تبدیل خاورمیانه عربی به زرادخانه بزرگ جهان

به گزارش روز جمعه ایرنا، کاهش خشونت در عرصه جهانی به دغدغه بزرگ جامعه جهانی تبدیل شده است اما منفعت طلبی برخی کشورها برای جذب سود اقتصادی از کنار دامن زدن به اختلافات و تحریک شکاف‌ها موجب می‌شود که هر روز بر میزان بی‌ثباتی و منازعات افزوده شود. عطش سیری ناپذیر قدرت‌های جهان برای فروش تسلیحات در کنار میل برخی دولت‌های بی‌ثبات و لرزان برای تحکیم پایه های حکومت خود باعث شده است که بازار خرید و فروش سلاح به عرصه ای پررونق حتی در دوره های رکود اقتصادی تبدیل شود.

اگرچه کشورهای جهان بنا بر تصویب سازمان ملل متحد هرساله  از۲۴ تا ۳۰ اکتبر را «هفته خلع سلاح» می‌نامند اما روندها از رونق و تقویت بازار جهانی تسلیحات خبر می دهند. همه دولت ها به خوبی آگاه هستند رویه ای که اکنون قدرت های جهان به ویژه ایالات متحده در پیش گرفته عملی شدن چنین خواسته‌ای یعنی برچیدن تسلیحات را به آرزویی دست نیافتنی تبدیل کرده است.

بازار جهانی تسلیحات رکود نمی‌شناسد 

آمار دقیقی از  میزان فروس سالانه تسلیحات و درآمد ناشی از آن در جهان وجود ندارد. شبکه خبری «سی.ان.بی.سی» آمریکا ارزش این بازار را سالانه سه تریلیون دلار می داند و در بدبینانه‌ترین حالت این بازار تا چندصد میلیارد دلار برآورد می‌شود. بنابراین نمی توان به صورت قطعی درآمد واقعی کشورها و شرکت ها را بیان کرد.

بهترین راهی که موسسه های پژوهشی انتخاب می کنند بیان نتیجه بررسی به صورت نسبت است. «موسسه تحقیقات بین المللی صلح استکهلم» (SIPRI) در گزارشی به بررسی روند ها در بازار تسلیحات جهان در دو بازه ۵ ساله پرداخته و آورده است: حجم تجارت در این بازار در پنج سال اخیر بیشتر از ۵ درصد نسبت به سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ بزرگتر شده است. این حجم نسبت به سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۰ بیش از ۲۰ درصد گستردگی بیشتر را نشان می دهد. ایالات متحده، روسیه، فرانسه، آلمان و چین بزرگترین تولید و صادر کنندگان تسلیحات در جهان هستند و در مقابل کشورهای عربستان سعودی، هند، مصر، استرالیا و چین هم برزگترین واردکنندگان سلاح در پنج ساله اخیر بوده اند.

نکته جالب و تاسفبار برای خاورمیانه آن است که در دوره پس از سال ۲۰۱۵ تاکنون این منطقه بیشترین رشد فعالیت را در بازار سلاح داشته و نسبت به سال های قبل از آن بر حجم خرید کشورهای این منطقه بیشتر از ۶۰ درصد افزوده شده است. این در حالی است که فروش سلاح به آفریقا در همین دوره ۱۶ درصد، قاره آمریکا ۴۰ و به آسیا و اقیانوسیه حدود ۸ درصد کاهش داشته است.

بررسی موسسه پژوهشی فوق نشان می دهد که ایالات متحده بیشترین سهم را در بازار فروش تسلیحات جهان در اختیار دارد. بین سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ این کشور ۳۶ درصد از این بازار را به خود اختصاص داد. در این میان عربستان سعودی بزرگترین مشتری سلاح های آمریکایی بوده و ۲۵ درصد از تولیدات سلاح واشنگتن را خریداری کرده است. در رتبه بعدی استرالیا و امارات هر کدام با دراختیار داشتن ۹ و ۶.۵ درصد در رده دوم و سوم قرار داشتند.

در بازار جهانی تسلیحات، روسیه با در اختیار داشتن ۲۱ درصد بازار در رده دوم قرار دارد. هند با دریافت ۲۵ درصد از سلاح های روسی در رتبه اول مشتریان این کشور حضور داشت. چین نیز ۱۶ و الجزایر ۱۴ درصد  سلاح تولیدشده از سوی مسکو را خریداری کرده اند و از این منظر در رده های بعدی قرار دارند.

فرانسه رتبه سوم تولیدکنندگان بزرگ سلاح در جهان را با سهم حدود ۸ درصدی بازار در اختیار دارد. مهمترین مشتری سلاح پاریس، مصر با خرید ۲۶ درصد سلاح تولیدی در فرانسه است و پس از آن قطر و هند به ترتیب با سهم ۱۴درصدی قرار می گیرند.

آلمان نیز از بزرگترین فروشندگان سلاح در بازار جهانی این کالای مرگبار است که ۵.۸ درصد عرضه بازار را تامین می کند. کره جنوبی، یونان و الجزیره به ترتیب با ۱۸، ۱۰ و ۸ درصد خرید از تسلیحات برلین در رده های اول تا سوم بزرگترین مشتریان سلاح این کشور قرار دارند.

چین پنجمین کشور فروشنده بزرگ تسلیحات در جهان است که ۵.۵ درصد از نیاز بازار سلاح را پوشش می دهد. پاکستان با ۳۵درصد، بنگلادش ۲۰ و الجزیره با حدود ۱۰ درصد در رده نخست مشتریان بزرگ پکن هستند

در رده های بعدی این فهرست نام هایی همچون بریتانیا، اسپانیا، اسرائیل، ایتالیا و کره جنوبی قرار دارد. جالبتر آنکه کشور سوئیس که به صلح و آرامش معروف است و خود را سردمدار تلاش ها در کاهش تنش در جهان می داند در رده سیزدهمین کشور تولیدکننده بزرگ سلاح در جهان قرار دارد.

تبدیل خاورمیانه عربی به زرادخانه بزرگ جهان

خاورمیانه در دوره پس از جنگ جهانی دوم و به ویژه به واسطه دلارهای نفتی که حکام عربی آن به دست آورند جایگاه ویژه ای در بازار تسلیحات جهان داشته است. این پول های نفتی نه تنها برای رفاه و توسعه کشورهای منطقه استفاده نشد بلکه تنها به رونق اقتصادی کشورهای غربی به ویژه آمریکا کمک کرده اند. دلارهای نفتی اعراب یا برای سرمایه گذاری و خرید بنگاه های اقتصادی به ویژه آمریکا به کار گرفته شدند و به صورت مستقیم به تقویت و بقای آن ها کمک کردند یا اینکه با خریدهای هنگفت نظامی به ویژه از ایالات متحده چرخ صنایع نظامی و تحقیقاتی این کشور را به حرکت در آورده اند و بسیاری از آن ها را از ورشکستگی نجات دادند.

آمریکا بزرگترین تامین کننده سلاح برای خاورمیانه در پنج سال اخیر بوده و  کشورهای منطقه ۵۱ درصد سلاح تولیدشده در آمریکا را جذب کرده اند. خرید تسلیحاتی منطقه از واشنگتن در دوره فوق نسبت به سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ بیش از ۷۵ درصد رشد داشته است. عربستان سعودی که در این سال ها بیشتر از ۲۵ درصد سلاح های تولید شده در آمریکا را جذب کرده است در دوره پنج ساله پیش از آن کمتر از ۸ درصد سلاح های تولیدی ایالات متحده را خریداری کرده بود.

نکته قابل توجه آن است این آمار در حالی به دست آمده اند که در یکی دوسال اخیر به ویژه با شدت گرفتن جنگ در یمن، کنگره ایالات متحده محدودیت هایی را در مسیر فروش سلاح بیشتر از سوی کاخ سفید به پادشاهی سعودی ایجاد کرد و مانع شد تا صدها هواپیمای جنگی اضافی و ده ها هزار بمب هدایت شونده به دوکشور  متجاوز فروخته شود.

در ۵ سال اخیر امارات و عربستان برای شکست یمن در بازار تسلیحات سنگ تمام گذاشتند. تارنمای انگلیسی «یورو نیوز» عنوان داشت عربستان سعودی بزرگترین واردکننده سلاح در جهان در دوره سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹  بوده و بیش از ۱۳۰ درصد بر خریدهای تسلیحاتی خود نسبت به دوره پیش از آن افزوده است. از طرف دیگر امارات متحده عربی هم در چند سال اخیر به یکی از بزرگترین خریداران سلاح از غرب تبدیل شد.

تناقض در رفتارهای سیاسی غرب به ویژه در ایالات متحده را به راحتی می توان در سیاست کاخ سفید در بازار تسلیحات شاهد بود. درحالی که خرید ده ها میلیارد دلاری این کشورها، سیل سلاح های گوناگون پیشرفته را به سوی خارومیانه و دولت های عربی روانه می کند، ایالات متحده هر اقدامی را در سازمان ملل و بیرون آن انجام داد تا تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی ایران رفع نشود. دولت های غربی هم که به صورت سنتی متحد اصلی آمریکا به شمار می روند، به صورت چراغ خاموش و با سکوت خود از این رویکرد واشنگتن حمایت کرده اند. با اینحال تهران نشان داده که در بسیاری از حوزه های دفاعی به خودکفایی رسیده است و نیازی به صرف هزینه های هنگفت و خرید سلاح‌های گوناگون ندارد.

به اعتقاد نویسنده گزارش یورو نیوز، بیش از ۷۳ درصد از سلاح هایی که دو کشور امارات و عربستان علیه مردم یمن استفاده می‌کنند ساخت دو کشور آمریکا و انگلستان بوده و همین سلاح ها باعث دخالت امارات در جنگ لیبی هم شده است. تحلیگران باور دارند همین انباشت سلاح در دست حکام جاه طلب و ناآگاه منطقه آتش تنش‌ها در منطقه را شعله‌ورتر می سازد. واقعیت اما چیز دیگری است زیرا جنگ چند ساله عربستان و امارات علیه مردم یمن تاکنون پیروزی را برای دو زرداخانه بزرگ سلاح منطقه به ارمغان نیاورده است.