پیکر رنجور تاریخی ترین بافت مسکونی اصفهان

به گزارش ایرنا، در سال‌های گذشته، سه خانه تاریخی در کوچه حمام جنت در محله جویباره  برغم مخالفت میراث فرهنگی تخریب و به جای آنها یک مجتمع مسکونی با ارتفاع سه طبقه بر روی پیلوت( طبقة همکف ساختمان که ارتفاع آن از بقیة طبقه ها کمتر است) ساخته شده است، خانه‌های تاریخی تخریب شده، در مجاورت خانه صفوی پرورش و بنایی که ساختار شبیه یک کنیسه دارد قرار داشته‌اند و گویا این بناها، مجموعه‌ به هم مرتبطی بوده که حالا ساختمان جدید درست در حریم ۲ اثر ارزشمند برجای مانده، از ارتفاع معمول و مجاز تجاوز کرده است.

مجوز این ساخت و ساز گفته می شود از سوی شهرداری منطقه سه اصفهان که مسئولیت‌دار یکی از باستانی‌ترین مناطق شهر است صادر شده است.

تخریب و ساخت و ساز با تجاوز از ارتفاع آثار بافت تاریخی حالا دیگر در محله های قدیمی شهر اصفهان روند معمولی شده است، اتفاقی که از پس آن با همه اما و اگرها، انگار همه چیز دست به دست هم می‌دهد تا روند تخریب و یا در سایه قرار گرفتن خانه‌های تاریخی انجام و به واقع میسر شود.

اینکه چگونه در یکی از باستانی‌ترین مناطق شهر اصفهان، اینگونه به آثار میراث فرهنگی و هویت شهر اصفهان از سوی مالکان و از همه بدتر شهرداری دهنکجی می‌شود سوالی است که باید از مسوولان مدیریت شهری اصفهان پرسید آیا عِرقی نسبت به حفظ هویت بافت‌های تاریخی شهر دارند؟ تعریف مسئولیت پذیری برای حفظ آثار تاریخی این شناسنامه های سرزمین چیست؟ و به تاکید کارشناسان امر چرا در بافت آثار تاریخی اصفهان باید اینگونه شاهد تخریب‌ها و ساخت و سازها باشیم؟.

هماهنگی و همکاری ناقص در حفظ حریم و رعایت قوانین میراث فرهنگی از سوی نهاد مربوط و به خصوص مناطق دارای آثار تاریخی با نهاد میراث فرهنگی اصفهان  از چالش های این روزهای شهرموزه اصفهان است.

ساخت و سازها و ارتفاع‌های نامعمول در حریم آثار تاریخی اصفهان مثل پل خواجو، چهارباغ، میدان نقش جهان، بقعه جعفریه و یا بافت های تاریخی، این روزها در اصفهان به اعتراض کارشناسان شهرسازی، معماری و میراث فرهنگی از تریبون برخی رسانه ها منجر شده و در پی این دغدغه‌ها، شورای شهر واکنش نشان داده تا با ایجاد شهرداری تاریخی مگر بتوان از این طریق به مسئولان شهری این مناطق، یادآور شود که تصمیم گیری برای مناطق یک و سه شهرداری اصفهان مانند همه مناطق شهری نیست و باید آثار میراث فرهنگی و بافت تاریخی و هویت شهری را در همه تصمیم گیری‌ها  لحاظ کنند. 

و اما آنچه در کوچه حمام جنت در خیابان ولی عصر در محله جویباره روی داده است، این است که بنای یک مجتمع مسکونی بعد از تخریب سه خانه، حریم خانه صفوی پرورش و همچنین بنایی با معماری شبیه به یک کنسیه را شکسته است.

بنا به گفته میراث فرهنگی اصفهان شهرداری در این رابطه از میراث فرهنگی اصفهان برای صدور پروانه استعلام نگرفته است.

حال پرسش کارشناسان این است که چرا شهرداری از این مسئولیت خود سر باز زده و از قوانینی که در جریان آنهاست تخطی کرده است؟ چرا باید این اتفاق در یکی از باستانی ترین نقاط شهر اصفهان روی بدهد؟ در حالی که باید در منطقه‌ای که شامل آثار میراث فرهنگی شاخص و بافت تاریخی است، هماهنگی ۲ نهاد شهرداری و اداره کل میراث فرهنگی در اولویت باشد.

بدتر از آن اینکه در مراجعه نماینده مالک خانه تاریخی پرورش به شهرداری منطقه سه، گفته شده که بر اساس نامه و اجازه میراث فرهنگی چنین ارتفاعی شکل گرفته است.

این تناقض از کجا آب می‌خورد که میراث فرهنگی اصفهان مدعی نبود استعلام است و در مقابل شهرداری منطقه سه اصفهان که قرار بود این پرونده را بررسی و به خبرنگار ایرنا پاسخ دهد، پس از گذشت سه هفته و با تماس‌های مکرر برای انجام مصاحبه تاکنون پاسخ نداده است.

بنابراین پیگیری‌های خبرنگار ایرنا برای دریافت پاسخ در خصوص چگونگی صدور پروانه برای بنایی که بدون استعلام از میراث فرهنگی نقض ارتفاح حریم کرده است، بی‌پاسخ ماند، این در حالی است که معاونت میراث فرهنگی و مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان در این خصوص صحبت و بنا بر بررسی شهرداری منطقه سه شد، اما ابعاد  این بررسی به دلیل نبود تمایل مدیر منطقه سه شهرداری اصفهان برای مصاحبه با  ایرنا تا این لحظه روشن نشده است.

شهرداری از میراث فرهنگی استعلام نگرفت، ادامه کار باید متوقف شود

در این رابطه ناصر طاهری، معاونت میراث فرهنگی اصفهان  در خصوص تخریب خانه‌های تاریخی در کوچه حمام جنت و ساخت و ساز آنها به خبرنگار ایرنا گفت که چند سال قبل وقتی صحبت از تخریب این خانه‌ها بوده است، از شهرداری و مالک شکایت کرده‌اند اما شکایت آنها به جایی نرسید و رای منع تعقیب صادر شد.

طاهری در واکنش به ارتفاع ساخت و ساز جدید بر روی خانه‌های تاریخی ویران شده است، گفت: شهرداری منطقه باید به خاطر اینکه ساخت و ساز در حریم بناهای تاریخی محدوده بافت است، قبل از صدور پروانه از میراث فرهنگی استعلام می‌گرفت تا ما حداقل ضوابط حریم خانه تاریخی را با محدودیت ارتفاع اعلام می‌کردیم.

وی تاکید کرد: این ساختمان با این طبقات، خلاف ضوابط حریم بناهای تاریخی، در حال ساخت است، هر چند اگر این خانه تاریخی حریم مصوب هم نداشته باشد باز هم شهرداری‌ها موظف به استعلام از میراث فرهنگی هستند.

طاهری با اشاره به ارزشمند بودن بنای کنیسه مجاور این ساخت و ساز یادآور شد: فرقی در تخلف این ساخت و ساز ندارد به هرحال در حریم آثار تاریخی، در حال ساخت هستند و موضوع  از نظر میراث فرهنگی  قابل پیگرد و پیگیری حقوقی است.

طاهری افزود : در این مورد به حتم با شهرداری مکاتبه و به دلیل عدم استعلام قبل از صدور پروانه برخورد قانونی صورت خواهد گرفت.

معاونت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان به ایرنا گفت که  با پیگیری این خبرگزاری از شهرداری منطقه سه خواسته است که  دستور توقف ادامه ساخت و ساز را بدهند تا موضوع تعیین تکلیف شود اما شاهدان عینی از تسریع روند ساخت و ساز در روزهای اخیر گفته‌اند و این یعنی اینکه یا شهرداری در این ارتباط کوتاهی کرده و یا اینکه شاید ماجرا به تعامل میراث فرهنگی و شهرداری منطقه برمی‌گردد، تعاملی که سایه مخرب آن بر تن رنجور آثار و خانه‌های بافت تاریخی هر روز سنگین و سنگین‌تر می‌شود.

هیچ دستور توقفی در کار نیست، ساخت و ساز ادامه دارد

بنا به  گفته اردشیر قانعی، مدیر طرح مرمت خانه پرورش، قدمت این خانه صفوی مربوط به زمانی است که هنوز یهودیان زیادی در محله جویباره زندگی می‌کردند چرا که در مجاورت خانه و در دیوار مشترک آن ساختمانی با معماری شبیه به  کنیسه‌ یهودی دیده می‌شود که از قدیم جز این خانه بوده واکنون در مالکیت آن است.

خانه پرورش به این دلیل به نام پرورش خوانده می‌شود که از اوایل دهه ۵۰ خانواده پرورش در آن ساکن می‌شوند. بنای خانه و بسیاری از تکنیک‌ها و تزئینات آن صفوی است و در دوران قاجار و پهلوی الحاقات و مداخلاتی داشته است.

قانعی با تاکید بر ارزش بالای خانه صفوی پرورش و تزئینات صفوی و قاجاری آن به ایرنا گفت: در زمان حاضر  دیوار به دیوار شمالی خانه پرورش در حال ساخت یک مجتمع مسکونی هستند، پیشتر، ۲ سال این مجتمع متوقف شده بود  اما متاسفانه طی  یک سال گذشته این خانه به یک سرمایه‌گذار دیگر فروخته  و عملیات ساخت و ساز دوباره از سر گرفته شده است.

بنا به گفته‌های قانعی در یک هفته اخیر برغم اینکه باید اداره کل میراث فرهنگی اصفهان و شهرداری برای بررسی‌های بیشتر پیگیری و دستور توقف ادامه کار این ساختمان را در حریم آثار تاریخی می‌دادند اما روند کار ساخت و ساز آن با سرعت بیشتری پیش می‌رود و بنابران ساختمان مذکور با ارتفاع غیرمجاز در مجاورت ۲ اثر ارزشمند خانه پرورش و کنیسه در حال کار مداوم است و تا این لحظه هیچ‌کدام از نهادهای متولی در این ارتباط به هر دلیل پیگیری و اقدام نکرده‌اند.

 این کارشناس مرمت در ادامه در گفت‌ و گو با ایرنا یادآور شد: خانه پرورش مجموعه خانه بوده و در زمان حاضر  تنها قسمتی از آن باقی مانده است، قسمت‌های دیگر شامل کنیسه‌ای است که هنوز وجود دارد، در مجاورت این ۲ اثر، سه خانه را خراب کرداند که به احتمال یکی از  آنها با خانه پرورش در ارتباط بوده است و هنوز دسترسی‌هایشان مشخص است و می‌توان از درگاهی وارد آن شد اما حالا  این درگاه با یک دیوار بتنی مواجه است.

وی در خصوص ساختمان بنایی که دارای مشخصات معماری کنیسه است، گفت: کنیسه کوچکی در ضلع جنوبی خانه پرورش قرار دارد که  وضعیت چندان خوبی هم ندارد اما از معماری زیبایی برخوردار است، در هفته‌های آینده با مجوز اداره فرهنگ و ارشاد و همکاری انجمن یهودیان اصفهان  تاریخچه این کنیسه مشخص می‌شود.

آن طور که قانعی به خبرنگار ایرنا گفت، خانه پرورش در معرض تخریب بوده است که اکنون با خریداری آن توسط یک سرمایه گذر خارجی به نام "آسمان کاروانسراهای اصفهان، شیراز و یزد" در حال مقاوم‌سازی و مرمت است، این شرکت در راستای حفظ بناهای تاریخی  به ثبت رسیده و پیشتر مرمت و تغییرکاربری چند خانه تاریخی در یزد و شیراز را به انجام رسانیده است.

در خصوص بنایی که معماری آن شبیه کنیسه یهودیان است، ایرنا با رئیس انجمن کلیمان اصفهان گفت‌ و گو کرد تا با بازدید از وضعیت این اثر تاریخی در کوچه حمام جنت و آنچه با ارتفاع ساخت و ساز جدید در حریم آن رخ داده است، بررسی‌ها و پیگیری‌های بیشتری انجام شود.

محله جویباره اصفهان یکی از محله های کهن اصفهان است. پیشینه این منطقه به دورانی می‌رسد که اصفهان از دو قسمت جویباره و شهرستان تشکیل می‌شده است.

ساکنان این منطقه کلیمیان بودند و آثار میراث فرهنگی متعددی از دوران مختلف  را در دل خود جای داده است.آثاری چون برخی کنیسه‌های کلیمان، خانه‌های تاریخی، مناره‌های مشهور اصفهان مثل منار ساربان، منار چهل‌دختران، منارهای دارالضیافه از جمله آثار بافت تاریخی جویباره است که شوربختانه در طول سال‌های گذشته در جریان نوسازی‌ها و ساخت و سازها تا حدودیاز هم گسیخته شده‌اند.

استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای ۱۰۷ شهر و یکهزار و ۹۳۴ روستاست؛ بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.