بایدن و چالش‌های احیای اعتماد از دست رفته به‌ آمریکا

به گزارش خبرنگار ایرنا، شکست ترامپ و پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیامدهای عمده‌ای در مناسبات بین‌المللی خواهد داشت. بایدن سیاست «اول آمریکای» دونالد ترامپ را نفی کرده و معتقد است که تنها نتیجه رویکرد اول آمریکای ترامپ انزوای این کشور در عرصه تعامل جهانی بوده است. بازگشت به چندجانبه گرایی تأثیرات عمده‌ای بر همکاری‌های جهانی در مسائلی همچون تغییرات اقلیمی، بهداشت و کنترل تسلیحات هسته‌ای، حقوق بشر و همچنین روابط آمریکا با بقیه کشور های جهان خواهد داشت.

در این راستا جوبایدن اعلام کرده که یکی از نخستین اقداماتش پس از برگزاری مراسم تحلیف، بازگرداندن آمریکا به توافق‌نامه آب و هوایی پاریس خواهد بود. علاوه بر این اعلام کرده که بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران جزو اولویت‌های اوست. آموس هاچستین، از مشاوران سابق بایدن اعلام کرده که بازگشت به برجام، از اولویت‌های اصلی وی بوده و تصمیم دارد این اقدام را مدت بسیار کوتاهی پس از به دست گرفتن قدرت انجام دهد. برجام و توافق هسته ای به عنوان الگویی از موفقیت همکاری‌های بین المللی می‌توانست سنگ بنا و الگویی در مناسبات بین المللی باشد اما این توافق هنوز در آغاز راه بود که ترامپ با مشاوره‌های لابی‌های سعودی – صهیونیستی از این توافق خارج شد و تمام تلاش خود را کرد تا این توافق را به نابود کند. سیاست اول آمریکا که با عدم درک و شناخت ماهیت متغیر و سیال نظام بین الملل در دستور کار ترامپ قرار گرفته بود، راه به جایی نبرد. ترامپ نه توانست برجام را نابود کند و نه کارزار فشار حداکثری علیه ملت ایران راه به جایی برد هر چند زندگی و معیشت مردم ایران با دشواری‌های غیر قابل انکاری مواجه شد ولی اهداف اعلامی ترامپ و دولت وی هیچ کدام محقق نشد. حالا بایدن تصمیم گرفته قطار سیاست خارجی آمریکا را به مسیر و ریل چندجانبه گرایی بازگرداند. بایدن در این زمینه راه دشواری پیش رو دارد. مهمترین چالش بایدن احیای اعتمادی است که ترامپ با بی‌اعتنایی به تعهدات بین المللی بر باد داد. بایدن  باید خیلی تلاش کند تا به طرفهای خود اطمینان دهد که‌آمریکا دیگر به تعهدات و توافقات خود پشت پا نخواهد زد.

 برجام بدون حضور آمریکا و با وجود ضربات ترامپ هنوز زنده است و در همین هفته های اخیر نشست وزیران خارجه عضو این توافق به صورت آنلاین برگزار شد. بایدن تأکید کرده است راهی معتبر برای بازگشت به دیپلماسی با تهران ارائه خواهد داد و اگر ایران به پیروی دقیق از توافق هسته‌ای متعهد شود، آمریکا مجددا به توافق‌نامه هسته‌ای به‌عنوان نقطه آغاز مذاکرات خواهد پیوست. وی با توجه به دیدگاه جهانی و چندجانبه گرایانه خود احتمالا سیاست‌هایی مانند حمایت از متحدان سنتی واشنگتن در ناتو، بازگشت به توافق آب‌وهوایی پاریس، بازگشت به توافق هسته‌ای با ایران، تمدید پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک با روسیه با عنوان استارت، ایجاد توازن در تجارت جهانی و توسعه و ترویج دموکراسی و حقوق بشر در جهان را احیا خواهد کرد.

در خاورمیانه حمایت همه‌جانبه ترامپ از زیاده خواهی‌های رژیم صهیونیستی طی ۴ سال گذشته موجب خشم جهانی حتی متحدان اروپایی واشنگتن شد. بعید است که سیاست بایدن درباره اسرائیل و فلسطین تفاوت چندانی با ترامپ داشته باشد. اما احتمالا بایدن مجددا راهکار تاسیس دو کشور را در پیش خواهد گرفت و یا از اقداماتی مشابه استقبال خواهد کرد.

روابط آمریکا و عربستان در طول چهار سال دولت ترامپ بر پایه منافع و علاقه شخصی دونالد ترامپ بود. دولت جو بایدن بر همین اساس با عربستان دچار چالش خواهد شد، چالشی که باید به طریقی مدیریت شود به نظر می‌رسد جو بایدن سیاست اتخاذ شده در دوران ریاست جمهوری اوباما را درباره گسترش روابط استراتژیک و امنیتی با حاکمان سعودی در پیش بگیرد. روابط ایالات متحده و عربستان سعودی در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما به دلیل سیاست اوباما در قبال ایران و مخالفت عربستان به طور قابل توجهی سرد شد. بایدن در کارزارهای انتخاباتی چراغ سبز ترامپ در تقویت غیرعادی روابط با ریاض را به مثابه دریافت چک سفید خطرناک دانسته و قول داده است دستور ارزیابی روابط با عربستان سعودی را صادر کند.

در مورد متحدان اروپایی، بایدن محوریت غرب را در استراتژی آمریکا احیا خواهد کرد ترامپ با ایجاد تردید در مورد تعهد آمریکا به ناتو، تشویق به فروپاشی اتحادیه اروپا و تضعیف همبستگی بین اعضای گروه 7، عملکرد جهان غرب را مختل کرده است. اما بایدن از همبستگی بیشتر اعضای اتحادیه اروپا استقبال می‌کند و به دنبال بازسازی همبستگی بین کشورهای گروه 7 خواهد بود.

موضع بایدن در قبال چین نه همانند ترامپ اما سرسختانه خواهد بود. رویکرد هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه نسبت به چین طی سال‌های اخیر بیش‌ازپیش منفی شده است و رقابت ها بین دو کشور نیز رو به افزایش است. دولت اوباما از اتخاذ سیاست چرخش به سمت آسیا-اقیانوسیه در سال ۲۰۱۱ خبر داد. این سیاست با هدف مقابله با نفوذ رو به افزایش چین در آسیا بود. به نظر می رسد بایدن سیاست بایدن در مقابل چین ادامه سیاست های اوباما خواهد بود.

به طور کلی می توان گفت که بسیاری از کشورهای جهان حتی متحدان و شرکای آمریکا دیگر به سیاست مداران این کشور اطمینان ندارند، حتی با وجود پیروز شدن بایدن در انتخابات، بسیاری از خود این سؤال را می‌پرسند که چگونه می توان به آمریکای دمدمی‌مزاج اعتماد کرد؟