ارتقای ایمنی حمل و نقل با توسعه زیرساخت‌ها

جوامع از ابتدای پیشرفت و توسعه سعی کردند تا برای برای بقا در عرصه بین المللی، حمل و نقل کشور خود را گسترش دهند زیرا صنعت حمل و نقل از مهم ترین ابعاد دستیابی به اقتصاد کارآمد و توسعه پایدار به شمار می رود. کشور ما نیز برای هماهنگی با تحول های جهانی در راستای اجرای اولویت های کشور در بخش توسعه همه جانبه، نیازمند توجه بیش از پیش به حوزه حمل و نقل است. در همین زمینه تمرکز بر بهبود زیرساخت های این صنعت می تواند توسعه پایدار را رقم زند که تحقق این امر مستلزم مدیریت کلان نگر و کارآمد است تا اینگونه بتواند دانش موجود را به منظور بهره برداری بهینه به کار گیرد.

بر پایه گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران به لحاظ زیرساخت های ریلی در منطقه خاورمیانه در جایگاه نخست قرار دارد و باید بررسی کرد که تا چه اندازه در زمینه بهره برداری موفق است و تا چه میزان نیازمند اهتمام و تدبیرهای ویژه محسوب می شود. اهمیت صنعت حمل و نقل و نقش تاثیرگذار آن در پویایی اقتصاد ملی سبب شد تا شورای فرهنگ عمومی کشور ۲۶ آذر را به مناسبت سالروز فرمان تاریخی امام خمینی(ره) مبنی بر لزوم تخلیه هرچه سریع تر کشتی های منتظر در بندرهای جنوبی کشور در ۱۳۶۱ خورشیدی را به پاس خدمات طاقت فرسای ناوگان خستگی ناپذیر حمل و نقل کشور و برای آگاهی هرچه بیشتر جامعه با نقش و جایگاه اساسی بخش حمل و نقل در اقتصاد ایران به عنوان «روز حمل و نقل» نامگذاری کند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز ایمنی حمل و نقل و رانندگان با «محمد علیخانی» رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران به گفت وگو پرداخته است.

** ایرنا: ضمن آسیب شناسی در مقوله ایمنی حمل و نقل کشور، بفرمایید که راهکارهای موثر در این زمینه در سال های گذشته تا چه اندازه موثر بوده است؟

*** علیخانی: شناسایی نیازهای حمل و نقل عمومی کشور اصلی ترین راه در جهت آسیب شناسی این حوزه است. بحث ایمنی نیز یکی از مهمترین مسایل مربوط به عارضه های اجتماعی حمل ونقل امروزین است، به گونه ای که هر ساله در مسیرهای شهری شاهد انواع تصادفات ترافیکی بوده که بیشترین درصد از حوادث شهری را به خود اختصاص داده اند، بنابراین تأمین ایمنی و شناخت عواملی که در این مقوله تاثیرگذار باشند، امری ضروری به شمار می آید. سختگیری در وضع قوانین و اصلاح مقررات از اصلی ترین مقوله ها در بحث ایمنی به شمار می رود تا افراد ضمن عمل به ضوابط با تمامی اصول نیز آشنا شوند. بنابراین پیش نیاز هر گونه آموزش و فرهنگ سازی در زمینه ایمنی اعمال مقررات شدید است.

** با توجه به اینکه در سال های اخیر شاهد این هستیم که ناوگان فرسوده از چرخه حمل و نقل عمومی در حال خارج شدن و نوسازی است، این امر چه مزایایی را به دنبال خواهد داشت؟

*** علیخانی: ایمنی حمل و نقل عمومی از سرویس مدارس گرفته تا ناوگان اتوبوسرانی و ریلی بسیار مهم است. در بحث ایمنی مدارس برای نخستین بار دستورالعمل ضوابط سرویس مدارس تهیه و به تصویب رسید. در این طرح هم رانندگان و هم خودروی آنها باید طبق این مصوبه استانداردهای لازم را داشته باشند. در همین زمینه سامانه ای در تاکسیرانی با هماهنگی وزارت کشور تهیه شده است که مشخصات خودروهایی که برای سرویس مدارس استفاده می شوند در آن ثبت شده است. البته مدارس نیز موظف هستند تنها با این خودروها قرارداد تنظیم کنند تا هم از لحاظ ایمنی خودرو و هم سلامت راننده مشکلی پیش نیاید.   

در بخش مترو نیز باید گفت این ناوگان بسیار فرسوده است و در سال های گذشته به ندرت به این سامانه قطار اضافه شده است. واگن هایی که از ابتدای تاسیس به ناوگان حمل و نقل افزوده شده اند با گذشت این سال ها همچنان فعالیت می کنند و بعضی از آنها دچار نواقص عمده ای هستند و نگهداری آنها هزینه بالایی دارند. گاهی شنیده می شود که برخی از این قطارهای شهری دچار نقص فنی می شوند و مشکلاتی را برای مسوولان مربوطه و همچنین شهروندان به وجود می آورند. این نکته را نیز نباید فراموش کرد که مسوولان در مترو و اتوبوسرانی با شرایط سخت خدمات رسانی می کنند و در بدترین شرایط، نیز هیچگاه سرویس دهی آنها تعطیل نشده است.

قرار بوده است که ۱۹ هزار اتوبوس برای کل کشور وارد چرخه حمل‌ونقل عمومی شود که از این تعداد سه هزار اتوبوس سهم شهر تهران است که متأسفانه تا به امروز این امر محقق نشده است. البته بر اساس توافقی که با شرکت ایران خودرو دیزل انجام شده، قرار است در مجموع ۲۵۰ دستگاه اتوبوس و مینی‌بوس به ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت افزوده شود. در واقع این تعداد در کارخانه‌های داخلی ساخته شده اند. طبق آخرین رایزنی‌های صورت‌گرفته این تعداد اتوبوس  و مینی بوس به‌صورت تدریجی وارد چرخه حمل‌ونقل عمومی خواهند شد.

در ناوگان اتوبوسرانی متأسفانه همچنان تعداد زیادی اتوبوس گاز سوز وجود دارد که با مخزن های گازی فعالیت می کنند، ‌به طوری که روی سقف هر یک از این اتوبوس ها حدود ۷ مخزن سی ان جی وجود دارد. در مخازن گاز اتوبوس‌های فرسوده مشکلاتی وجود دارد و هر لحظه امکان به وجود آوردن یک حادثه را دارند. همچنین در بخش اورهال(تعمیرات) نیز سختی‌هایی وجود دارد. اگر بخواهیم که شرایط ایده‌آل را در نظر بگیریم، قطعاً بخش زیادی از خدمات‌دهی اتوبوسرانی باید تعطیل شود و خدمات‌دهی بخش زیادی از واگن‌ها نیز باید تعطیل شود اما چنین کاری ممکن نیست که در این میان می بایست مشکلات کشور و موضوعات اقتصادی، مسأله تحریم و ... را هم در نظر گرفت زیرا این موارد بسیار تأثیر دارند.

** ایرنا: با توجه به اینکه ناوگان حمل و نقل عمومی(اتوبوس رانی، قطار شهری و بین شهری) از ابتدای همه گیری ویروس کرونا جزو کانون های اصلی شیوع کرونا شناخته شده اند، ‌سیاست های محدود کننده در این ناوگان شامل چه مواردی بوده و پروتکل های بهداشتی تا چه اندازه توسط رانندگان و مسوولان این بخش رعایت می شود؟

*** علیخانی: در شرایط کرونایی و بحرانی، ناوگان حمل و نقل عمومی هرگز تعطیل نشده و همچنان به مردم و شهروندان خدمات رسانی می کنند. البته مطابق مصوبات ستاد کرونا یکسری محدودیت هایی برای این ناوگان نیز در نظر گرفته شده است که تمامی مسوولان و رانندگان این حوزه موظف به اجرای آن هستند. همچنین در کمیسیون و عمران و حمل و نقل شهر تهران دستورالعمل حمل و نقل در شرایط کرونایی با هماهنگی راهنمایی و رانندگی و شهرداری تهران تنظیم شد که این مهم به تصویب ستاد کرونا نیز رسید که اجباری شدن ماسک یکی از بندهای آن پروتکل بود. با توجه به شرایط موجود و با در نظر گرفتن فاصله اجتماعی و دیگر مسایل، پیشنهاد شد تا طرح ترافیک اجرا شود و بخش‌هایی همچون کادر درمان و برخی دیگر از افراد و مشاغل  بتوانند به صورت آزاد تردد داشته باشند. همچنین اتومبیل‌هایی که در حوزه حمل و نقل می‌توانند کمک‌کننده باشند، باید آزادانه تردد کنند.

** ایرنا: آیا اعتبارات در نظر گرفته شده برای ناوگان حمل و نقل عمومی در لایحه بودجه پاسخگوی نیاز این ارگان است؟

*** علیخانی: دولت به عنوان بزرگترین مرجع اجرایی کشور مسوولیت توسعه زیرساخت های کشور را بر عهده دارد. افزایش اعتبارات حمل و نقل عمومی برای تسریع در راه‌اندازی ایستگاه‌های مترو و نوسازی ناوگان مترو و اتوبوسرانی می شود. امسال برای حمل و نقل عمومی کل کشور ۱۰۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که اصولا باید نیمی از این مبلغ به پایتخت اختصاص داده شود که بر فرض تخصیص کامل مبلغ، بسیار کم است.

طبق توافقنامه‌ای که در دوره نخست مدیریت شهری بین شهرداری و دولت امضا شده، دولت موظف است ۵۰درصد هزینه‌های سرمایه‌ای از جمله عمرانی و تجهیزاتی مثل راه‌اندازی و بهره‌برداری خطوط مترو را پرداخت کند و ۵۰درصد بعدی را شهرداری باید تامین کند که از عوارض مردمی تامین می شود.

در خصوص جرایم تخلفات رانندگی نیز باید گفت که طبق ماده ۲۳ قانون چگونگی رسیدگی به تخلفات و جرایم رانندگی، ۶۰ درصد از وصولی جرایم رانندگی باید متناسب با اینکه جریمه در شهرها به وقوع پیوسته یا خارج شهر، به شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای پرداخت شود. جریمه دریافتی برای تخلفاتی که در محدوده شهرها و روستاها واقع می‌شود نیز باید به نسبت ۷۰ به ۳۰ میان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور توزیع شود.

** ایرنا: با توجه به افتتاح خط راه آهن میان ایران و افغانستان، مزیت‌های حمل و نقل ریلی چیست و چه تاثیری بر روی توسعه پایدار و اقتصاد کشور دارد؟  

*** علیخانی:‌ گسترش حمل و نقل ریلی از الزامات توسعه کشور به شمار می رود. بسیاری از کشورهای دنیا با توجه به نقش مهم حمل‌ونقل ریلی در رشد و توسعه اقتصادی کشور، افزایش سرمایه‌گذاری در بخش ریلی  را در دستور کار خود قرار می دهند. حمل و نقل ریلی بهترین، با صرفه ترین و مطمئن ترین حمل و نقل در جهان شمرده می شود. مصرف سوخت کمتر، آلودگی زیست محیطی و ایمنی بالا از جمله مزیت‌های این حوزه است که اعمال سیاست‌های توسعه‌ ای را در این بخش توجیه‌ پذیر می‌کند. خطوط ریلی در حوزه اقتصاد نقش مهمی دارد و بیشترین حمل و نقل بار در دنیا از طریق خطوط ریلی انجام می‌شود، از این رو باید برای استفاده مطلوب از امکانات موجود و توسعه این زیرساخت اقتصادی بهره مند شویم. بنابراین در بودجه نویسی باید گام‌هایی بلند به منظور اصلاح بودجه برای افزایش و بهینه‌سازی سهم بخش ریلی برداشته شود.