ماهیت و ژنتیک دقیق ویروس کووید۱۹ در ایران شناسایی شد

دکتر نجم آبادی سرپرست تیم تحقیقاتی این دانشگاه روز دوشنبه در این خصوص اظهار داشت: مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی از همان روزهای اول شیوع ویروس کرونا در کشور، تصمیم گرفت تا با دستیابی به گونه های مختلف ویروس کووید۱۹ که در کشور منجر به بیماری زایی شده اند، شناخت دقیقی از نحوه انتقال ویروس به ایران، قدرت بیماری زایی و نیز ایجاد بستر مناسب برای به کارگیری درمان های موثر و واکسن هایی که در آینده به بازار عرضه می شود را به دست آورد.

وی افزود: در جهت تحقق این هدف، با حمایت و تشویق معاون تحقیقات وزارت بهداشت و حوزه تحت نظارت این وزارتخانه و با همکاری بخش ویروس شناسی دانشگاه تهران و شبکه ویروس شناسی کشور، حدود ۵۰ نمونه از استان های مختلف کشور (اعم از تهران، قم، گرگان، مازندران، خوزستان، گیلان، زاهدان و کاشان) و در زمان ­های مختلف از زمستان سال گذشته (۹۸)، بهار، تابستان و اوایل پاییز امسال، با تکنیک پیشرفته توالی یابی نسل جدید، مورد بررسی ژنومیک قرار گرفت.

این محقق تصریح کرد: منبع اولیه ویروس از اوایل دی ماه گذشته از استان ووهان کشور چین بود و نتایج حاصل از مطالعه بر نمونه های گرفته شده از استان های مختلف کشور نشان داد که منشأ دوم ویروس در ایران از نوع اروپایی آن بوده که در اوایل اسفندماه سال گذشته (۹۸) از طریق اروپا به کشور وارد شده است.

نجم آبادی توضیح داد که این مطالعه با گردآوری نمونه­ های متعدد، در دوره های زمانی متفاوت و از استان های مختلف کشور انجام شد و نتایج آن براساس داده ­های صحیح، مستند و با توجه به شواهد علمی و بر پایه دانش ژنتیک به دست آمده است که با بهره ‌گیری از این یافته ها می­ توان به ماهیت دقیق­ تر ویروس منتشر شده در کشور پی برد و این امکان را فراهم کرد که سیاست های حوزه سلامت در اتخاذ تصمیم درست بر پایه مستندات و شواهد علمی قابل اعتماد تبیین شود.

وی تاکید کرد این مطالعه در نوع خود منحصر بفرد و بسیار ارزشمند است، چرا که به دلیل صحت یافته های به دست آمده و به کارگیری تکنیک پیشرونده توالی یابی کل ژنوم و همچنین به دلیل دسترسی به نمونه هایی از ویروس که از همان ماه های آغازین ورود به کشور باعث بیماری زایی شده اند، اطلاعات ما از ماهیت ژنوم ویروس از اسفند ماه تا آخرین ماه تابستان و نیز اوایل پاییز امسال را ارتقا داده است.

سرپرست تیم تحقیقاتی مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی یادآور شد: نکته حائز اهمیت و در خور توجه در خصوص ویروس کووید۱۹ از آنجا منشا می گیرد که در این خانواده ویروسی در مقایسه با سایر RNA ویروس ها، کمتر دچار تغییرات جهش زایی می شود و دلیل آن نیز دارا بودن آنزیم پلیمراز وابسته به RNA یا (RdRP) است که سبب شده میزان جهش زایی آن پایین تر از ویروس انفلوآنزا و سایر RNA ویروس ها باشد.

نجم آبادی افزود: نکته قابل تامل دیگر آن است که تاکنون در پایگاه بین المللی GISAID که مرکز بارگذاری جهش های مختلف گزارش شده از تمام دنیا است، بالغ بر تعداد ۸۰ هزار ژنوم ویروس بارگذاری شده و همچنین، تاکنون بیشتر از ۳۵۰ هزار تغییر مختلف ژنومی در نمونه های توالی یابی شده مشاهده شده،  اما اکثر این تغییرات از نظر عملکردی از اهمیت چندانی برخوردار نیست و نقش چندانی در شیوع و شدت بیماری کرونا ندارند.

وی اظهار داشت: مطالعه انجام شده در مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نشان می دهد که ۱۴ تغییر ژنومی در بیش از ۱۰ درصد نمونه ها رخ داده است که ۱۰ تغییر از این ۱۴ تغییرپیش از این نیز در داده های جمعیت های دیگر مشاهده شده و فقط چهار تغییر جدید در همان نواحی بوده که در گذشته جهش دیده شده بود و نقش این تغییرات جدید در بیماری زایی هنوز بدرستی مشخص نیست.

وی تاکید کرد: غیر از دو جهش مهم T۲۲I و D۱۶۴G، جهش جدیدی در ناحیه شاخک ویروس در مطالعه ما مشاهده نشد و در نمونه های بررسی شده در این مرکز  تحقیقاتی نیز جهش G۱۶۴ به تدریج از اسفندماه افزایش یافته و در حال حاضر جهش غالب نمونه های توالی یابی شده است.

دانشگاه علوم بهزبستی و توانبخشی به نقل از این محقق آورده است: اهمیت این ناحیه از ژنوم ویروس (spike) در اتصال ویروس به سلول میزبان است و همچنین محلی است که در تولید دارو و نیز واکسن موثر، هدف قرار می‌گیرد (Target zone).

نجم آبادی در عین حال گفت: نکته خوش بینانه در این مطالعه آن است که دو جهش اشاره شده T۲۲I و D۱۶۴G، هر دو خارج از ناحیه ایی بنام RBD در شاخک ویروس می باشد که در نتیجه، در تاثیرگذاری واکسن های تولید شده بر اساس این دو جهش مهم نخواهد بود.

وی افزود: همانگونه که پیش از این نیز اشاره شد، تغییر D۱۶۴G از اواخر زمستان رو به افزایش بوده است (که در نمونه های بررسی شده از تیرماه تا مهرماه مشاهده شده)، که دلیل انتقال سریع ویروس در ماه های اخیر را نیز توجیه می کند.

سرپرست تیم تحقیقاتی مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی همچنین گفت: مطالعات عملکردی اخیر که بر روی گونه جدید (تغییر یافته) صورت گرفته است و در ژورنال ­های معتبر علمی به چاپ رسیده، نشان می دهند که مقدار ویروس در دستگاه تنفسی بیماران افزایش یافته و سرعت انتقال آن بیشتر شده، اما شواهدی دال بر افزایش شدت بیماری زایی آن مشاهده نشده است.

وی تصریح کرد: مطالعه اخیر که همگام با مطالعات سایر کشورها انجام شد، نشان می دهد، برای شناسایی به موقع تغییر در ساختار و سیر گردش ویروس در طول زمان، نیاز به ادامه  توالی یابی تعداد بیشتری ویروس با روش توالی یابی نسل جدید است، تا هر چه سریع تر بتوان به تشخیص گونه جهش یافته جهت اتخاذ اقدامات درمانی مناسب دست یافت.

نجم آبادی و تیم علمی تحت مدیریت این محقق در مرکز تحقیقات ژنتیک این دانشگاه و  مرکز ژنومیک کشوری (ایرانوم) برای دستیابی به این نتایج ارزشمند  ماه ها است که شبانه روز و بی وقفه تلاش و همکاری در جهت شناسایی ماهیت ژنومی ویروس کووید ۱۹داشته اند.