آفریقا؛ کانون داغ تروریسم بین‌المللی

به گزارش ایرنا، داعش، القاعده و گروه‌های تروریستی نزدیک به کلیه گروه های تکفیری، از جمله بوکوحرام با استفاده از ضعف دولت‌های مرکزی موجب شکل‌گیری بحران و همچنین تسری ناامنی و بی‌ثباتی در کشورهای هدف بوده و این روزها به منبع فعالیت های تروریستی در قاره سیاه تبدیل شده‌اند.

غرب آفریقا از دهه ۹۰ میلادی همواره منشاء پیدایش و گسترش فعالیت گروه‌های تروریستی بوده است. در این میان، نیجریه به عنوان بزرگترین کشور مسلمان‌نشین قاره آفریقا در سه دهه گذشته مهمترین کانون نفوذ این گروه‌ها از جمله القاعده و بوکوحرام می باشد که ادعای برپایی خلافت اسلامی دارند.

شاید بتوان بمب‌گذاری یک هتل اسرائیلی در مومباسا پایتخت کنیا در ۲۸ نوامبر سال ۲۰۰۲ را که ۱۳ کشته بر جای گذاشت، پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ از جمله حوادث مهمی به شمار آورد که توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد، اما نخستین حملات القاعده در شرق آفریقا رخ داد؛ در سال ۱۹۹۸ ، سفارت‌خانه‌های آمریکا در نایروبی(کنیا) و دارالسلام(تانزانیا) هدف حملات تروریستی قرار گرفت که در جریان این حملات در  مجموع بیش از ۳۰۰ تن کشته شدند.

این حملات که سرانجام به 2001 و حملات 11 سپتامبر منتهی شد، از کانون پرورش افکار تند تکفیری در شبه قاره عربستان شروع شده بود و البته خود آمریکایی ها ابتدا به ساکن از این جریان های افراط گرا بهره برداری می کردند.

حال سوال اینجاست که آیا آفریقا با تهدیدهایی که از اواخر دهه ۹۰ تاکنون تداوم داشته ، این روزها به نقطه داغ تروریسم بین‌المللی نزدیک شده است؟ اکنون تمام منطقه صحرا، از جنوب الجزایر تا نیجریه، به عرصه فعالیت گروههای وابسته یا نزدیک به القاعده تبدیل شده است که از سال ۲۰۰۶ این مناطق را ناامن کرده‌اند.

مهمترین گروه های تروریستی حاضر در آفریقا

"بوکوحرام"، نامی که از سال ها پیش در رسانه های بین المللی جا خوش کرده، از جمله مخوف ترین گروه های خشن تکفیری در افریقا است که طی سال های گذشته جنایات متعددی را در نیجریه رقم زده است. این گروه که اولین آموزه های ایدوئولوژیک خود را از القاعده دریافت کرده بود، بعدها در سال های 2014 تا 2017 با گروه تروریستی - تکفیری داعش اعلام اتحاد کرد.

"الشباب" گروه افراطی دیگری است که در سومالی متولد شده و تاکنون دست به جنایات گسترده ای در این کشور زده است، این گروه نیز به القاعده نزدیک است.

در لیبی و تونس نیز علاوه بر شاخه آفریقایی داعش، گروهی تروریستی به نام انصارالشریعه فعالیت دارد که در ایجاد ناامنی ها و تداوم بحران های امنیتی در این دو کشور نقش مهمی ایفا می کند. البته فعلا بیشترین تمرکز این گروه در لیبی بحران زده است که اتفاقا چند کشور حامی یعنی امارات و عربستان هم در آنجا حضور و منافع دارند.

از نکات مهمی که در خصوصیات سازمانی این گروه ها دیده می شود، یکی اینکه عمدتا به القاعده وابسته هستند و دیگر اینکه از سوی سعودی ها و برخی شیوخ خلیج فارس تامین مالی می شوند و در نهایت هم رد پای سرویس های اطلاعاتی برخی کشورها مانند آمریکا، اسرائیل، عربستان و امارات در سازماندهی و هدایت آنان مشهود است.

حملات انتحاری بیشتر خواهد شد

پیدایش و رشد گروه‌های سلفی از دهه ۱۹۹۰ میلادی از معضلات و بحران‌های غرب آفریقا بوده است، اما به نظر می رسد با گذشت زمان و شکست این گروه ها در خاورمیانه؛ به سمت آفریقا بلا زده در حال کوچ هستند.  بر اساس فصلنامه‌ بین‌المللی ژئوپلتیک، بوکوحرام که فعالیت‌های این گروه تروریستی در غرب آفریقا شباهت‌های قابل توجهی با فعالیت‌های داعش در غرب آسیا دارد، با بهره‌گیری از نیروهای سلفی در غرب آفریقا و با استفاده از الگوی تروریسم بین‌المللی توانسته تغییرات ژئوپلیتیکی را در نیجریه و منطقه غرب آفریقا موجب شود.

همچنین به نوشته پژوهش‌نامه سیاست بین‌الملل، تحلیل روند گروه‌های تروریستی نمایانگر آن است که استفاده از سلاح‌های غیر متعارف توسط تروریست‌ها در آینده گسترش و تهدیدات ناشی از تروریسم سایبری و اینترنتی در آینده افزایش می‌یابد. تروریست‌ها در آینده از حملات انتحاری بیشتری استفاده خواهند کرد و در مدیریت تهدیدات تروریستی در آینده، تروریسم وطنی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند؛ آن‌چیزی که از دهه ۹۰ به این سمت قاره آفریقا با آن دست و پنجه نرم کرده است، به عنوان نمونه، درگیری‌ها میان تروریست‌های بوکوحرام و نیروهای دولتی در نیجریه از سال ۲۰۰۲ که همچنان جریان دارد.

7 کانون خطرناک جهان در جنوب آفریقا

بر اساس تحلیل « Maplecroft»، شرکت مشاور در خصوص مخاطرات و راهبردهای جهانی مستقر در انگلیس که به تحلیل مخاطرات اصلی سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی تاثیرگذار بر تجارت جهانی و سرمایه گذاران می‌پردازد، خشونت در کانون‌های داغ تروریستی آفریقا در حال بدتر شدن بوده و حملات تروریستی در بسیاری از کشورهای این منطقه در حال افزایش است. حتی در برخی مناطق که پیشتر به عنوان نقاط امن شناخته می شد، آخرین شاخص‌ها بیانگر شدت تروریسم در این مناطق است.

بر اساس این تحلیل که ماه گذشته میلادی منتشر شد، رتبه بندی اخیر ۱۹۸ کشور جهان نشان می‌دهد که جنوب آفریقا اکنون هفت کانون از ۱۰ کانون خطرناک جهان را در خود جای داده است. از این حیث، جنوب آفریقا به عنوان منطقه‌ای با بدترین عملکرد در  سطح جهان شناخته می‌شود.
 

آفریقای جنوبی شامل انواع نژادها ، قومیت‌ها ، مذاهب و هویت‌های فرهنگ، از درگیری‌های قبیله‌ای اولیه گرفته تا استعمار ، دوران آپارتاید و دوران پس از آن، تاریخ آشفته‌ای داشته است. تروریسم مدرن در این منطقه از جهان در دوران آپارتاید توسعه یافت و از سال ۱۹۹۴، اقدام‌های تروریستی مبتنی بر جنایت شکل گرفت و در منطقه کیپ تاون به اقدام‌های سیاسی تبدیل شد که اکثرا توسط افراط گرایان شکل گرفت و در کنار آن، فعالیت‌های تروریستی و بمب گذاری‌ها عمدتا توسط مخالفان راست‌گرا به وقوع پیوست. 

اگرچه فعالیت‌ها برای کاهش حوادث تروریستی در این منطقه پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ صورت گرفت و قانون مدیریت حوادث اجرایی شد اما این پتانسیل همچنان برای حملات گروه‌های تروریستی در این منطقه از قاره آفریقا وجود دارد که عمدتا توسط گروه‌های افراطی صورت می‌گیرد.

بنا به این تحلیل،  با ۹ کشور دیگر که در آنها شاهد افزایش قابل توجهی در فراوانی و شدت حملات هستیم، طبق یافته‌ها، دسترسی و تاثیرگذاری گروه های تروریستی در آفریقا روند افزایشی دارد. به گونه‌ای که در سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۰، حوادث تروریستی در سراسر قاره آفریقا نسبت به دوره مشابه سال قبل خود، افزایش ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد.

روند رو به رشد تروریسم در آفریقا عامل اصلی نگرانی دولت‌های منطقه و همچنین شرکت‌های معدنی و انرژی در این قاره شده است. در یک سال گذشته اگر چه ۴ کشور از ۵ کشوری که بیشترین افت شدت تروریسم را شاهد بوده‌اند مربوط به قاره آفریقا هستند، اما بروندی بیشترین افزایش خطرات را داشت و از جایگاه سی‌و هفتم جهان در کشورهای پرخطر به بیست و هفتمین کشور پرخطر تبدیل شد. ساحل عاج و تانزانیا هم در ربته‌های سی‌ام و سی و دوم قرار گرفتند، در حالی که چاد ، کنگو ، اتیوپی ، کنیا ، موزامبیک و سنگال شاهد بدتر شدن جایگاهشان بودند.

بر اساس این تحلیل، رواندا و آفریقای مرکزی تنها کشورهای آفریقایی بودند که بهبودهایی را در این زمینه به ثبت رساندند.

خشونت مستمر در سراسر بورکینافاسو ، مالی ، نیجر ، نیجریه و کامرون هیچ نشانه‌ای از فروپاشی دولت‌ها در این مناطق ندارد اما خطرات در سراسر منطقه ساحل روند رو به گسترشی دارد.

بسیاری از این کشورها بر اساس شاخص شدت حملات تروریستی در ردیف خطرناک ترین نقاط جهان قرار دارند. بورکینافاسو ، مالی و سومالی به عنوان کشورهای با خطر بالاتر در سطح جهان به شمار می‌آیند اما پس از کامرون ، موزامبیک و نیجر به ترتیب در رده‌های ششم تا هشتم، کنگو رتبه دهم را به خود اختصاص می‌دهد.

در ضمن ، نیجریه، به عنوان بزرگترین اقتصاد آفریقا در رتبه یازدهم قرار دارد و البته تمامی این کشورها در زمره کشورهای مواجه با خطرات شدید حملات تروریستی طبقه‌بندی می‌شوند.

غرب آفریقا در زمان حاضر نقطه ثقل حملات تروریستی است و این بیشتر از وخامت قابل توجه اوضاع امنیتی در ساحل و تشدید حملات بوکوحرام در چاد ، نیجریه و کامرون ناشی می‌شود. 

تحلیل شرکت مشاور در خصوص مخاطرات و راهبردهای جهانی مستقر در انگلیس نشان می دهد که اگرچه انگیزه ها، نیرو و توانایی‌های نظامی گروه‌ها به میزان قابل توجهی متفاوت از هم است اما این احتمال وجود دارد که گروه های افراطی فعال در آفریقای غربی تلاش کنند تا از شکنندگی دولت‌های تضعیف شده به دنبال همه‌گیری کرونا به نفع خود بهره‌برداری نمایند.

رئیس جمهور نیجریه - کشوری که از سال ۲۰۱۷ بدین سو هدف حملات تروریستی گروه‌های تروریستی محلی قرار می‌گیرد-  رهبران کشورهای غرب آفریقا را به اتحاد برای مبارزه با تروریسم فراخوانده و تاکید کرده منطقه ساحل به دلیل وجود تروریست‌ها با مشکل بزرگ امنیتی مواجه است. اگر تمهیدی اتخاذ نکنیم تروریسم همانند شرارت ممکن است به همه جا سرایت کند.

نیجر و نیجریه دو کشور عمده و مهم آفریقایی واقع در غرب این قاره که از نیم دهه گذشته صحنه قتل‌عام بی‌رحمانه و وحشیانه غیرنظامیان توسط گروه‌های تروریستی بوکوحرام و شورشیان بویژه در دو سال اخیر بوده‌اند، در حالی سال میلادی گذشته را با اتفاق‌های ناگوار و کشتار صدها نفر توسط این گروه‌ها سپری کرد که همچنان با خطر تشدید اتفاق‌هایی از این نظیر در سال نو میلادی مواجه است.

با روند رو به تزاید حملات تروریستی در مناطق مختلف قاره آفریقا، نقش دولت های استعماری را در ایجاد و استمرار بحران های امنیتی می بایست دوباره مرور کرد. به عنوان مثال فرانسه که خود را تنها کشور حاضر در مقابله با مبارزه با تروریسم معرفی می کند، خود یکی از عوامل مهم گرایش های طبقات فرودست آفریقایی به پیوستن به گروه های تروریستی است.

علاوه بر رقابت های نظامی میان بازیگران بین المللی در آفریقا و نزاع برای بریدن قطعه بزرگتری از کیک این منطقه جهان، حضور دولت های استعمارگر، بستر مناسب را برای گروه های تروریستی با ماهیت وهابیت سعودی فراهم کرده است.