توقف آموزش حضوری؛ چالش این روزهای آموزش عالی

محمد یزدی، استاد دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در مصاحبه ای با ایرنا به بررسی اثرات کرونا بر فرایند آموزش و پژوهش در دانشگاه ها پرداخت.

وی بر این باور است که شیوع ویروس کرونا منجر به تعطیلی مدارس و دانشگاه ها شد و محدودیت جدی را در بسیاری از رویدادهای اجتماعی مربوط به این حوزه ایجاد کرد؛ در واقع این تعطیلی ها اثرات سوءاقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشته است.

یزدی با بیان اینکه مهم ترین چالش این روزهای آموزش عالی، توقف آموزش حضوری است، ادامه داد: یکی از نقاط قوت کشور از دهه ۷۰، پیشرفت در حوزه آموزش است. آموزش در مدارس و دانشگاه ها ۲ بخش نظری و عملی دارد. بخش نظری با آموزش از راه دور قابل جبران است ولی بخش عملی به شدت آسیب خواهد دید. به عنوان مثال، آموزش پزشکی کشور در بخش عملی برای دانشجویان سال پایین متوقف شد؛ در رشته های فنی و علوم پایه که نیازمند کارهای آزمایشگاهی است نیز این آسیب دیده می شود.

به گفته یزدی، آسیب دیگر حذف بُعد تربیتی آموزش حضوری است که البته عده ای آن را قبول ندارند و معتقدند فضای فرهنگی مدارس و دانشگاه ها مثبت نیست. آموزش از راه دور مزایایی هم دارد. به عنوان مثال با توجه به شرایط موجود، برنامه های آموزشی به صورت آنلاین انجام می شود، پدیده ای که می تواند از تأثیر منفی برخی فرآیندهای آسیب رسان مانند ترافیک و آلودگی هوا و.... بکاهد.

کیفیت آموزش دروس تئوری و عملی در ایام کرونا

وی همچنین درباره کیفیت آموزش برای واحدهای تئوری و عملی در ایام کرونا و تعطیلی کلاس های درس با ذکر مثالی در رشته زمین شناسی، اظهار داشت: در رشته زمین شناسی،‌ آموزش مجازی از کیفیت مطلوب برخوردار نیست. در کلاس های تئوری این رشته باید نمونه ای از سنگ های کانی به دانشجویان نشان داده شود یا ترسیم برخی از اشکال و نقشه های زمین شناسی در کلاس راحت تر است. آموزش عملی باید حضوری باشد اما در شرایط فعلی ناچار به استفاده از آموزش های غیرحضوری هستیم.

یزدی در بخش دیگری از این گفت و گو درباره نحوه ارزیابی دروس تئوری و عملی در آموزش های الکترونیکی، گفت: آموزش مجازی به معنای آموزش از راه دور، قبل از انقلاب هم در کشور رواج داشت و دانشگاه پیام نور فعلی با عنوان دانشگاه از راه دور، قبل از انقلاب دانشجو می گرفت و دانشجویان با نام دانشگاه از راه دور، آن را می شناختند و جزوه های درسی با پست برای دانشجویان ارسال می شد. نحوه ارزیابی دروس تئوری و عملی در کلاس های از راه دور، مناسب هست اما مطلوب نیست؛ به دلیل برخی ملاحظات در امتحانات پایان ترم مجازی، امکان اختصاص یک ساعت زمان به دانشجویان وجود ندارد چون در این صورت، امتحان تبدیل به اوپن بوک می شود و دانشجویان با هم مشورت می کنند.

یزدی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر با محدود شدن زمان، اضطراب سراغ دانشجویان می آید و شرایط مطلوبی برای امتحان ایجاد نمی شود. حداقل ارزیابی که می توان انجام داد، برگزاری امتحانات متعدد در طول ترم است.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره فضای تبادل فرهنگی در کلاس های مجازی، گفت: تبادل فرهنگی در فضای مجازی به وجود نمی آید، این موضوع با حضور در کلاس و تعامل چهره به چهره محقق می شود. برخی بر این باور هستند وقتی دانشجو از یک محیط کوچک تر به یک محیط بزرگ تر می آید، شاید دچار خودباختگی فرهنگی شود.

یزدی همچنین در پاسخ به سوالی درباره امکان گذراندن مقطع کارشناسی با روش مجازی، اظهار داشت: گذراندن مقطع کارشناسی به روش مجازی در دنیا هم مرسوم است و دانشگاه های گروه الف مدارک مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را مجازی صادر می کنند. در ایران، دانشگاه پیام نور یک دانشگاه مجازی محسوب می شود اما کیفیت مورد نظر در برخی رشته ها از جمله زمین شناسی که نیازمند کار آزمایشی است، وجود ندارد.

وی درباره ادامه بستر فضای مجازی در آموزش های دانشگاه ها تا پایان بحران کرونا، تاکید کرد: به طور قطع در شرایط اضطرار کنونی، آموزش مجازی باید فعال بماند چرا که تعطیلی دانشگاه و آموزش خسارت بزرگی به کشور و علم وارد می کند. بنابراین، از این بستر ایجاد شده آموزش مجازی باید به صورت مفید استفاده کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره پر کردن خلاء هایی به جز آموزش در دانشگاه ها، گفت: دانشگاه یک محیط علمی است و وقتی از یک محیط علمی حرف می زنیم از یک فرهنگ آکادمیک سخن به میان می آوریم؛ آموزش در کنار پژوهش، فناوری و نوآوری قرار دارد و این سه فاکتور برای دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری از ضروریات است. اگر دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری در این زمینه فعال نباشند چه فرقی با دوران کارشناسی دارند. آموزش مجازی در زمینه پژوهش این آسیب پذیری را دارد البته دانشجویان می توانند پژوهش تئوریک و آماری انجام دهند.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: شرایط اضطرار بیماری فراگیر کرونا باعث شد همه به آموزش مجازی روی بیاورند. این آموزش البته مطلوب نهایی هیچ کسی محسوب نمی شود اما در شرایط فعلی، تعطیلی آموزش و توقف آن، خسران بزرگ تری به کشور، نظام آموزشی، دانشجویان و خانواده های آنها وارد می کند.

استاد رشته زمین شناسی دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این سوال که آیا استادان در فضای مجازی، فضای روحی روانی دانشجوها در خانواده های مختلف را در نظر می‌گیرند یا خیر، یادآور شد: در آموزش مجازی، استادان نمی توانند فضای روحی دانشجویان را تشخیص دهند مگر مواردی پیش بیاید که به صورت مستقیم در جریان این موضوع قرار گیرند؛ این امر از ضعف های آموزش مجازی است و استادان در سال تحصیلی جاری، دانشجویان ورودی جدید را به هیچ عنوان از نزدیک ندیدند.

به گفته وی، امکان قضاوت کردن شخصیت علمی، اخلاقی، فرهنگی، توانایی های ذهنی، روحی و تعاملی دانشجویان همچنین شناخت مشکلات جسمی و روحی آنها امکانپذیر نیست تا خود را مطابق با آن خصلت ها تنظیم کنیم.
 

اثرات کرونا بر فرایند پژوهش

وی همچنین درباره اثرات کرونا بر فرایند پژوهش، یادآور شد: یکی از نقاط قوت دیگر کشور از دهه ۸۰، پیشرفت در حوزه پژوهش است، بحران کرونا به پیشرفت پژوهش در بخش های مرتبط به بیماری کرونا سرعت می بخشد و اگر دانشمندان ایرانی بتوانند در این زمینه پژوهش هایی در تراز بین المللی ارایه کنند، برای کشور اعتبار علمی جدید ایجاد خواهد کرد. در همین مدت، کشور تجربیات بالینی عالی کسب کرد و در مدت زمان طولانی، این تجربیات به اندوخته علمی کشور اضافه می شود.

یزدی همچنین تاکید کرد: کمبود آزمایشگاه های درجه سوم در این مدت مشهود بود؛ اگر از این آزمایشگاه ها به مقدار کافی در کشور وجود داشت، جلوی مرگ و میرها و شیوع گسترده کرونا گرفته می شد. در کشور لازم است تعداد زیادی آزمایشگاه های درجه سه در همه استان ها با توجه به تناسب جمعیت و مراکز دانشگاهی درجه یک ساخته و تجهیز شوند. چنین آزمایشگاه هایی در شرایط عادی برای پژوهش های گسترش مرز علم استفاده می شود.

کرونا و توسعه فناوری

استاد علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی در ادامه این گفت و گو اثرات کرونا بر فرایند توسعه فناوری را هم بررسی کرد و اظهار داشت: فناوری و نوآوری از دهه ۹۰ در کشور در حال پیشرفت است. تاثیر بحران کرونا پیشرفت عمومی این حوزه را هم تهدید می کند اما در ۲ حوزه فناوری زیستی و فناوری ارتباطات می تواند پیشرفت های شگرفی ایجاد کند. طلیعه این پیشرفت ها از هم اکنون معلوم است. بسیاری از برنامه های آموزشی، تجاری و بازرگانی، تشکیل جلسات حتی صله رحم به صورت آنلاین در حال انجام است. این موضوع کشور را مجبور کرد ظرفیت داده ها و فناوری های کاربردی جدیدی مثل اپلیکیشن های بومی را طراحی کند.

وی تاکید کرد: حوزه فناوری زیستی یکی از بخش های پیشرفته کشور است. این موضوع فرصت استثنایی برای کشور فراهم کرد تا در زمینه بیماری کرونا ایران بتواند یک ابداع بی نظیر ارایه کند. خبرهایی در مورد ساخت داروی این بیماری، کیت های آزمایشگاهی و واکسن به گوش می رسد. اگر این اخبار در عمل هم با موفقیت همراه شود، می تواند برای کشور یک پیروزی شگرف در حوزه فناوری های زیستی در تراز جهانی فراهم کند.