالیا با اشاره به اوپک گفت که شصتمین سالگرد این سازمان مصادف با برهه ای حساس در تاریخ آن است.   

وی افزود: توانایی این سازمان برای هدایت بازار نفت به نفع خود هیچ گاه تا این حد مورد ابهام نبوده است.

اوپک که مقر آن در وین است، جلسات معمولی را برای ارزیابی وضعیت عرضه و تقاضا در بازار برگزار می کند و ارزیابی های این سازمان همچنان باعث نوسان بالای قیمت ها می شود.

اما قابلیت های این سازمان در سال های اخیر کاهش یافته و زمینه را برای پیوستن ۱۰ تولیدکننده غیر اوپک از جمله روسیه به این سازمان فراهم کرده است.

موقعیت اوپک با اختلافات داخلی در بین اعضا، ظهور ایالات متحده به‌عنوان صادرکننده عمده نفت و گذر جهان به‌ سمت منابع انرژی پاک تر، به چالش کشیده شده است. در ژانویه ۲۰۱۹، قطر رسماً از این سازمان خارج شد و این نشان دهنده نارضایتی آن از تسلط عربستان بر اوپک بود.

این گروه با تشکیل ائتلافی به‌نام اوپک پلاس (Opec-plus) با روسیه و سایر تولیدکنندگان غیراوپکی سازگار و همکار شده، اما اختلالات ناشی از شیوع ویروس کرونا تا حدی تلاش آنها را تضعیف کرده است.

اوپک پلاس اساسا خواستار مقابله با مقادیر بالای عرضه انرژی از سنگ شل در آمریکا و پاکسازی اشباع عرضه در بازارهای جهانی است.

امروزه اوپک حدود یک سوم نفت جهان را تولید می کند، اما میزان تولید اوپک پلاس تقریبا ۵۰ درصد است، امری که به این نهاد نفوذ بیشتری می بخشد.

«کارلو آلبرتو دی کاسا» بازرگان شرکت انگلیسی «اکتیوتریدز» با تاکید براینکه این کارتل عملکردی مرتبط در بازار را حفظ می کند، اشاراتی را مبنی بر اینکه این سازمان ازکارافتاده، رد کرده است.

وی گفت: این سازمان در مقایسه با گذشته اندکی نفوذش را از دست داده که بخشی از آن به دلیل تولید کشورهای غیراوپک و تکنیک های جدید استخراج است.

این مساله با وجودی است ک اوپک پلاس چندی پیش نتوانست درمورد راهبرد جدیدی به توافق دست یابد، با توجه به اینکه روسیه درخواست عربستان برای کاهش مجموع تولید و مقابله با رکود تقاضای نفت خام به دلیل شیوع کرونا را رد کرد.

در واکنش به این مساله، عربستان قیمت ها را کاهش و تولید را افزایش داد تا سهم بازار در مواجهه با مخالفت روسیه را حفظ کند.

جنگ عربستان و روسیه بر سر بهای نفت و تشدید شیوع کرونا قیمت ها را کاهش داد و حتی باعث منفی شدن قرارداد نفت شیرین سبک نیویورک شد.

افزون بر دورنمای عرضه، آمریکا که اکنون بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان است، سرعت استخراج پرهزینه نفت شل را مهار کرده است.

«پائولو رودریگز ماسیو» تحلیل گر مرکز «ریستاد انرژی» با اشاره به اینکه اوپک در سال های اخیر سهم بازار را از دست داده، گفت که این کارتل همچنان نقشی مهم برای ایفا کردن دارد، زیرا بیشترین مقادیر نفت خام قابل دسترسی را داراست.

وی افزود این بدان معناست که استخراج نفت اوپک به انتشار مقادیر کمتری کربن منتهی می شود.

وی اینگونه نتیجه گیری کرد که اوپک در آینده از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد شد.

در این میان، منابع تجارت نفت در آسیا و اروپا به خبرگزاری بلومبرگ گفتند که به نظر می رسد عراق مقادیر بیش از معمول محموله های حاضر برای تحویل به بازار را در ماه اکتبر (مهر – آبان) ارائه دهد، امری که تجار را به فکر فرو می برد که دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک چطور می خواهد به سهم نفتی اش به موجب توافق اوپک پلاس پایبند باشد.

طبق ارزیابی یک سوداگر، عراق احتمالا رقمی بین ۱۶۰ هزار تا ۳۲۰ هزار بشکه نفت در روز بیش از میزان معمول برای ماه اکتبر عرضه می کند.

یک مقام مطلع از برنامه های صادراتی عراق گفت که مازاد عرض ناقض سهمیه عراق نیست.

عراق تا دسامبر ۲۰۲۰ (دی ماه) زمان گرفت تا تولید بیش از نیاز خود را جبران کند. به موجب توافق اولیه، این زمان تا پایان ماه سپتامبر (هفته دوم مهر ماه) درنظر گرفته شده بود.

از سویی، عربستان به عنوان تولیدکننده اصلی اوپک از اعضای غیرمتعهد به توافق به دلیل تلاش برای زرنگ بازی در بازار انتقاد کرد.

به نظر می رسد عراق در نیمه نخست ماه جاری صادرات نفتی اش را افزایش داده حتی با وجودی که این کشور وعده داده است که از طرح کاهش تولید اوپک پلاس پیروی می کند.

اوپک پلاس تولید خود را تا ماه ژوئیه (تیر ماه)  ۹.۷ میلیون بشکه کاهش داد و انتظار می رود کاهش دوم ۷.۷ میلیون بشکه برای بازه زمانی اوایل ماه اوت تا پایان دسامبر سال ۲۰۲۰ (مرداد تا دی ماه ۹۹) باشد.

براساس تخمین بلومبرگ، از اول تا ۱۵ سپتامبر (۱۱ تا ۲۵ شهریور)، صادرات نفت خام عراق ۳.۲۶ میلیون بشکه در روز اعلام شد که ۸ درصد بیش از متوسط ماه اوت (مرداد ماه) بود.

بعلاوه، وزارت نفت عراق اعلام کرد که پیشنهاد برگزاری نشست گروه اوپک پلاس در دسامبر آینده (آبان) در بغداد، همزمان با جشن شصتمین سالگرد تأسیس اوپک را داده است.

این نشست قرار بود، سپتامبر (شهریور جاری) در بغداد برگزار شود اما به دلیل بحران کرونا تصمیم به تعویق آن گرفته است.

سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) متشکل از الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا، ونزوئلا و کنگو است.

شهر وین در کشور اتریش مقر بین المللی این سازمان است.