تدوین استاندارد ملی برای سنجش و ارزیابی سمیت نانومواد در محیط‌های آبی

به گزارش روز شنبه ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، نودمین اجلاسیه کمیته ملی استانداردهای فناوری نانو به‌صورت مجازی برگزار شد و استاندارد «فناوری نانو – ارزیابی سمیت نانومواد ساخته شده برای آبزیان دریاچه‌های آب شور، با استفاده از ناپلی گونه‌های آرتمیا» تصویب و آماده برای انتشار شد.

این استاندارد با حمایت گروه استاندارد و ایمنی ستاد توسعه فناوری نانو و به همت شبکه ایمنی نانو ایران و جمعی از اساتید دانشگاه و متخصصان حوزه سم‌شناسی و کارشناسان ستاد توسعه فناوری نانو تدوین شده است.
منبع این استاندارد ملی، استاندارد زیر است که به پیشنهاد و سرپرستی ایران در کمیته فنی فناوری نانو سازمان بین المللی استاندارد (ISO/TC ۲۲۹) تدوین و منتشر شده است.

ISO/TS ۲۰۷۸۷: ۲۰۱۷, Nanotechnologies – Aquatic toxicity assessment of manufactured nanomaterials in saltwater lakes using Artemia sp. Nauplii

با افزایش توسعه و استفاده از نانومواد ساخته شده (MNMs: Manufactured Nano Materials) در محصولات مصرفی، نگرانی درباره امکان تاثیر این مواد بر سلامتی انسان و محیط‌زیست افزایش یافته است. درحال حاضر آبزیان گوناگون (همچون ماهی، دافنی، جلبک و غیره) برای پیش‌بینی اثرات احتمالی و نامطلوب مواد شیمایی از جمله نانومواد در محیط‌های آبی استفاده می‌شوند. گونه‌های میگوی ریز آب شور یا آرتمیا (Artemia sp) در سراسر جهان در حوضچه‌ها و دریاچه‌های با شوری بالا یافت می‌شوند و یکی از گسترده‌ترین آبزیان یوری‌هالین هستند که برای آزمون‌های اکوتوکسیسیتی مناسب هستند.

گونه‌های ناپلی آرتمیا گزینه‌ای بسیار مناسب برای ارزیابی اثرات نانومواد در بوم‌سازگان‌های‌ آب شور به ویژه دریاچه‌های آب شور هستند و مزایای بسیار زیادی برای استفاده از گونه‌های آرتمیا به‌عنوان مدل زیستی در توکسیکولوژی آبزیان آب شور وجود دارند.

در سال‌های اخیر، پژوهشگران متعددی در نقاط مختلف جهان از آرتمیا به‌عنوان گونه مناسب برای انجام آزمون‌های نانوتوکسیکولوژی در آبزیان استفاده کرده‌اند. با این وجود، نبود یک پروتکل استاندارد برای انجام آزمون‌های توکسیکولوژی با استفاده از آرتمیا، قابلیت اطمینان و تکرارپذیری مطالعات انجام شده در این رابطه را تا حد زیادی کاهش داده است.

هدف این استاندارد، ارائه یک پروتکل برای تولید داده‌های توکسیکولوژی قابل اطمینان در محیط‌های آبی در زمان انجام آزمون با گونه‌هایی است که می‌تواند برای ارزیابی اکوتوکسیکولوژی نانومواد در بوم‌سازگان‌های دریاچه‌ای آب شور مورد استفاده قرار گیرد.

در این استاندارد یک روش آزمون برای تعیین پتانسیل سمیت نانومواد ساخته برای آبزیان، به ویژه ناپلی گونه‌های آرتمیا به منظور به حداکثر رساندن قابلیت اطمینان و تکرارپذیری آزمون ارائه می شود. این استاندارد برای استفاده در آزمایشگاه‌های اکوتوکسیکولوژی که توانایی تخم‌گشایی و پرورش گونه‌های آرتمیا و ارزیابی سمیت نانومواد با استفاده از گونه‌های مختلف ناپلی آرتمیا را دارند، در نظر گرفته شده است.

در این روش از گونه‌های ناپلی آرتمیا و محیط زیست‌های شبیه‌سازی شده و آب دریای مصنوعی برای ارزیابی اثرات نانومواد استفاده می‌شود. این استاندارد برای نانومواد ساخته شده حاوی نانواشیایی همچون نانوذرات، نانوپودرها، نانولیف‌ها، نانولوله‌ها، نانوسیم‌ها و همچنین انبوهه‌ها و کلوخه‌های نانومواد ساخته شده، کاربرد دارد.