هنوز بسیاری از قدیمی‌ها، جنوب کرمان که در گذشته از جیرفت تا قلعه‌گنج با بارش‌های فرآوان خدادادی در سه رودخانه هلیل، مَلَنتی و شور سیرآب می‌شد را «جُلگه» می‌نامند و هنوز جازموریان که بخش زیادی از آن در حوزه این دیار واقع شده نیز جزوی از همان جُلگه به شمار می‌رود. جلگه هم که می‌دانید، به زمین مسطح و نسبتاً همواری می‌گویند که معمولاً بلندی کمی داشته باشد. اینگونه زمین‌ها به روش‌های گوناگون پدید می‌آیند، برخی را آبرُفتی و برخی دیگر را ساحلی می‌نامند.
برخی اعتقاد دارند که نام قدیم جیرفت «جِی» بوده و پس از بارش‌های سیل‌آسا و اتفاقات دیگری که در تاریخ به آن اشاره شده، هموار می‌شود و آبِ روان، این منطقه را با خود می‌برد و صاف می‌کند. آری برخی نام این شهر را برگرفته از همین موضوع می‌دانند یعنی «جِی رُفت» پس با این تفسیر باید بگوییم چنین جلگه‌ای، آبرُفتی است. اما اظهار نظرها در این خصوص بسیار و در مجالی دیگر با استفاده از نظر کارشناسان و تاریخ‌شناسان به آن خواهیم پرداخت.
اینکه امروز سطح رودخانه‌های جنوب کرمان بر اثر انباشته شدن رسوبات، بالا آمده بر کسی پوشیده نیست و یکی از دلایلی که با هر بارش باران در این خطه شاهد خسارات زیادی هستیم خود گواهی بر این ادعا است.
به گفته کارشناسان و افراد اهل فن، لایروبی این رودخانه‌ها به زمان و امکانات و اعتبارات مالی زیادی نیاز دارد، عملیاتی که می‌بایست از بیش از ۲۰ سال قبل انجام می‌شد اما به هر دلیلی نشده است.
«فقط در یک مورد اشاره کنیم که تابستان گذشته، سیلاب به بیش از ۶۴۰ کیلومتر از راه‌های جنوب کرمان خسارت زد و بیشتر این خسارت‌ها در حوزه جیرفت و قلعه‌گنج رقم خورد» همان زمان، مسعود جمیلی مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای جنوب استان کرمان از آسیب رساندن سیلاب به ۱۷ دستگاه آبنما و سه دستگاه پُل در محور رمشک شهرستان قلعه‌گنج خبر داد . آری، سیل پارسال ۶۰۰ میلیارد ریال خسارت در حوزه‌های زیرساختی و کشاورزی این شهرستان بر جا گذاشت.
موقعیت جغرافیایی قلعه‌گنج را که می‌شناسید، یکی از آخرین مناطق این جلگه پهناور است که جریانِ سیل بعد از عبور از شیب‌های متوالی، با سرعت نسبتا زیادی به این منطقه می‌رسد و دولت هم از این موضوعِ مهم به خوبی آگاه و برای ایمن‌سازی آن برنامه‌ریزی کرده است.
زمستان در راه است و حاشیه‌نشینان جلگه جازموریان در معرض خطر سیلاب. پس ابتکاری فوری در دستور کار معاونت عمرانی استانداری کرمان قرار گرفت و آن «استفاده از ظرفیت شرکت‌های بزرگ معدنی استان» برای مهار و شکست سیلاب بود و امروز این مهم اتفاق افتاد و ماشین‌آلات متعددی همراه با راننده طی ماموریتی حدودا ۶۰ روزه از شرکت مس سرچشمه، برای لایروبی مسیل‌ها و ایجاد سیل‌بندهای متعدد، راهی شهرستان قلعه‌گنج شدند.
سیدمصطفی آیت‌الهی‌موسوی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان در حاشیه افتتاح پروژه ترمیم و لایروبی رودخانه‌ها و مسیل‌های محله «زر» قلعه‌گنج که با حضور مهدی شهسواری فرماندار، حجت‌الاسلام احمد نجنو امام‌جمعه و قاسم احمدی شهردار این شهرستان و علی رشیدی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان و جمعی از اهالی و معتمدان محله زر و روستاهای شهید چاه نصیری، چراغ‌آباد و جنگل‌آباد برگزار شد بیان داشت: امیدواریم در بازه زمانی ۲ ماهه که ماشین‌آلات مجتمع مس سرچشمه در قلعه‌گنج حضور دارند توفیقات خوبی به دست آید.
وی با بیان اینکه این امکانات (ماشین‌آلات سنگین) طی مدت ذکر شده در اختیار فرمانداری قلعه‌گنج و مجموعه ستاد مدیریت بحران این شهرستان هستند گفت: امیدواریم با مدیریت و نظارت مسوولان و کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای شاهد این باشیم که بیشترین مشکلات منطقه رفع شود و در بارندگی‌هایی که در پیش داریم کشاورزان و اهالی روستاهای مجاور رودخانه با کمترین مشکلات ناشی از جاری شدن سیل مواجه شوند.
آیت‌الهی‌موسوی که در عکس بالا نخستین فرد از سمت راست ایستاده است، ادامه داد: مقرر شد چاه‌های سرویس بهداشتی روستاهایی که بر اثر سیلاب گذشته خسارت دیده‌اند تجهیز و مجددا حفر تا مشکلات بهداشتی روستائیان رفع شود. به گفته او، حفر حلقه‌های چاه سرویس بهداشتی خانوارهای آسیب‌دیده از سیلاب سال گذشته انجام خواهد شد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کرمان تصریح کرد: طبق توافقاتی که انجام شده، ماشین‌آلاتی هم برای ترمیم و هدایت سیل بندهای محله‌های بالادست شهر قلعه‌گنج همچون سَرتَک، به زودی تامین و در بالادست محله‌ها برای اجرای عملیات تقویت سیل بندها استقرار یابند که به ماشین‌الاتِ موجود، اضافه خواهد شد.
رویکرد عمرانی شرکت ملی صنایع مس ایران
عباس فخرآبادی مدیر نظارت بر پیمانکاران مجتمع مس سرچشمه نیز بیان داشت: با توجه به درخواستی که از سوی مدیریت بحران استان کرمان انجام شده است و بنا به نگاه ویژه‌ای که مدیران شرکت ملی صنایع مس ایران به موضوع کمک به مناطق محروم استان کرمان داشته و دارند شرکت ملی صنایع مس ایران متقبل شد تعدادی از ماشین‌الات مورد نیاز برای لایروبی مسیل‌های این منطقه را ارسال کنند.
به گفته وی، تعداد ۱۰ دستگاه بولدوزر و لودر و پنج دستگاه کُمپرسی به مناطق رودبار جنوب و قلعه‌گنج ارسال شده است و امیدواریم با مشارکت در این طرح از آلام و رنج مردم این منطقه در زمان وقوع بارندگی‌های شدید و سیل‌آسا کاسته شود.
مدیر نظارت بر پیمانکاران مجتمع مس سرچشمه افزود: شرکت مس سرچشمه بیش از پنج میلیارد تومان در قالب تجهیز و تامین دستگاه‌های سنگین در شهرستان‌های رودبار جنوب و قلعه‌گنج طی ۲ ماه آینده هزینه خواهد کرد و سه دستگاه بولدوزر بزرگ و پنج دستگاه لودر و پنج کامیون در منطقه قلعه‌گنج فعالیت خواهند داشت.
«به علت وضعیت کرونا و استفاده مسوولان از ماسک، ناگزیریم آن‌هایی که صحبت کرده‌اند را برایتان مشخص کنیم»
مهدی شهسواری فرماندار قلعه‌گنج نیز که در تصویر فوق، دومین نفر از سمت راست و کنار آیت‌الهی موسوی ایستاده، بیان داشت: سال گذشته در پی وقوع سیل در برخی از روستاهای حاشیه رودخانه‌ها شاهد حوادثی بودیم و در حوزه روستاهای چراغ‌آباد، جنگل‌آباد، شهید چاه نصیری و زر و حوزه‌های بلبل‌آباد و تاریک‌ماه مشکلات زیادی برای مردم ایجاد شد.
به گفته شهسواری، خوشبختانه با رویکرد مثبت محمدجواد فدایی استاندار کرمان و پس از تشکیل ستاد بحران در شهرستان قلعه‌گنج و مصوبه‌هایی که داشتیم، امسال قلعه‌گنج به صورت ویژه دیده شد و در همین راستا شرکت‌هایی همچون مس سرچشمه که در سطح استان فعال هستند و این ظرفیت را دارند، به کمک شهرستان‌ها و مناطق محروم بشتابند.
فرماندار قلعه‌گنج تصریح کرد: با مساعدت استاندار و سایر مدیران مقرر شد از ظرفیت مجتمع مس در تقویت سیل‌بندها و مسیل‌های خطرناک استفاده شود و نقاط حادثه‌خیز در شهرستان قلعه‌گنج ایمن‌سازی شود.
وی نیز اظهار داشت: طی مدت ۲ ماه، از حضور این دستگاه‌ها در شهرستان نهایت استفاده را خواهیم کرد و با مدیریت اصولی بعد از اتمام عملیات اجرایی سیل‌بندهای شهید چاه نصیری، زر و ده‌پُلی، ماشین‌آلات به طرف روستاهای تاریک‌ماه و بلبل‌آباد بخش مرکزی هدایت خواهند شد.
شهسواری اضافه کرد: همچنین مقرر شده برای تقویت سیل‌بندهای بالادست محله سَرتک و سایر محلات شهری ۲ تا سه دستگاه دیگر به این ماشین‌آلات اضافه شود.
مجید تاجیک مدیر امور آب قلعه‌گنج هم گفت: اولویت کاری ما، لایروبی و تقویت سیل‌بندهای قلعه‌گنج در نقاط حادثه‌خیز روستایی و شهری خواهد بود چون زمان ذکر شده برای حضور ماشین‌آلات محدود خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود در این مدت حدود ۱۲ کیلومتر تقویت سیل‌بند و لایروبی رودخانه‌ها انجام شود.
به گفته وی، مسئله‌ای که وجود دارد این است که مسیر و انتهای تمامی روان‌آب‌های شهر قلعه‌گنج به سمت روستاهای شهید چاه نصیری، زر و چراغ‌آباد قرار دارد و این روستاها جزو نقاط حادثه‌خیز منطقه به شمار می‌روند و حجم بیشتر سیلاب به این مناطق سرازیر می‌شود.
تاجیک ادامه داد: در واقع باید بگوییم بیشتر روستاهای قلعه‌گنج در معرض و محاصره سیلاب قرار دارند مثل روستاهای شمزان و بلبل‌آباد و چاه‌باغ و تمامی زمین‌هایی که در این مسیرها واگذار شده است در دشتی سیلابی قرار دارند.
بنا به گفته او، بیشترین منازل مسکونی در روستاهای شهرستان قلعه‌گنج طی سال‌های گذشته در دشت‌های سیلابی احداث شده و در معرض تخریب سیلاب قرار دارند.
وی تصریح کرد: حتی برخی جاده‌های قلعه‌گنج همچون جاده «سدساز» که در مواقع بارندگی، این جاده مثل یک سد عمل می‌کند و آب را به داخل مزارع و منازل روستایی پس می‌زند و موجب تخریب منازل و مزارع می‌شود.
و اما مسلم روستازاده دهیار روستای چراغ‌آباد قلعه‌گنج که حوزه تحت دهیاری‌اش یکی از روستاهای حادثه‌خیز و در مجاورت رودخانه سورگاه قرار دارد به خبرنگار ایرنا گفت: طی سیل سال دی‌ماه ۱۳۸۸ و فروردین سال ۱۳۹۹ تعداد ۱۱۰ حلقه چاه سرویس بهداشتی و ۱۵ حلقه چاه کشاورزی در روستای چراغ‌آباد بر اثر طغیان رودخانه سورگاه مرکزی که لایروبی نشده بود و یا سیل بندها تقویت نشده بودند به طور ۱۰۰ درصدی تخریب و اهالی روستا به طور جدی متضرر شدند.
وی تصریح کرد: امیدواریم با عملیات لایروبی و اصلاح و تقویت سیل‌بندها امسال کمتر شاهد وقوع این حوادث در روستای چراغ‌آباد و روستاهای مجاور باشیم.
اگر از زمین‌های کشاورزی صرف نظر کنیم که کم هم نیستند باید بدانید بیش از ۴۲ درصد جمعیت استان کرمان، روستایی است و در شهرستان قلعه‌گنج هم بیشتر، خانه‌های روستایی با خطر سیلاب مواجه هستند. البته پراکندگی روستاها و سخت‌گذر بودن آن‌ها در این خطه را نباید فراموش کرد.
مردم، شایسته است بدانید که دولت برای احداث خانه‌های روستایی در این منطقه محروم از هیچ تلاشی فروگذار نکرد و اواخر سال ۹۷ مقرر شد تعداد پنج هزار واحد مسکونی برای روستاییان این منطقه ساخته شود که تاکنون ۲ هزار واحد آن تحقق یافته است و من به عنوان خبرنگار، در سفر محمدباقر نوبخت معاون رییس جمهوری شاهد افتتاح این واحدها در روستاهای دورافتاده جنوب کرمان بودم و جالب است این را هم بدانیم در همین دولت ۳۱ هزار واحد مسکونی روستایی در استان کرمان ساخته و ۱۷ هزار قطعه زمین به این عزیزان داده شده است.
اینکه برخی بنگاه‌های دروغ‌پراکنی معاند قصد کمرنگ جلوه دادن خدمات دولت برآمده از رای مردم و نظام مقدس جمهوری اسلامی را دارند، به خود ما برمی‌گردد که نتوانسته‌ایم آنگونه که باید عملکرد و خدمات انجام شده را حداقل به مردم خودمان معرفی کنیم.
