به گزارش خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که با عنوان ایرانداک شناخته می شود، هفته گذشته از قطع دسترسی به ۴۳۵ هزار و ۸۶ فقره از پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری که در سامانه گنج ایرانداک بارگذاری شده بود، خبر داد.
در بخشی از اطلاعیه هفته گذشته ایرانداک آمده است: دسترسی آزاد و رایگان به تمام‌متن پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها (پارسا) در پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)، بر پایه فصل سوم آیین‌نامه ثبت و اشاعه پیشنهادها، پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آنها مصوب ششم آذر ۱۳۹۵ وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری با پرچم‌داری دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های این وزارت آغاز شد.
این پژوهشکده در این اطلاعیه یادآور شد: بر پایه این آیین‌نامه، اطلاعات کتاب‌شناختی، چکیده و ۲۰ برگ نخست هر پارسا بی‌درنگ پس از ثبت در ایرانداک در دسترس گذارده می‌شود.
در همین چارچوب، دسترسی آزاد و رایگان به تمام‌متن پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد پس از ۱۸ ماه و رساله‌های دکتری پس از ۳۰ ماه از زمان دفاع، برای همگان در گنج فراهم شد.
ایرانداک برای پیروی از این آیین‌نامه از دی سال ۱۳۹۵ تا دی سال ۱۳۹۹، دسترسی رایگان به تمام‌متن ۳۹۴ هزار و ۵۵۱ پایان نامه کارشناسی ارشد و ۴۰ هزار و ۵۳۵ رساله دکتری را در پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) فراهم کرد که در این دوره، بیش از ۲۸۵ هزار کاربر، نزدیک به چهار میلیون دانلود داشتند. اکنون و بنا بر گزارش یکی از دستگاه‌های نظارتی، به استناد ماده هشت «آیین‌نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی»، مصوب ۲۵ آذر ۱۳۹۸ هیأت وزیران، ایرانداک نمی‌تواند تمام‌متن پارسا را اشاعه دهد و «مؤسسه مکلف است متن کامل پایان‌نامه‌های فاقد طبقه‌بندی را حداکثر پنج سال پس از تاریخ دفاع منتشر کند».
به گزارش ایرنا، ایرانداک بر این اساس، دسترسی به تمام‌متن پارساها را از اول دی ماه جاری ممنوع کرد. این امر در حالی اتفاق افتاد که برای پیشبرد علم و پژوهش، لزوم دسترسی به تمام‌متن پارساها مانند گذشته باید امکانپذیر شود چرا که یکی از ابعاد مهم در دسترس بودن پایان نامه ها، کاهش تقلب های علمی است.
از سوی دیگر با قابلیت همانندجویی که ایرانداک در اختیار دارد، هیچ گونه امکانی برای تقلب و کپی از از پایان نامه های ثبت شده در این سامانه وجود ندارد.
واکنش معاون پژوهشی وزیر علوم
خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا از غلامحسین رحیمی معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری این موضوع را پیگیری کرد.
وی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا درباره پیگیری این وزارتخانه برای دسترسی مجدد متقاضیان به پایان نامه های ایرانداک، اظهار داشت: دسترسی به اطلاعات پایان نامه ها ۲ سطح دارد؛ نخست، دسترسی ایرانداک به پایان نامه ها برای همانندجویی است که قانون مصوب مجلس شورای اسلامی بوده و همه دستگاه ها باید متن کامل پایان نامه ها را در اختیار ایرانداک برای همانندجویی قرار دهند.
وی افزود: بحث دوم، داشتن یا نداشتن دسترسی عمومی به پایان نامه ها است که درحال حاضر مبحث دوم مطرح می شود و در دست بررسی و تکمیل است. از نظر من این دسترسی باید وجود داشته باشد، مگر پدیدآورندگان نوعی محدودیت زمانی اعمال کنند.
معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم ادامه داد: البته پایان نامه یا رساله هایی هم هستند که یک نهاد یا دانشگاه از آن حمایت مالی کرده یا منع حفاظتی دارد؛ چرا که این پایان نامه ها یا رساله ها نتایجی دارند که به عنوان مثال تا سه سال کسی نباید اطلاعات آن را در دسترس داشته باشد اما بعد از آن، محدودیت ها برداشته می شود.
رحیمی با بیان این که انتشار متن پایان نامه ها یک امر کاملا علمی است، گفت: به جز این محدودیت پایان نامه ها باید در دسترس کامل پژوهشگران قرار داشته باشد و وزارت علوم حتماً این موضوع را از نهادهای تصمیم گیرنده پیگیری می کند تا به یک جمع بندی برسیم.
اهمیت در دسترس بودن تمام متن پایان نامه ها و رساله های دکتری را می توان در ۲ آمار دیگر به وضوح نشان داد. طبق آماری که ایرانداک در اختیار ایرنا قرار داد، روزانه ۲۸ هزار جست و جو در سامانه گنج صورت می گیرد، آماری دیگر نشان می دهد که نزدیک به هفت هزار و ۵۰۰ کاربر روزانه از گنج بازدید می کنند.
همچنین با توجه به شیوع کرونا و نیمه تعطیل بودن دانشگاه ها، از ابتدای سال جاری تا تا پایان پاییز، هفت میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از سامانه گنج بازدید کرده اند.
نظر شما