جای خالی عدالت در توزیع جهانی واکسن کرونا

به گزارش روز دوشنبه ایرنا، برنامه بشردوستانه ای در زمینه تهیه و توزیع واکسن موسوم به کوواکس با هدف توزیع عادلانه واکسن درنظر گرفته شده است.

اما رویکرد این طرح نه به واسطه وجوهات مالی اختصاص یافته، بلکه به دلیل ذخایر موجود واکسن مخدوش شده و تاکنون دُزهای محدود تهیه شده تا حد زیادی به آمریکا و دیگر کشورهای ثروتمند تعلق گرفته است.

براساس گزارش جدید گروه تحقیقاتی «واحد اطلاعات اکونومیست»، بخش هایی از آفریقا، آمریکای جنوبی و آسیا تا سال ۲۰۲۳ از ایمنی گسترده در برابر بیماری کرونا بی بهره خواهند بود.

تارنمای خبری شبکه ان بی سی نیوز در گزارشی در این مورد نوشت: در مبارزه ای کاملا ناعادلانه، کوواکس تلاش کرده با بزرگترین اهداکنندگان خود رقابت کند، دولت های ملی گرای ثروتمند که تاکتیک های بی رحمانه شان به ندرت با شعارها و لفاظی های نوع دوستی شان مطابقت دارد.

گروه های برجسته بشردوستانه جهانی با مشاهده موج ملی گرایی در زمینه توزیع واکسن، تصمیم گرفتند با طرح کوواکس به مبارزه با این مساله برخیزند. این طرح، شراکتی در میان سازمان جهانی بهداشت، ائتلاف جهانی برای ابتکارات آمادگی در برابر بیماری های همه گیر و اتحاد واکسن «گاوی» است.

هدف اصلی این طرح تامین دُزهایی از واکسن به ۲۰ درصد از مردم در ۹۲ کشور با درآمد پایین و متوسط است که جمعیت شان در مجموع حدود ۳.۶ میلیارد نفر باشد. اما ۹ ماه پس از راه اندازی این شراکت، این رویا تاکنون تحقق نیافته است.  

اما طرح کوواکس از هدف واقعی اش فاصله زیادی دارد، به طوری بیش از یکصد کشور از فقیرترین کشورهای جهان هنوز یک دُز واکسن مصرف نکرده اند.

با این حال در قالب طرح کوواکس، بالاخره کشور غنا هفته گذشته اولین کشور آفریقایی نام گرفت که ۶۰۰ هزار دُز واکسن آسترازنکا- آکسفورد را دریافت کرد و مقام های مربوطه خوش بین هستند که به زودی روند بسته شدن این شکاف بزرگ آغاز شود.

با این همه، بسیاری از کارشناسان هنوز تردید دارند که هدف اصلی این طرح مبنی بر انتقال ۱.۸ میلیارد واکسن به کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط در سال جاری عملی شود.

در یک همه گیری که جان ۲.۵ میلیون نفر را گرفته و ۵۰ برابر این تعداد را مبتلا کرده است، واکسینه نشدن مردم در سراسر جهان، آنها را آسیب پذیر خواهد کرد.

حتی اگر از چشم انداز خودخواهانه به این مساله توجه شود، واکسیناسیون در سراسر جهان به نفع کشورهای ثروتمند است. حتی آمریکایی های ایمن شده ممکن است تحت تاثیر گونه های جدید و جهش یافته ویروس قرار گیرند.

تقسیم واکسن همچنین باعث صرفه جویی پول می شود و اگرچه هزینه ۲۵ میلیارد دلاری دارد، اما از شکاف و ضعف در اقتصاد جهانی به ارزش ۱۱۹ میلیارد دلار جلوگیری می شود.

جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا به تازگی از اختصاص ۴ میلیارد دلار برای طرح کوواکس خبر داد، اما مقام های فعلی و سابق مرتبط با این طرح می گویند وعده و حمایت لفظی بایدن، پاسخگوی دلایل واقعی پشت وضعیت نابرابری توزیع واکسن در جهان نیست.  

در همین حال، مقام های مربوط به طرح کوواکس تمایلی ندارند دولت جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا را مستقیما بابت انتقال بسیاری از منابع واکسن به آمریکایی ها خطاب قرار دهند.

هرچند تمهیدات بایدن برای احیای رویکرد چند جانبه گرایی آمریکا تا حد زیادی مورد استقبال قرار گرفته، به ویژه پس از آنکه آمریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ از سازمان جهانی بهداشت خارج شد، اما برخی از سیاست های دولت جدید همان سیاست دولت قبلی است که مقام های مرتبط با طرح کوواکس آن را عامل دامن زدن به نابرابری می دانند.

اینجا پای پول در میان نیست، بلکه موضوع دسترسی به واکسن مطرح است. کوواکس می تواند همه پول لازم در جهان را داشته باشد، اما تعداد کمی آمپول واکسن ساخته می شود که برای خرید در دسترس نیست.

در واقع سهم بالایی از واکسن ها نخست به کشورهای متمول اختصاص یافته است و کاخ سفید بایدن نیز در این زمینه تفاوت چندانی با دوره سلف خود ندارد.

اگرچه بایدن وعده اختصاص میلیاردها دلار به طرح کوواکس داد، اما با قلمی دیگر توافقی را تضمین کرد تا ۲۰۰ میلیون دُز واکسن دیگر به مردم آمریکا تعلق گیرد.

در همین حال، «تدروس آدهانوم» مدیرکل سازمان جهانی بهداشت بدون نام بردن از کشوری خاص، گفت که کشورهای ثروتمند مانع دسترسی کوواکس به ذخایر خود می شوند. وی افزود: اگر واکسنی برای خرید نباشد، داشتن پول بی ربط است.

یک راهکار طولانی مدت می تواند چشم پوشی از حق مالکیت معنوی باشد، تا امکان تولید واکسن در سراسر جهان به وجود آید. تاکنون از عملی شدن این راهکار از سوی کشورهای ثروتمند و اکثر شرکت های بزرگ داروسازی جلوگیری شده است.

راهکار کوتاه مدت این است که کشورهای ثروتمند ذخایر واکسن های خود را اهدا کنند. اما کاخ سفید می گوید تنها در صورتی این کار را انجام می دهد که هر آمریکایی یک واکسن دریافت کرده باشد.

این مساله برخلاف درخواست های کارشناسان کوواکس و سایرین است که خواستار به اشتراک گذاری واکسن در سریع ترین زمانی هستند که کشورهای ثروتمند گروه های اولویت دار را در برابر بیماری ایمن کرده باشند.

در این میان، ایراد بالقوه ای که به طرح کوواکس وارد است، این است که تا حد زیادی به واکسن تولیدی غول داروسازی انگلیسی – سوئدی آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد متکی است.

یک بررسی نشان داده است که این واکسن محافظت نسبتا کمی در برابر گونه جهش یافته در آفریقای جنوبی دارد.

برخی معتقدند که کوواکس باید افق دیدش را توسعه بخشد. به واکسن های چینی و روسی به دلیل نبود اطلاعات شفاف، در ابتدای امر با دیده شک و تردید در بخش زیادی از غرب نگریسته شد، اما نتایج مطالعات حاکی است که این واکسن ها به پای تاثیرگذاری بهترین واکسن های غربی می رسند.

به همین منظور، کوواکس درتلاش است تا واکسن های چینی را به نمونه های خود اضافه کند.  

برخی کشورهای سهیم در طرح کوواکس از جمله پاکستان، مصر، اندونزی و اوکراین خود دست به کار شده و با پکن توافق هایی را در این زمینه منعقد کرده اند.

برخلاف ملی گرایی غرب در زمینه توزیع واکسن، چین دیپلماسی واکسن را انتخاب کرد و صادرات مقادیر زیادی واکسن را در برنامه کاری خود قرار داد.

باید گفت کشورهای واقع در صف اول دریافت واکسن شامل انگلیس، آمریکا و اکثر کشورهای عضو اتحادیه اروپا انتظار دارند گروه های اولویت دارشان را تا پایان ماه مارس (فروردین ۱۴۰۰) واکسینه کنند و دیگر کشورهای ثروتمند دستیابی به این هدف را تا اواخر ماه ژوئن (تیر ۱۴۰۰) برنامه ریزی کرده اند.

در میان کشورهایی با درآمد متوسط، روسیه که واکسن خود را تولید کرده، از مشابهت زمانی اقتصادهای ثروتمند برخوردار است، به طوری که قرار است تا اواسط سال ۲۰۲۲ ایمن سازی جمعی در این کشور تکمیل شود.

در نهایت، برخی دیگر کشورها با درآمد متوسط و اکثر کشورهای کم درآمد به طرح  کوواکس متکی خواهند بود، ابتکارعمل سازمان جهانی بهداشت که تضمین ۶ میلیارد دُز واکسن برای کشورهای فقیرتر را وعده داده است.

اولین مجموعه ۲ میلیاردی از این رقم در سال ۲۰۲۱ تحویل داده می شود که عمدتا به کارمندان بخش بهداشت و درمان تعلق می گیرد به طوری که دُزهای اختصاصی کوواکس تنها تا ۲۰ درصد از جمعیت هر کشور را پوشش می دهد.

با این همه توزیع واکسن های کوواکس ممکن است با کندی همراه باشد، به ویژه اگر تاخیر در تولید روی دهد تا تحویل واکسن به کشورهای ثروتمندتر، تاریخ تحویل واکسن به کشورهای فقیرتر را به عقب اندازد.

در کشورهای در حال توسعه، پوشش گسترده واکسیناسیون تا قبل از سال ۲۰۲۳ حاصل نمی شود، مشروط بر اینکه اتفاق افتد.