دوران پر التهاب «ترامپ» در آمریکا با شکست وی در انتخابات ریاست جمهوری به پایان رسید و حدود یک ماه است که «جوبایدن» در کاخ سفید مستقر شده است. با آغاز به کار بایدن در کاخ سفید و موضع گیری وی و اطرافیانش درباره برخی مسایل جهانی پیش بینی می شود با فاصله گرفتن بایدن از سیاست های دوران ترامپ، تغییراتی در اولویت ها و دیدگاه های آمریکا درباره برخی از مسایل جهانی رخ دهد و دولت بایدن در سیاست و روابط آمریکا با برخی همپیمانان و رقبای خود در عرصه جهانی بازنگری کند. با این وجود او در این مسیر با چالش هایی روبرو خواهد شد که برخی از این چالش میراث برجای مانده از دوران ترامپ است.
چالش های پیش روی دولت بایدن در برابر چین
روابط چین و آمریکا در دوره ترامپ تیره شد و حتی به باور برخی از ناظران به مرحله جنگ سرد جدیدی وارد شد. این دو کشور درباره مسایل تجاری، تعرفه های گمرکی، سرقت فناوری و مساله هنگ کنگ، تایوان و اوضاع مسلمان 'ایغور" اختلافاتی پیدا کردند. متهم شدن چین از سوی ترامپ به گسترش ویروس کرونا هم اختلاف ها را افزایش داد. اما ترامپ نتوانست چین را تضعیف سازد.
به باور تحلیلگران، روابط با چین یکی از چالش های راهبردی دولت جدید آمریکا است. چین از نظر اقتصادی و فناوری رقیب ژئوپلتیک آمریکا به شمار می رود. این کشور هژمونی آمریکا را در جهان تهدید می کند. این کشور با حضور در دریای چین جنوبی و ایجاد قدرت نظامی و افزایش نفوذ در شرق آسیا و دیگر مناطق جهان در حال قدرت یابی است.
مرکز پژوهش های سیاسی «العربی» مصر نوشت: اکنون بایدن نیز این موضوع را انکار نمی کند که در روابط آمریکا با چین چالش هایی وجود دارد. او بر این باور است که دولت ترامپ روابط آمریکا با چین را گستاخانه مدیریت کرد و در این مسیر به دلیل جنگ تجاری علیه هم پیمانان و شرکای نزدیک آمریکا مثل کانادا و اتحادیه اروپا آنان را کنار گذاشت و این موضوع سبب تضعیف قدرت آمریکا برای مقابله با چین شد. بایدن بر روی این موضوع تاکید می کند که آمریکا باید با چین قاطعانه برخورد کند. اما راه موفق در این زمینه از طریق راهبرد «چماق و هویج» صورت خواهد گرفت و آمریکا باید با همپیمانان خود یک جبهه متحد برای مقابله با چین تشکیل دهد. اما همزمان با این موضوع باید درباره مسایلی که در راستای منافع آمریکا است مانند تغییرات آب و هوایی و عدم گسترش سلاح های هسته ای با پکن همکاری کرد.
«عثمان میر غنی» تحلیلگر روزنامه «الشرق الاوسط» عربستان در بخشی از گزارش خود نوشت: نگاهی دقیق به دولت بایدن و به ویژه تیم سیاست خارجی او نشان می دهد که او اولویت خود را به چین و آسیا داده است. مقابله با چین برای آمریکا مهم است. آمریکا برای مدت طولانی در جهان پیشتاز بود اما اکنون قدرت یابی چین به ویژه در عرصه اقتصادی به چالش جدی برای آمریکا تبدیل شده است. چین در قاره آسیا در حال قدرت نمایی است و نفوذ آن در سراسر جهان افزایش یافته است. نهادهای سیاسی آمریکا از کاخ سفید گرفته تا کنگره هم بر روی این موضوع اتفاق نظر دارند که چین در سطحی گسترده و روسیه در سطحی کمتر منافع آمریکا را تهدید می کنند. هدف راهبردی مهار تهدیدات چین در دوره بایدن هم مانند دوره ترامپ ادامه خواهد یافت. تنها لحن دولت آمریکا در این زمینه فرق خواهد کرد و از مفرداتی که ترامپ استفاده می کرد استفاده نخواهد کرد و در توییتر به جنگ چین نخواهد رفت. بلکه او ائتلاف سازی های خارجی آمریکا را برای مقابله با نفوذ چین در آسیا، آفریقا و حتی اروپا ترمیم خواهد کرد. او در داخل هم با تقویت اقتصاد و تشویق شرکت های آمریکایی در این زمینه بهره خواهد بود. نبرد اقتصادی و تجاری با چین که بایدن آن را یک چالش خاص به شمار آورده است از اولویت های دولت او خواهد بود. از این رو، او شماری از کارشناسان مسایل چین را در پست های مهم وزارت امور خارجه و وزارت دفاع به کار گرفته است.
موضع سختگیرانه دولت بایدن در برابر روسیه
کارشناسان معتقدند که بایدن در مقایسه با ترامپ درباره روسیه موضع سخت تری را در پیش خواهد گرفت و او سیاست دولت «اوباما» را درباره روسیه دنبال خواهد کرد و بر ضرورت تقویت قدرت نظامی ناتو برای مقابله با روسیه تاکید خواهد کرد. دولت اوباما که بایدن معاون وی بود به دلیل الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ میلادی تحریم های سختی را علیه روسیه اعمال کرد.
«نورالدین اسکندر» گزارشگر تارنمای «المیادین» لبنان در این باره نوشت: پیش بینی می شود بایدن برای مقابله با روسیه سیاست اوباما را دنبال کند. او در این زمینه تحولات جدید را هم در نظر خواهد گرفت و بر روی ادعای دموکرات ها درباره خطر روسیه برای آمریکا و بر شخص پوتین به عنوان سمبل بازگشت روسیه به عرصه رقابت بین المللی تمرکز خواهد کرد. طبیعی است که آمریکا در دوره بایدن برای تضعیف پوتین و حتی در صورت توانایی کنار زدن از قدرت تلاش کند. شماری از شهرهای روسیه طی هفته نخست آغاز به کار بایدن شاهد تظاهراتی بود. افزایش مخالفت ها و آغاز تظاهرات علیه پوتین پیش از انتخابات در روسیه رویکرد دخالت بایدن در دخالت در روسیه را تقویت می کند. سفارت آمریکا در مسکو به طور جداگانه نقشه تظاهراتی را که در شهرهای روسیه برگزار شد، منتشر کرد.
بایدن و توافق هسته ای ایران
بایدن در مذاکراتی که در سال ۲۰۱۵ به توافق هسته ای ایران منتهی شد نقش داشت. همچنین شماری از افرادی که در تیم او حضور دارد در این مذاکرات حضور داشتند. بایدن و اطرافیان وی بارها از عقب نشینی ترامپ از توافق هسته ای ایران انتقاد کردند. این افراد به توافق هسته ای ایران به عنوان یکی از دستاوردهای خود در دوره اوباما نگاه می کنند و خواهان حفظ آن هستند و برای بازگشت به آن تلاش می کنند.
«عثمان میر غنی» تحلیلگر روزنامه الشرق الاوسط عربستان در بخشی از گزارش خود نوشت بایدن برای بازگشت به توافق هسته ای سیاست تنش زدایی را در پیش خواهد گرفت. او با طرح برخی مسایل مربوط به ایران و رفتارهای منطقه ای این کشور خواهان ایجاد تعدیلاتی در این توافق است. هرگونه پیشرفتی در پرونده هسته ای ایران بر روی مسائل سوریه، عراق، یمن و لبنان هم تاثیر خواهد داشت.
ابهام در سیاست خاورمیانه ای بایدن
با وجود اینکه خاورمیانه بخش مهمی از سیاست خارجی بایدن است او در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری خود و پس از آن به طور آشکار برنامه خود را درباره خاورمیانه شرح نداد. اظهارات بایدن و اطرافیان وی نشان می دهد که دولت آمریکا قصد دخالت نظامی در منطقه خاورمیانه را ندارد. همچنین دولت جدید آمریکا و افکار عمومی این کشور آمادگی ورود به جنگ جدید در خاورمیانه ندارد. با این وجود به نظر می رسد دولت آمریکا بخشی از نیروهای آمریکا را در منطقه حفظ کند. دولت بایدن قصد دارد به طور گسترده بر روی دیپلماسی تکیه کند.
به نوشته مرکز پژوهش های راهبردی«الاهرام»، مشکل واقعی که این روزها این دولت دارد این است که اهداف آمریکا در خاورمیانه مشخص نیست. دقیقا معلوم نیست که دولت آمریکا به دنبال چه هدفی در منطقه است. دولت آمریکا به کسب همپیمانان اهمیت ویژه ای می دهد. اما روابط با همپیمانان سنتی آمریکا کار آسانی نخواهد بود. زیرا جریان چپگرا که در حزب دموکرات دارای نفوذ گسترده ای است بایدن را در این زمینه تحت فشار قرار خواهد داد تا نظام هایی را که با الگوی حقوق بشری آنها سازگار نیستند تحت فشار قرار دهند. از این رو، دولت بایدن میان دو موضوع متناقضِ ضرورت تامین مطالبات دموکراسی و ضرورت همکاری با همپیمانان منطقه جمع خواهد بست. اما مشکل دولت بایدن این است که با بحران های خاورمیانه به طور جدا از هم رفتار خواهد کرد. او از یک اصل و دیدگاه یکپارچه ای که میان بحران ها ارتباط برقرار کند، برخوردار نیست. نقش کم رنگ آمریکا در منطقه خاورمیانه طی دهه اخیر سبب شده است که قدرت های منطقه ای این خلا را پر کنند و روسیه هم با ورود به این منطقه به یک بازیگر اساسی تبدیل شده است.
در پایان باید گفت تحلیلگران معتقدند هدف اعلانی بایدن در بازیابی جایگاه و اعتماد آمریکا در میان همپیمانان ماموریت آسانی نخواهد بود. شکاف های عمیقی در عرصه بین المللی وجود دارد. تردید همپیمانان آمریکا به این کشور افزایش یافته است. حتی بسیاری از کشورهای اروپایی احساس می کنند که آثار روابط اقتصادی با چین اهمیت کمتری نسبت به روابط اقتصادی با آمریکا ندارد. در واقع نمی توان در شرایط کنونی وضعیتی را متصور شد که واشنگتن به ویژه در شرایطی که همپیمان دیگر به آن اعتماد ندارند بتواند دو قدرت بزرگی مثل چین و روسیه را مهار کند. مهمتر از این مسایل حجم بالایی ضربه هایی است که ترامپ به اعتبار آمریکا زده است و حتی در نتیجه انتخابات و تردید وارد کردن او در نتیجه این انتخابات، شکاف ها در جامعه آمریکا هم عمیق تر شده است.
نظر شما