کرونا فرصتی نوین در تعلیم و تربیت به وجود آورد

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا، نشست تخصصی «شبکه آموزشی دانش آموز (شاد)؛ فرصت‌ها و چالش‌ها» توسط دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

کرونا فرصتی نوین در تعلیم و تربیت ایجاد کرد

در ادامه این نشست، محسن باهو، مشاور فناوری رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، گفت: کرونا باعث شد فرصت‌های نوینی در فرایند تعلیم و تربیت به وجود آید که می تواند سرفصل‌های خوبی برای مباحث پژوهشی سازمان پژوهش و یا بازبینی برنامه های آموزش و پرورش باشد.

وی سخنانش را در سه بخش شبکه شاد و اقدامات آموزش و پرورش از نگاه مدیریتی و عملیاتی، زیست بوم جدید فرایند تعلیم و تربیت و الزامات این زیست بوم و دستاوردها و بایسته های مورد توجه مطرح کرد.

مشاور فناوری سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به اینکه آموزش مستقیم بر اساس اسناد تحولی و برگزاری آموزش تلفیقی در اولویت اصول حاکم بر مدرسه در این شرایط است، یادآور شد: متاسفانه تجربه زیسته که در شرایط بحرانی بتوان از آن استفاده کرد وجود ندارد و همین مسأله سبب شد تاب آوری مولفه‌های تاثیر گذار، مناسب نباشد و چالشی در انتظار دانش آموزان باشد.

وی با تاکید بر اینکه معلمان، پیروزمندان اصلی این میدان سخت بودند، یادآور شد: شبکه شاد را باید به عنوان بستر اصلی تعامل مستقیم یادگیری در سطح مدرسه، تفکر راهبردی و تحولات علم و فناوری، آینده پژوهی در نظر گرفت و استفاده برد.

فناوری های نوظهور، چارچوب ارایه مبتنی بر شاد و ضرورت فضای سایبری نظام آموزش و پرورش، تبیین ابعاد مواجهه و بهره مندی خردمندانه فضای سایبری آموزش و پرورش، آینده شناسی و تحولات علم و فناوری، سوابق و پیشینه اقدامات آموزش و پرورش، ظرفیت ها و چالش های شاد، کارآمدی و ناکارآمدی شبکه شاد از دیگر مسائل مهمی بود که وی در سخنرانی خود به آنها اشاره کرد.

مشاور فناوری رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در خصوص اصول و ارزش ها در این بخش، اظهار داشت: بهره‌گیری هوشمندانه از فضای مجازی و مواجهه فعال با آن با نگاه تقویتی و تکمیلی، آینده پژوهی و پایش تحولات موثر فضای مجازی بر فرایند تعلیم و تربیت رسمی عمومی اهتمام پژوهش در این عرصه به منظور ایفای نقش فعال در مواجهه با چالش های پیش رو، توسعه زیرساخت‌های متناسب با تولید و اشاعه محتوا و خدمات مربوط به تعلیم و تربیت در فضای مجازی، بهره گیری از فضای مجازی برای تحقق عدالت آموزشی و تربیتی در ابعاد کمی، توجه به تفاوت های فردی جنسیتی فرهنگی و جغرافیایی، بخشی از این اصول و ارزش هاست که باید مورد توجه قرار گیرد.

دسترسی نداشتن دانش آموزان مناطق محروم به اینترنت

در این نشست، رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی  وزارت آموزش و پرورش اقداماتی مانند بارگزاری محتواهای مکمل، توانمندسازی معلمان، برگزاری دوره های مختلف برای خانواده ها و تمهیدات لازم برای دوره های پیش دبستانی را از فعالیت های آموزش و پرورش در شرایط بحرانی حاضر برشمرد و گفت: دروس ابتدایی در قالب محتوای چند رسانه ای در اختیار دانش‌آموزان است. در مناطق محروم که دانش آموزان به اینترنت دسترسی ندارند از روش های گوناگون آموزش های غیرحضوری مانند اعزام راهبران آموزشی، تولید و توزیع بسته های الکترونیکی و همچنین کمک خالصانه همکاران استفاده می شود.

وی در ادامه به دوگانه های چالش و فرصت برای معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌ها در آموزش ایام کرونا اشاره کرد و تصریح کرد: فرصت انفرادی شدن آموزش و فعال شدن دانش آموز در فضای مجازی و همچنین کمک خانواده ها به دانش آموزان از نقاط قوت آموزش مجازی است. این چالش های دوگانه برای معلمان از طرفی باعث بروز خلاقیت و برداشته شدن محدودیت زمانی و مکانی شده ولی از سوی دیگر توقع خانواده‌ها به در دسترس بودن معلم و جوابگو بودن تمام وقت را هم ایجاد کرده است.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران ادامه داد: اگرچه خانواده اکنون بخشی از فعالیت های مدرسه محسوب می شود اما چالش آن، دخالت های غیر اصولی بعضی از خانواده ها در امر آموزش ایجاد کرده است و به نوعی در این زمینه دچار افراط و تفریط شده‌ایم. در خصوص جامعه و آموزش مجازی نوعی کوچ اجباری به دنیای فناوری آموزشی رخ داده است.

حکیم زاده با بیان اینکه در این انتقال، نقش و جایگاه معلم بیش از پیش روشن شده و خانواده‌ها قدر زحمات معلمان را به مراتب بیشتر از گذشته می‌دانند، اظهار داشت: رشد اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی دانش آموزان در تعامل با خودشان و معلمان به مراتب کمتر از گذشته است؛ ما برای این کوچ اجباری آمادگی لازم را نداشتیم ولی در زمان کوتاه توانستیم، مشکلات را حل کنیم.

این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: فرصت کرونا باعث شد مهارت دانش آموزان و معلمان در حل مسأله تقویت شود و معلمان به روش های آموزش متعدد با رویکردهای نوین روی آورند، ولی در عوض چالش‌های متعددی مانند به حاشیه کشیده شدن تربیت و تمرکز بیش از اندازه بر آموزش، تمرکز بر صرفه جویی مالی در آموزش و پرورش و وجود شکاف های طبقاتی از مصادیق آن است.

به گفته معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، آموزش حضوری در اولویت اول است. برای آموزش مجازی باید به دنبال توانمندسازی نیروی انسانی، تقویت تولید محتوا و زیرساخت های آن باشیم.
 

شاد، سواد فناوری را بالا برد

در ادامه این نشست، حسن الحسینی، مشاور وزیر آموزش و پرورش و مسوول برنامه شاد با اشاره به تحول روشی بزرگ در آموزش مجازی به فرصت‌هایی که شبکه آموزشی شاد ایجاد کرد، گفت: شاد در این شرایط بحرانی یکی از دستاوردهای بزرگ و ارزشمند محسوب می شود که شعار آن تداوم آموزش است. با وجود محدودیت هایی که در رابطه با شبکه شاد داریم اما با امکانات در اختیار،دستاوردهای خوبی کسب کردیم؛ چرا که از کوچ دانش‌آموزان به اپلیکیشن های دیگر جلوگیری شد.

وی ادامه داد: با استفاده از برنامه شاد توانستیم  سواد فناوری را بالا ببریم. نکته بعدی تامین اینترنت رایگان برای استفاده از شاد بود. یکی از موضوعات مهم دیگر حدود ۲.۵ میلیون نفر بازمانده از تحصیل داشتیم که یک مزیت نسبی برای آنها فراهم شد.

الحسینی در ادامه تاکید کرد: کنترل فعالیت ها در پیشخوان مدیریتی در سطوح مختلف در حال انجام است. درصدد هستیم به تک‌ تک مدارس پیشخوان های مدیریتی ارائه دهیم. شاد می‌تواند به عنوان یک دستیار علمی مهم مورد بهره برداری قرار گیرد و معلمان می توانند ضمن تدریس عادی خود، تدریس زنده هم برگزار کنند.

وی افزود: روزانه حدود ۶ هزار کلاس برگزار می شود. ایجاد فرصت ارتباط مدیریتی سریع و آسان بین مدیران اجرایی، میانی و رده بالای آموزش و پرورش در مدیریت بحران از عوامل موثر در شرایط بحرانی است.

الحسینی با اشاره به چالش های برنامه شاد، تصریح کرد: اولین نکته بحث انتظار بالا و بیش از اندازه از برنامه شاد است.  عدالت دیجیتالی اقتضا می‌کند دانش آموزان بتوانند از بهترین امکانات فضای مجازی استفاده کنند اما با توجه به محدودیت دسترسی به دستگاه های گیرنده هوشمند، شبکه ملی اطلاعات و اینترنت کشور تنها ۷۰ درصد جمعیت دانش آموزان را پوشش داده و ۳۰درصد خارج از این موقعیت قرار می‌گیرند که آموزش و پرورش با انتخاب روش های ترکیبی از جمله آموزش‌های تلویزیونی، فضای مجازی و در برخی مناطق با آموزش حضوری توانسته تا حدی این معضل را مرتفع کرده است.

مسوول برنامه شاد خاطرنشان کرد: بحث دیگری که نظام آموزشی را رنج می دهد نداشتن مهارت و آموزش های کافی معلمان است که معلم و دانش آموز نمی توانند از ظرفیت‌های شاد استفاده کنند.

وی افزود: چالش دیگر فقدان ابزار کافی و عوامل لازم برای حفاظت از دانش آموز در برابر آسیب های فضای مجازی و نداشتن پشتیبان برای دانش آموزان است که امیدواریم به زودی بتوانیم این موضوع را رفع کنیم.

الحسینی به کارنگرفتن ظرفیت بخش خصوصی را از دیگر معضلات و چالش‌های شاد دانست و گفت: در آینده نزدیک، شاد با امتیازهای خودش در چارچوب نظام حاکمیتی در عرصه رقابت ابراز وجود خواهد کرد. چالش دیگر، ضعف در پشتیبانی از سیستم مطرح است که در حال حاضر کال سنتر های مربوط به شاد فعالیت دارند؛ هم اکنون بیش از ۲هزار و ۵۰۰ ارتباط با پشتیبان های کال سنتر داریم و راهنمایی ها انجام می شود.

وی تاکید کرد: "شاد سه" سعی خواهد کرد به عنوان یک پلتفورم تعاملی آموزشی نسبت به گذشته، قابل قبول تر عمل کند. در این زمینه به چشم انداز و ساختار نیاز داریم تا از حاشیه به متن بیاییم. همچنین اطلس آموزشی برای هر مدرسه پیش‌بینی شد تا دانش آموزی در بیرون از شبکه شاد نماند.

ویژگی های مهم شاد

مهدی واحدی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، اظهار داشت: از مزایای مهم شبکه آموزشی دانش آموز، ایجاد یک بستر ملی برای آموزش مجازی در کشور است که به شکل مستقل و ایرانی طراحی شده است؛ از دیگر مزایای شاد می‌توان به عیان شدن واقعیت‌ها، توانمندی‌ها، کاستی‌ها و نیازها نظام تعلیم و تربیت کشور در حوزه آموزش مجازی اشاره  کرد.

واحدی به مهم‌ترین مشکلات شبکه شاد از جمله مسائل فنی و مشکلات مربوط به سرعت بارگزاری و بارگیری فایل‌های درسی، موضوع انحصار در ایجاد، توسعه و مدیریت آموزش مجازی توسط شبکه شاد که زمینه رشد سایر فعالان این عرصه را محدود کرده است، همچنین ضعف و محدودیت دسترسی معلمان و مدیران به مدیریت گروه ها و کلاس ها، غفلت یا کاستی در توجه به مسائل پرورشی، تربیتی و عاطفی، سیطره نگاه فنی و ابزارگونه به شبکه شاد که باعث فروکاسته شدن تأثیرات تربیتی و نگاه پرورشی به این شبکه شده است، اشاره کرد.

ضرورت تحقیقات علمی در مورد شبکه شاد

در پایان این نشست تخصصی، محمدرضا نیلی احمدآبادی، مدیر گروه تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی، گفت: نقطه شروع خوبی در سازمان های آموزشی برای برون رفت از چالش کرونا و تعطیل نشدن مدارس و دانشگاه ها رخ داد اما این به معنای اتمام کار نیست و لازم است تحقیقات علمی در خصوص فرصت ها و چالش های شبکه شاد انجام گیرد.

وی افزود: تقویت آموزش ضمن خدمت معلمان در راستای تولید محتوا، آشنایی با رویکردهای آموزشی نوین مانند کلاس معکوس، مشارکت والدین در چارچوب اصول آموزشی، جهت گیری نظام آموزشی با شیب ملایم به سمت نیمه متمرکز خصوصاً در امر تولید محتوا، راه اندازی نهاد ارزیابی محتواهای تولید شده و انتخاب اثرهای فاخر و نشر آنها بین معلمان، برگزاری جلسات مشترک دانشگاه و آموزش و پرورش، به کارگیری نیروهای متخصص تکنولوژی آموزشی برای کمک به استاندارد کردن محتوا، تدوین سند راهبرد آموزش مجازی و تقویت تلویزیون آموزشی برای مناطق محروم و ایجاد هسته های پژوهشی در خصوص آموزش مجازی در وزارت و ادارات کل آموزش و پرورش از جمله مواردی است که می تواند در ارتقای کیفیت آموزش مجازی موثر باشد.