مصر در عراق به دنبال چیست؟

به گزارش ایرنا، «مصطفی مدبولی» نخست وزیر مصر و هیئت همراهش روز شنبه وارد عراق شدند و به ترتیب با «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر، «محمد الحلبوسی» و «حسن کریم الکعبی» رئیس و نایب رئیس اول پارلمان و «برهم صالح» رئیس جمهوری دیدار و درباره روابط دوجانبه و اوضاع منطقه ای و بین المللی بحث و تبادل نظر کردند.

کارشناسان مصری که از یک هفته قبل از ورود مدبولی و هیات همراهش، به بغداد سفر کرده بودند، در نهایت ۱۵ توافقنامه، یادداشت تفاهم و پروتکل همکاری را برای امضا آماده کردند که روز شنبه در حضور نخست وزیران دو کشور به امضا رسید.

محورهای این توافقنامه ها، یادداشت تفاهم ها و پروتکل همکاری در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، تجاری، سیاسی، کشاورزی، انرژی و علمی و فرهنگی با هدف تقویت روابط دوجانبه بین عراق و مصر بود.

نخست وزیر عراق در دیدار همتای مصری خود  از شرکت های مصری خواست تا در مناطق آزاد شده عراق از دست گروه تروریستی داعش سرمایه گذاری کنند.

الکاظمی در مذاکرات خود با مدبولی از "روابط برادرانه بین عراق و مصر ستایش و تمایل بغداد برای توسعه آن در سطح روابطی راهبردی در راستای خدمت به منافع دو کشور را ابراز داشت".

هرچند محور سفر مدبولی به بغداد اقتصادی، تجاری، فرهنگی و سیاسی بود اما در این میان، بحث مبارزه با تروریسم نیز از نظر دو کشور دور نماند و در همین راستا، الکاظمی از موضع حمایتی مصر از عراق در جنگ علیه گروه تروریستی داعش ستایش کرد.

دفتر اطلاع رسانی «برهم صالح» رییس جمهوری عراق نیز در بیانیه خود اعلام کرد که رییس جمهوری در دیدار نخست وزیر مصر و هیات همراهش بر تمایل بغداد برای پیشبرد چارچوب همکاری دوجانبه و تقویت کار کمیسیون عالی مشترک عراق و مصر و حرکت به سمت افق های گسترده تر تاکید کرد.

در دیدار یادشده  بر "عمق روابط تاریخی و دوستی ملت های عراق و مصر و نیز اهمیت تقویت روابط دو کشور در همه زمینه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی و هماهنگی مواضع برای برقراری امنیت و ثبات در منطقه تاکید شد".

بحث مبارزه با تروریسم و کاهش تنش ها در منطقه نیز در دیدار برهم صالح و مدبولی مطرح شد و دوطرف بر اهمیت تداوم همه تلاش ها برای مبارزه با تروریسم و افراط گرایی و کاهش تنش ها در منطقه تاکید شد.

الحلبوسی و الکعبی رئیس و نایب رئیس اول پارلمان عراق نیز در جریان دیدار مدبولی ضمن حمایت پارلمان از دولت عراق برای اجرای توافقنامه های امضا شده با مصر، بر اهمیت وحدت مواضع قاهره و بغداد برای تثبیت امنیت، صلح و همزیستی مسالمت آمیز و مبارزه با کانون ها و تفکر تروریستی تاکید کردند.

دیدار اولین مسئول مصری در این سطح با هیئتی بلندپایه از وزیران عراق از سال ۲۰۰۳ میلادی یعنی زمان سرنگونی صدام این پرسش را مطرح می کند که اساسا هدف مصر از چنین حضور گسترده ای و در این سطح بعد از گذشت ۱۷ سال چیست؟

همانطور که از ظاهر امر پیداست، امضای ۱۵ توافقنامه، یادداشت تفاهم و پروتکل در زمینه های مختلف نشان از ماهیت اقتصادی و تجاری این سفر در وهله نخست دارد.

تاکید مسئولان بلندپایه دو کشور بر جنبه های اقتصادی نشان می دهد که مصر بدنبال افزایش چشمگیر حضور خود در عراق است زیرا از منظر قاهره، عراق می تواند بازاری مناسب برای کالاهای مصری و همچنین بستری مناسب برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف بویژه بازسازی زیرساخت های ویران شده در مناطق زیادی باشد که به خاطر سه سال جنگ با گروه تروریستی داعش ویران شد و هم اکنون از کمبود زیرساختی رنج می برد.

از سوی دیگر، مصر می تواند از طریق تقویت همکاری با عراق نیازهای خود به انرژی را تامین کند؛ همان بخشی که عراق در این همکاری اقتصادی از مزیت برخوردار است.

اما سفر نخست وزیر مصر به عراق را نباید صرفا در ماهیت اقتصادی و تجاری آن - با وجود اهمیت زیادی که دارد- خلاصه کرد و این روابط را باید در سطحی کلان تر و در رقابت های منطقه ای بویژه در قالب دو بلوک متضاد مصر و ترکیه جستجو کرد.

براین اساس، دولت مصر به عراق نه فقط به عنوان یک فرصت اقتصادی بلکه به عنوان یک همکاری راهبردی نگاه می کند زیرا عراق هم مرز با ترکیه است که روابطی تیره و تار با قاهره به خاطر بن مایه های ایدئولوژیک، از زمان سقوط دولت «محمد مرسی» در مصر و روی کار آمدن «عبدالفتاح السیسی» در سال ۲۰۱۳ میلادی در این کشور دارد.

دولت السیسی گروه «اخوان المسلمین» را تروریستی اعلام کرده است و این درحالی است که ترکیه به رهبری «رجب طیب اردوغان» از این گروه و خط مشی آن حمایت می کند.

همین امر باعث شده است تا نگاه مصر به عراق فراتر از همکاری با یک کشور عرب و توسعه اقتصادی باشد؛ هرچند که مصر برای نفوذ و حضور در عراق راهکار اقتصادی را برگزیده است تا حساسیت کمتری نسبت به آن وجود داشته باشد. از این رو، دولت مصر تلاش می کند که جای پایی در عراق در نزدیک مرزهای ترکیه پیدا کند و از سوی دیگر، رقابتی اقتصادی را نیز با این کشور در عراق آغاز کند؛ بویژه که بخش بزرگی از بازار اقتصادی عراق هم اکنون در دست ترکیه و شرکت های تجاری این کشور است.

شاید یکی از عللی که دولت مصر تصمیم گرفته است که  با حضور در عراق خود را به مرزهای ترکیه برساند، تهدیدی است که از جانب ترکیه در نزدیک مرزهای خود با لیبی احساس می کند زیرا ترکیه از ماهها پیش حضور نظامی خود در کشور همسایه مصر یعنی لیبی را تقویت کرده است.

حضور نظامی ترکیه در شمال سوریه نیز از دیگر دلایلی است که مصر را بر آن داشته است تا بدنبال حضور و نفوذ خود در عراق و اردن باشد زیرا این دو کشور با سوریه هم مرز هستند.

در همین راستا بود که «سامح شکری» وزیر امور خارجه مصر دوم آبانماه جاری با انتقاد از حضور نظامی ترکیه در سوریه گفت که این حضور نه تنها تهدیدی برای سوریه به شمار می رود، بلکه به شدت به تمام منطقه ضرر می زند.

دولت مصر تلاش کرده است که اردن را نیز در این یارگیری وارد کرده و در اردوگاه خود قرار دهد و از همین رو است که تاکنون در قالب ساز وکار هماهنگی سه جانبه بین بغداد، قاهره و اردن عمل کرده است.

آخرین نشست سه جانبه وزیران امور خارجه عراق، اردن و مصر درباره سازوکار هماهنگی سه جانبه درباره مسایل فی‌مابین و منطقه‌ای، روز ۲۲ مهرماه گذشته در شهر قاهره برگزار شد و شهر امان پایتخت اردن چهارم شهریور گذشته شاهد برگزاری نشست سه جانبه سران اردن، بین «عبدالله دوم» شاه اردن، «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق و «عبدالفتاح السیسی» رییس جمهوری مصر بود.

اردن، عراق و مصر تاکنون سه نشست مشترک در سطح سران برگزار کرده‌اند.

اما در این میان، نباید اهداف دولت عراق از توسعه روابط با مصر را از نظر دور داشت. دولت الکاظمی نیز به نوبه خود بدنبال جذب سرمایه گذاری و بهبود اوضاع اقتصادی ناگوار عراق است که به خاطر نابودی ساختار زیربنایی این کشور در نتیجه اشغالگری نظامی و اقدامات داعش از مشکلات زیادی رنج می برد و بیکاری و کمبود خدمات باعث شده است که این کشور بدنبال جذب سرمایه گذاری اقتصادی و اجرای طرح اصلاحات اقتصادی باشد که اخیرا مطرح شده است.

اما دولت الکاظمی در کنار اهداف اقتصادی بدنبال یک هدف راهبردی نیز هست. وی تلاش می کند که با تقویت روابط عراق با مصر و افزایش حضور قاهره در عراق، از قدرت منطقه ای مصر بهره برده و بازیگر جدیدی را در عرصه عراق وارد کرده و معادلات را تغییر دهد. این همان چیزی است که الکاظمی دیروز در کنفرانس مطبوعاتی مشترک خود با مدبولی به طور گذرا به آن اشاره کرد و گفت که کشورش "تمایل صادقانه برای برقراری بهترین روابط با مصر برای بازگردادن توازن در منطقه دارد".

در همین راستا بود که «احمد الصحاف» سخنگوی وزارت خارجه عراق نیز دیروز گفت که "عراق برای متنوع سازی روابط راهبردی با عمق عربی خود خصوصا با اردن و مصر تلاش می کند".

از این رو، سفر نخست وزیر مصر و هیئت بلندپایه همراه او به بغداد را باید سرآغاز مرحله جدیدی از تلاش های مصر برای حضور در عراق در قالب رقابت های راهبردی در منطقه غرب آسیا و نیز تلاش دولت الکاظمی برای ایجاد تغییرات در موازنه قوا و معادلات بازیگران منطقه ای بویژه در عرصه عراق دانست.