به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، الیزابت هریس خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز در یادداشتی درباره وضعیت بازار نشر در سال گذشته میلادی نوشت: اگرچه ناشران نیز چون دیگران از به پایان سال ۲۰۲۰ خوشحال می‌شوند اما این سال برای بسیاری از فعالان صنف نشر با خبرهای خوبی درباره وضع کسب و کار همراه بود که به همان اندازه که غافلگیرکننده بودند، مورد استقبال قرار گرفتند.
در این سال، مردم که خانه‌نشین شده و از تفریحاتی چون کنسرت و سینما رفتن محروم شده بودند، خیلی مطالعه می‌کردند و یا دستکم خیلی کتاب می‌خریدند. براساس گزارش‌های موسسه ان‌پی‌دی بوک اسکن، فروش کتابهای کاغذی در سال گذشته میلادی تقریباً هشت درصد افزایش یافت. فروش کتابهای الکترونیک و صوتی که بخش کوچکتری از بازار را تشکیل می‌دهند، نیز رشد کرد.
مدلین مک اینتاش مدیر اجرایی انتشارات پنگوئن رندوم هاوس در آمریکا پیش از آغاز سال نوی میلادی درباره بازار کتاب گفته بود: پیش‌بینی می‌کنم در پایان سال با نگاه به آمار و ارقام نهایی به این نتیجه برسیم که امسال پس از زمانی طولانی، بهترین سال صنعت نشر بوده است.
با شروع قرنطینه و تعطیلی‌های آمریکا از ماه مارس (اسفند ۹۸- فروردین ۹۹)، فروش کتاب به شدت کاهش یافت اما این کسادی و رکود چندان طول نکشید. اگرچه برخی بخش های این صنعت، چون کتابفروشی‌ها و ناشران آموزشی، همچنان مشکل دارند، مدیران انتشارات‌ها می‌گویند حجم تقاضا حول و حوش ماه ژوئن (خرداد- تیر ۹۹) به بازار برگشت.
بیشتر این فروش‌ها نصیب خرده‌فروشی آنلاین آمازون شد اما فروشگاههای بزرگ، به ویژه فروشگاه تارگت، نیز بازار خوبی داشتند؛ این فروشگاه‌ها به عنوان مشاغل ضروری که چیزهایی چون خواروبار می‌فروشند، در دوران قرنطینه سراسری نیز اجازه ارائه خدمات به مشتریان را داشتند.
دنیس ابود مدیر اجرایی شرکت ریدرلینک (ReaderLink) که توزیع کننده کتاب به فروشگاههای زنجیره‌ای بزرگ چون تارگت، والمارت و کاستکو است، می‌گوید فروش آنلاین شرکتش نسبت به سال گذشته تقریباً چهار برابر شده است. به گفته وی،
وضعیت همزمان خوب بود و بد، بازار در ابتدای سال تعریفی نداشت اما پایان سال جان گرفت.
طبق اعلام اتحادیه ناشران آمریکایی، اگرچه تعداد مشتریان حضوری در سال ۲۰۲۰ به شدت کاهش یافت اما درآمد حاصل از فروش کتاب های صوتی در مقایسه با سال ۲۰۱۹، بیش از ۱۷ درصد افزایش داشت و فروش کتابهای الکترونیکی که طی چند سال گذشته رو به کاهش گذاشته بود، بیش از ۱۶ درصد رشد کرد.
موضوعات پرطرفدار سال
در سالی که پشت سر گذاشتیم، کتابهایی با چند موضوع و پیرنگ خاص روی بورس بودند؛ جنبش جان سیاهپوستان اهمیت دارد که در پی کشته شدن جورج فلوید به دست پلیس آمریکا به راه افتاد، موجب افزایش تقاضا برای کتابهای مربوط به نژاد و ضدنژادپرستی شد. تا جایی که کتابفروشی‌ها در موجود نگه داشتن کتابهایی چون چگونه بر ضدنژادپرستی باشیم نوشته ابرام ایکس. کندی و می‌خواهید راجع به نژاد صحبت کنید؟ از ایجئوما اولو، مشکل داشتند.
کتابهای سیاسی، به ویژه آنها که درباره دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا بودند نیز خوب فروش کردند. این یک مزیت ویژه برای انتشارات سایمون و شوستر بود که برخی از بزرگترین کتابهای افشاگرانه سال درباره ترامپ را منتشر کرده است. از جمله این کتابها می‌توان به کتاب بیش از حد اما همیشه ناکافی به قلم مری ترامپ برادرزاده رئیس‌جمهوری آمریکا اشاره کرد که در هفته اول انتشار بیش از یک میلیون و ۳۵۰ هزار نسخه از آن فروش رفت.
کتاب خاطرات باراک اوباما، رئیس جمهوری سابق آمریکا با عنوان سرزمین موعود از نشر کراون نیز از زمان انتشار در یک ماه گذشته تاکنون، بیش از سه میلیون و ۳۰۰ هزار نسخه در آمریکای شمالی فروش کرده و در کشورهای مختلف چون آلمان، فرانسه ، برزیل و سوئد نیز جزو کتابهای پرفروش بوده است.
اما رشد و جان گرفتن بازار نشر در سال ۲۰۲۰ از چند کتاب یا ژانر خاص فراتر رفت؛ کتابهای جدید خوب فروش کرده‌اند اما عناوین قدیمی‌تر نیز مشتریان خودشان را داشتند.
مکینتاش می‌گوید: کتابهای جدید چون سرزمین موعود از باراک اوباما و رام نشده از گلنون دویل فروش خوبی داشتند اما در مورد کتابهای قدیمی‌تر چون کرم ابریشم گرسنه گرسنه (۱۹۶۹) از اریک کارل نیز نسبت به قبل نسخه‌های بیشتری فروختیم و این برآیند رونق استثنایی در تمام بخش‌های بازار کتاب است.
مدتهاست که مدیران انتشارات‌ها کسب و کار خود را مصون از رکورد می‌دانند. به هر روی، کتابها در مقایسه با زمانی که با آنها می گذرانید، نسبتاً ارزان هستند. به گزارش موسسه ان پی دی بوک اسکن، بازار کتاب پس از رکود اقتصادی سال ۲۰۰۸ ثابت باقی ماند، هنگامی که نرخ بیکاری در سال ۲۰۰۹ به اوج خود رسید، تنها ۴ درصد افت کرد و در سال بعد به جایگاه اولش بازگشت. اما با توجه به لزوم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، اعمال محدودیت بر مراکز عمده‌فروشی، تعطیلی‌های گسترده و فروپاشی سریع اقتصادی چالش‌ها این بار شدیدتر از گذشته حس می‌شدند.
اما با وجود مشکلات موجود، محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا، برخی از رقبا را از میدان به در کرد؛ تماشای فیلم و سریال در نتفلیکس نیز حدی داشت و گزینه‌های جایگزین چندانی وجود نداشتند.
دان وایزبرگ، مدیر اجرایی انتشارات مک‌میلان، می‌گوید: در دوران شیوع کرونا معادله رقابت برای پرکردن اوقات فراغت افراد، تغییر کرد. بازخورد این تغییر، تکلیف آینده را روشن می‌کند.
خسارات و آسیب‌ها
در کنار این اخبار خوب، بخشهایی از بازار کتاب ضرر کردند و خسارت دیدند. به گزارش موسسه بوک اسکن، با توجه به بسته بودن بیشتر کلیساها و دیگر عبادتگاه‌ها در سال ۲۰۲۰، استقبال از کتابهای دینی و مذهبی کاهش یافت و فروش کتابهای کاغذی با موضوع گردشگری و سفر، بیش از ۴۰ درصد افت کرد. از سوی دیگر اما، فروش داستانهای نوشته شده برای رده سنی نوجوان و کتابهای مربوط به خانه‌داری و باغبانی بیش از ۲۰ درصد افزایش یافت.
در این بین، ناشران آموزشی نسبت به ناشران عمومی راه دشوارتری در پیش داشتند. به عنوان مثال انتشارات هاوتن مفلین هارکورت (Houghton Mifflin Harcourt) در ماه اکتبر (مهر- آبان ۹۹) از تعدیل ۲۲ درصد از نیروی کار خود خبر داد.
کتابفروشی‌های مستقل نیز سال فوق‌العاده سختی را پشت سر گذاشتند؛ بسیاری از آنها ماهها تعطیل بوده و در تلاش بودند فروشگاههای خود را به مراکز تحویل سفارشات آنلاین تبدیل کنند، کاری که برای آن ساخته نشده بودند. برخی از این کتابفروشی‌ها اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی در گزارش به انجمن کتابفروشان آمریکا از کاهش ۴۰ درصدی فروش خود خبر دادند. با این حال الیسون کی. هیل مدیر اجرایی سازمان این انجمن صنفی می‌گوید در چند هفته گذشته وضع بازار دلگرم کننده بوده است.
برخی شعبه‌های کتابفروشی زنجیره‌ای بارنز اند نوبل نیز شرایط سختی داشتند؛ جیمز داونت مدیر این کتابفروشی عملکرد فروشگاههای خود در شهر نیویورک را یک فاجعه تمام عیار توصیف کرد اما در مجموع اذعان داشت اوضاع به وخامتی که انتظار می‌رفت، نبود. وی همچنین پیش‌بینی کرد به دلیل تعدیل نیرو و سایر تمهیدات اندیشیده شده در راستای کاهش هزینه‌ها، فروشگاهش در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال پیش از آن سود بیشتری کسب کند.
تقریباً حدود پنج هزار کارمندی که کمتر از شش ماه و عمدتا به صورت پاره وقت با این شرکت همکاری کرده بودند، در سالی که گذشت تعدیل شدند. بیش از ۱۰۰ نفر از نیروی کار دفتر مرکزی این فروشگاه نیز حکم اخراج گرفتند.
شعبه‌های خارج از شهر بارنز اند نوبل در حال حاضر فروش خوبی دارند و کسب و کار آنلاین این فروشگاه نیز پس از آن که آمازون کتابها را از اولویت خود خارج کرد تا روی تجهیزات پزشکی و محصولات مصرفی خانوار تمرکز کند، رونق گرفت.
داونت گفت: فروشگاه بارنز اند نوبل از این که خرده فروشی آمازون در آغاز شیوع کرونا گیج و سراسیمه شده بود، سود کرد. مردم فهمیدند یک مهره بزرگ دیگر نیز در بازار وجود دارد و انحصاری در کار نیست. ما هم پی این کسب‌وکار را گرفتیم.
بازار آنلاین جای کتابفروشی‌های محلی را نمی‌گیرد
حتی ناشرانی که از این اوضاع سود کرده‌اند نیز درباره کتابفروشی‌ها، به ویژه کتابفروشی‌های مستقل، نگرانی‌هایی دارند. خوانندگان در حین خرید اینترنتی، دیگر شانس کشف کتابهای جدید را ندارند، اما در کتابفروشی متصدی فروشگاه ممکن است یک کیف پر از کتابهای جدید به آنها معرفی کند.
دن سایمون بنیانگذار و ناشر انتشارات مستقل سون استوریز (Seven Stories) می‌گوید: فروش ما در سال ۲۰۲۰ به طرز معجزه آسایی افزایش یافت. با این حال وقتی پای معرفی صداهای جدید درمیان باشد که در واقع یکی از مهمترین ماموریت‌های ماست، کارمان در سال ۲۰۲۰ آسیب جدی دید.
وی می‌افزاید: فروش رو در رو که در کتابفروشی‌ها اتفاق می‌افتد را به راحتی نمی‌توان با فروش آنلاین جایگزین کرد. در این نقطه، سال ۲۰۲۰ را با یک علامت سوال بزرگ به پایان می‌بریم.
نظر شما