همه دولت ها با علم به اینکه توسعه روستاها منجر به توسعه هر کشوری می شود، با اختصاص برنامه و بودجه ویژه عزم خود را برای تحقق این مهم جزم کرده اند تا روستاها نه تنها از توسعه نیفتاده و خالی از سکنه نشوند بلکه شاهد رشد، شکوفایی و رونق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستاها باشند.
روستاها نه تنها همه مایحتاج شهروندان کشور را تامین می کنند بلکه فعالیت آنها در حوزه کشاورزی و دامپروری در نهایت منجر به توسعه اقتصادی هر کشوری می شود زیرا دستیابی به توسعه پایدار و به تبع آن توسعه پایدار روستایی، یکی از اهداف اساسی کشورهاست که مستلزم برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، مدیریت دقیق و کارآمد است.
با وجود تحریم ها و مشکلات اقتصادی این مساله در دولت های نهم و دهم مورد توجه بوده به گونه ای که ۸۵ درصد اعتبارات دهیاری‌ها در دولت تدبیر و امید تخصیص یافت. به رغم تلاش های بسیار در این زمینه همچنان شاهد مهاجرت روستاییان به شهرها هستیم، مهاجرتی که نه تنها به نفع روستاییان و شهرنشینان نیست بلکه توسعه اقتصادی کشور را تهدید می کند.
همان طور که گفته شد با وجود همه تلاش هایی که در راستای توسعه محلی و روستایی در قالب انواع سیاست ها و پروژه ها انجام شده است اما همچنان روند ترک روستا و خالی شدن روستاها از سکنه ادامه دارد. این در حالی است که مقصد مهاجران روستایی در شهر با چشم‌پوشی از اندکی استثناها، محلات فرودست شهری و حاشیه های شهرهاست که با خود انواع آسیب های اجتماعی را به همراه دارد چرا که جمع شدن جمعیتی نامتعارف در حاشیه شهرها تا جایی پیش می رود که این جمعیت تولید کننده تبدیل به جمعیت مصرف کننده می شود.
کارشناسان مسائل اقتصادی براین باورند که بهبود توزیع درآمد، افزایش مخارج دولتی در عمران روستاها، کاهش شکاف دستمزد میان شهر و روستا و همچنین سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می تواند به کاهش روند مهاجرت روستاییان به شهرها منجر شود.
همچنین افزایش شاخص قیمت محصولات کشاورزی و کاهش واردات آن، افزایش نرخ باسوادی، رشد اقتصادی و همچنین افزایش سطح زیرکشت از عوامل ماندگاری روستاییان در روستاها به شمار می رود. افزایش اعتبارات و تسهیلات عمران و توسعه روستاها توسط دولت و اعطای مشوق های لازم برای ماندگاری روستاییان در روستاها نیز می تواند سرعت مهاجرت روستاییان را کاهش دهد.
متولیان بخش روستایی در همه حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عزم خود را برای روستا ماندن روستا به عنوان الفبای توسعه کشور جزم کرده اند تا دیگر روستاهای ما خالی از سکنه نشود زیرا روستاهای خالی و شهرهای پر از جمعیت بیکار هیچ کدام کارآمد نیست زیرا ادامه این روند در عمل شالوده اقتصاد را بیمار می کند و در عمل نه روستا، روستاست و نه شهر، شهر است، شهرهایی روستانما و روستاهایی شهرنما خواهیم داشت که هیچ چیز در آنها سر جایشان تعریف نشده است.
برای جلوگیری از خالی شدن روستاها از سکنه دولت در بسیاری از موارد اقدامات مهمی از جمله تامین اعتبار برای طرح گردشگری روستایی، پرداخت تسهیلات برای طرح درآمدزای دهیاری‌ها، بهره‌مندی روستاها از خدمات دهیاری‌ها، واگذاری ماشین‌آلات عمرانی و خدماتی به دهیاری‌ها و سایر اقدامات زیرساختی انجام داده و امید است که با ادامه این روند، روستاها که شاخص توسعه اقتصادی هستند، خالی از سکنه نشوند.
صدور مجوز دهیاری برای بیش از ۳۹ هزار روستا
دهیاری در اصل توسط اعضای شورای اسلامی روستا که منتخب مردم هستند برای تصدی دهیاری انتخاب می شود و به نوعی مدیریت امور روستا را به عهده دارند و می توان از آن به عنوان یک نمونه از مدیریت محلی یاد کرد.
از مجموع ۳۹ هزار و ۴۶۵ روستا در کشور که دارای ۲۰ میلیون و ۱۳۴ هزارو ۸۴۶ نفر جمعیت هستند و بالای۲۰ خانوار جمعیت دارند تا کنون برای ۳۷ هزار و ۱۱۸ روستای دارای شرایط و مطابق با ماده (۲) قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری و دستور وزیر کشور، مجوز تاسیس دهیاری صادر و این روستاها از خدمات این نهاد برخوردار شده‌اند.
بهره‌مندی ۹۵ درصد روستاها از خدمات دهیاری‌ها
علی قربانی معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا گفت: اکنون ۳۷ هزار و ۱۱۸ دهیاری در کشور فعال است و بر این اساس ۹۵ درصد جمعیت روستایی کشور از خدمات نهاد دهیاری‌ها بهره‌مند هستند.
وی ادامه داد: در راستای اجرای قانون تاسیس دهیاری های خودکفا در روستاهای کشور صدور مجوز تاسیس دهیاری به عهده وزارت کشور است و از ابتدای صدور تاسیس دهیاری ها، رویکردی مبتنی بر برخورداری جمعیت روستایی، بیشتر مد نظر بوده است به همین دلیل همواره روستاهای پرجمعیت در صدور مجوز تاسیس دهیاری در اولویت هستند تا این فرآیند از نظام و سامان عادلانه تبعیت کند.
قربانی اضافه کرد: از ابتدای تشکیل دولت یازدهم شمار دهیاری های تاسیس شده ۲۹ هزار و ۱۹۰دهیاری بود که هم اکنون شمار دهیاری های تاسیس شده به ۳۷ هزار و ۱۱۸ دهیاری رسید.
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور درباره وضعیت درجه‌بندی دهیاری‌ها نیز گفت: ۲۱ هزار و ۲۹۸ دهیاری توسط این سازمان در زمان دولت یازدهم و دوازدهم درجه بندی و ارتقای درجه شده اند.
قربانی افزود: درجه‌بندی دهیاری‌ها از سال ۱۳۸۶ و بر اساس دستورالعمل درجه‌بندی دهیاری‌ها آغاز شد و تاکنون ۲۸ هزار و ۹۱۰ دهیاری از ۳۷ هزار و ۱۱۸ دهیاری دارای مجوز درجه‌بندی شده‌اند.
۸۵ درصد اعتبارات دهیاری‌ها در دولت تدبیر و امید تخصیص یافت
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها گفت: ۸۵ درصد از مجموع اعتبارات تخصیص یافته به نهاد دهیاری‌ها از زمان تشکیل تا کنون مربوط به دولت یازدهم و دوازدهم بوده است.
قربانی افزود: ۱۵ درصد از اعتبارت تخصیص یافته و پرداخت شده به دهیاری‌ها از سال ۱۳۸۲(زمان تاسیس نهاد دهیاری ها) تا پایان سال ۱۳۹۸در دولت های پیش از دولت یازدهم بوده است.
وی ادامه داد: از آغاز تاسیس نهاد دهیاری ها تا پایان سال ۱۳۹۸، اعتبار تخصیص یافته به این نهاد ۲۴۷ هزار و ۷۰۲ میلیارد ریال بود که از محل قانون مالیات بر ارزش افزوده، قانون بودجه عمومی کشور و ماده ۳۲ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی به صورت استانی و ملی در وجه دهیاری‌های کشور واریز شده است.
معاون امور دهیاری های سازمان شهرداری ها و دهیاری ها گفت: پیش از تشکیل دولت یازدهم ۳۵ هزار و ۸۶۳ میلیارد ریال و در دولت یازدهم ۹۴ هزار و ۹۸۱ میلیارد ریال و دولت دوازدهم ۱۱۶ هزار و ۸۵۸ میلیارد ریال اعتبار تخصیص داده شده است.
وی تصریح کرد: همچنین سهم سرانه روستاییان نیز از اعتبارات واریز شده به دهیاری ها در بازه زمانی ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۸ حدود چهار برابر رشد داشته و بطوری که این سرانه در سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۸ به ترتیب از ۷۵ هزار تومان به ۳۰۰ هزار تومان افزایش یافته است.
پرداخت تسهیلات به ۹۴۷ طرح درآمدزای دهیاری‌ها در دولت تدبیر و امید
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها گفت: ۹۴۷ طرح درآمدزای دهیاری‌های کشور در دولت تدبیر و امید تسهیلات دریافت کرده‌اند و به این ۹۴۷ طرح درآمدزای دهیاری ها در کشور، ۳۶۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شده است.
وی ادامه داد: شناسایی و حمایت از این طرح های درآمدزای دهیاری ها در قالب تخصیص تسهیلات بانکی از ابتدای سال ۱۳۹۵ در قالب همکاری مشترک سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور با پست بانک ایران آغاز شده است.
معاون امور دهیاری های سازمان شهرداری ها ودهیاری گفت: اجرای این طرح های درآمدزای دهیاری ها که در زمینه های کشاورزی، صنعتی، عمرانی، خدماتی، گردشگری و ماشین آلات است، شرایط فعالیت برای ۲۳۱۲ نفر در نواحی روستایی را فراهم کرده است.
عضویت ۲۱ هزار دهیاری در تعاونی های دهیاری ها
معاون امور دهیاری های سازمان شهرداری ها و دهیاری ها ادامه داد: در راستای هم افزایی توان دهیاری ها برای ارائه خدمات موثر به روستاییان و تحقق برنامه ریزی پهنه ای در این نواحی، تاسیس و توسعه تعاونی های دهیاری ها با بهره گیری از ظرفیت قوانین و مقررات بخش تعاون از طریق همکاری مشترک وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام شد.
وی گفت: این تعاونی ها در حال حاضر با عضویت بیش از ۲۱ هزار نهاد دهیاری ها در پهنه جغرافیایی کشور تشکیل شده و با تاسیس این تعاونی ها زمینه اشتغال ۱۲ هزار نفر در روستاهای کشور فراهم شده است.
اکنون ۳۷ هزار و ۱۱۸ دهیاری ها در روستاهای کشور فعال هستند و ۹۵ درصد جمعیت روستایی از خدمات ارائه شده توسط دهیاری ها استفاده می کنند.
تامین ۳۹۰ میلیارد ریال اعتبار برای ۴۷۳ طرح گردشگری روستایی
معاون اموردهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها گفت: برای ۴۷۳ طرح خرد گردشگری روستایی که دارای ظرفیت گردشگری بودند بیش از ۳۹۰ میلیارد ریال اعتبار از سال ۱۳۹۵تا ۱۳۹۸ تامین شد و به طورمیانگین برای هر طرح ۸۲۰ میلیون ریال اعتبار بر اساس تفاهمنامه همکاری بین وزارت کشور و سازمان میراث فرهنگی اختصاص یافت.
وی ادامه داد: تعریف طرح‌های خردگرشگری در روستاهای دارای ظرفیت گردشگری به منظور توسعه زیر ساخت های لازم در حوزه گردشگری از جمله کمپ گردشگری، سرویس بهداشتی، پارکینگ، مجموعه خدماتی رفاهی، مسافر کاشانه و احداث بازارهای محلی برای تولید و عرضه صنایع دستی و محصولات محلی است.
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها گفت: از آنجا که برنامه‌ریزی ملی برای گسترش پوشش بیمه‌ای برای همه اماکن روستایی میسر نشد به استانداری‌ها اعلام شد که بیمه منازل روستاییان به صورت استانی انجام شود.
قربانی با اشاره به بیمه منازل روستاییان در سه استان لرستان، خوزستان و گلستان متاثر از سیل افزود: همه سکونتگاه های روستایی استان لرستان تا سقف ۳۰۰ میلیون ریال برای هر واحد مسکونی از طریق اعتبارات دهیاری های این استان با همکاری بنیاد برکت تحت پوشش بیمه میهن قرار گرفت.
وی ادامه داد: همچنین ۱۶۵ هزار خانوار روستایی استان خوزستان از مجموع ۲۷۴ هزار خانوار تا سقف ۲۰۰ میلون ریال برای هر واحد مسکونی و ۵۰ میلیون ریال برای اثاثیه منازل از طریق اعتبارات دهیاری ها با همکاری بنیاد برکت تحت پوشش بیمه میهن قرار گرفت.
معاون امور دهیاری های سازمان شهرداری ها و دهیاری ها افزود: در استان گلستان نیز روستاهای بخش کوهساران شهرستان مینودشت، کل روستاهای شهرستان گالیکش، روستاهای بخش مرکزی مراوه تپه (هر روستا ۱۰ خانوار) و دو روستا از بخش گمیشان از طریق اعتبارات دهیاری ها تحت پوشش بیمه قرار گرفتند.
قربانی با اشاره به اقدامات دهیاری ها در زمینه مدیریت بحران نیز گفت: پس از زلزله کرمانشاه (ازگله) به منظور اخذ اطلاعات و اقلام مورد نیاز روستاهای حادثه دیده نسبت به سازماندهی دهیاری ها و بخشداری ها مربوطه در قالب بانک اطلاعات و شبکه سازی بخشداران و دهیاران اقدام شد که آمار و اطلاعات جمع آوری شده به مبادی ذیربط مانند هلال احمر و مدیریت بحران استان های مربوطه به صورت روزانه برای بهره برداری منعکس شد.
وی افزود: اخذ اطلاعات اماکن و ساختمان و بناهای واقع در مسیل و حریم رودخانه ها و برآورد میزان خسارت وارد شده به زیر ساخت ها و تاسیسات عمومی مرتبط با دهیاری های آسیب دیده متاثر از سیل از دیگر اقدامات در زمینه مدیریت بحران دهیاری ها است.
قربانی ادامه داد: ابلاغ معافیت پرداخت عوارض صدور پروانه در روستاهای سیل زده و ارائه پیشنهاد به منظور تسریع در صدور پروانه ساختمان روستایی به صورت رایگان در روستاهای آسیب دیده از سیل و تهیه و ابلاغ طرح های دهیاران داوطلب امداد (مدد) و هر دهیاری یک همراهی (هدیه) به منظوراستفاده از ظرفیت دهیاران برای کمک به مناطق سیل زده و بازسازی نوسازی آنها از دیگر اقدامات در زمینه مدیریت بحران در روستا است.
واگذاری بیش از ۴ هزار دستگاه ماشین‌آلات عمرانی و خدماتی به دهیاری‌ها در ۷ سال گذشته
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری ها گفت: از ابتدای تشکیل دولت تدبیر و امید تا کنون ۴ هزار و ۴۳۴ دستگاه ماشین‌آلات عمرانی و خدماتی به دهیاری‌های کشور واگذار شده است.
قربانی افزود: در راستای کمک به اجرای پروژه های عمرانی در روستاها و ارائه خدمات به روستاییان، خرید ماشین آلات عمرانی و خدماتی در دستور کار قرار گرفت و بر همین اساس هر ساله با توجه به اعتبارات تخصیص یافته انواع ماشین آلات عمرانی خدماتی برای دهیاری های کشورخریداری و واگذار شد.
وی ادامه داد: از ابتدای تشکیل نهاد دهیاری ها (۱۳۸۲) تا کنون ۱۶ هزار و ۹۲۷ دستگاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی به دهیاری ها واگذار شده که تا پیش از سال ۱۳۹۲ یعنی زمان شروع به کار دولت تدبیر و امید ۱۲ هزار و ۴۹۳ دستگاه بود و زمان فعالیت این دولت به ترتیب در سال های ۱۳۹۳، ۲۹۵۰ دستگاه و سال بعد ۳۸۷ دستگاه، سال ۱۳۹۵ هم ۳۲۶ دستگاه و سال ۹۶ هم ۵۰۰ دستگاه و از سال ۹۸ تاکنون نیز ۲۷۱ دستگاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی به نهاد دهیاری ها واگذار شده است.
معاون امور دهیاری های سازمان شهرداری ها و دهیاری ها خاطرنشان کرد: این ماشین آلات شامل خودروهای حمل زباله، بکهولودر، مینی لودر، کمپرسی، آتش نشانی، لودر، تراکتور و سایر ماشین آلات بوده است.
۴۹۶ پایگاه آتش نشانی روستایی راه اندازی شد
قربانی گفت: تاکنون ۹۲۴ پایگاه آتش نشانی در روستاهای کشور راه اندازی شده و در دولت تدبیر و امید ۴۹۶ پایگاه آتش نشانی راه اندازی و به ماشین آلات آتش نشانی نیز تجهیز شده است و نیروهای مورد نیاز پایگاه های آتش نشانی روستایی از طریق جذب و بکارگیری نیرو های وظیفه واجد شرایط تامین شده است.
وی ادامه داد: با احداث و جذب و تجهیز پایگاه های آتش نشانی در روستاها گام مهمی در افزایش ایمنی و مقابله با حوادث و سوانح غیر مترقبه و بلایای طبیعی برداشته شده و به منظور دسترسی به حداقل استاندارد های لازم برای ارائه خدمات آتش نشانی و ایمنی درروستاها با برنامه ریزی انجام شده تعداد پایگاه های آتش نشانی در مناطق روستایی به مرور در حال افزایش است.
قربانی افزود: با این حال یکی از مشکلات دهیاری ها دارای این پایگاه های آتش نشانی تامین نیروهای مورد نیاز است که اغلب به دلیل محدودیت های منابع اعتباری دهیاری ها با همکاری ستادکل نیروهای مسلح و موافقت مقام معظم رهبری مجوز جذب نیروی وظیفه برای به کارگیری درپایگاه های آتش نشانی صادر شد.
معاون امور دهیاری های سازمان شهرداری ها و دهیاری ها گفت: بر این اساس از سال ۱۳۹۴ تا سال ۱۳۹۸ بیش از ۶۵۰ نیروی وظیفه واجد شرایط از مقاطع و رشته های تحصیلی مورد نیاز پایگاه های آتش نشانی روستایی جذب و در این پایگاه ها به کار گیری شدند.
۱۵ مهر ماه روز ملی روستا نامگذاری شده است. روستا از نظر وضعیت طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و با قلمرویی معین ثبتی یا عرفی مستقل شناخته و از حداقل ۲۰ خانوار یا ۱۰۰ نفر ساکن متمرکز یا پراکنده تشکیل می‌شود. اکثریت ساکنان دائمی روستا به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم به فعالیت در زمینه کشاورزی، دامداری، باغداری، صنایع روستایی یا صید اشتغال دارند و روستا در عرف به عنوان ده، آبادی، قلعه، دهکده یا قریه نیز نامیده می‌شود.
گزارش از ناهید حاجی خانی
نظر شما