بررسی یک سفر تاریخی؛ انگیزه پاپ از سفر به عراق چه بود؟

خبرگزاری خبرآنلاین شنبه ۱۶ اسفند در گفت وگویی با مسجد جامعی کارشناس و سفیر اسبق ایران در واتیکان و مراکش و کارشناس جهان عرب نوشت: سفر پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان به عراق باعث شده است تا عراق بار دیگر در صدر اخبار رسانه های جهان قرار گیرد. او در شرایطی وارد عراق شده که این کشور با بحران های زیادی دست و پنجه نرم می کند.

نه کرونا و نه ناامنی های اخیر در عراق مانع از سفر پاپ فرانسیس به این کشور نشدند. رسانه ها حضور پاپ در یکی از قدیمی ترین اجتماعات مسیحیان جهان را تاریخی می دانند. این سفر در حالی انجام گرفت که بیست و یک سال قبل، رهبر پیشین کاتولیک های جهان، با وجود عزم جزمی که برای سفر به زادگاه حضرت ابراهیم در عراق داشت، با حکومت صدام حسین به توافق نرسید. اینبار اما پاپ فرانسیس وقتی با تردیدها در مورد این سفر در بحبوحه مشکلات در عراق مواجه شد، گفت که حاضر نیست بار دیگر مردم رنج کشیده این کشور را ناامید کند. او تمام یک سال گذشته را در قرنطینه و در پشت دیوارهای واتیکان گذراند و گفته بود که ندای وجدانش اجازه نمی دهد که گردهمایی و تجمع مردم را پاسخ بدهد. با این وجود سفر عراق از نظر تاریخی و سیاسی برای پاپ و میزبانش با اهمیت تلقی می شود.

رهبر کاتولیک های جهان که برای سفری چهارروزه به عراق رفته است خود را زائر صلح می داند. او که با ساز و دهل عربی و استقبال مصطفی الکاظمی روز جمعه وارد این کشور شد، برنامه دیدار از بغداد، نجف، موصل و اربیل را دارد. عراقی ها از هفته ها پیش با ساخت پلاکاردها و نقاشی های دیواری در سراسر عراق و به ویژه پایتخت به استقبال این سفر رفته بودند.

یک دیدار تاریخی

پاپ فرانسیس بعد از دیدار با مقامات سیاسی در بغداد به نجف سفر کرد تا به دیدار آیت الله سیستانی مهم ترین مرجع تقلید شیعیان در عراق برود. این دیدار از مدت ها قبل برنامه ریزی شده و چشم ها را متوجه عراق کرده است. این دیدار ظهر شنبه در پشت درهای بسته انجام گرفت و تنها تصاویری از آن متشر شد.

با وجود اینکه این دیدار تاریخی در غیاب رسانه ها که از سراسر جهان به نجف آمده بودند شکل گرفت اما بیانیه هایی از دفتر آیت الله سیستانی و پاپ منتشر شد که جزییات این اتفاق را شرح داده اند:

در بیانیه دفتر آیت الله سیستانی آمده است که ایشان در این دیدار بر نقش مرجعیت دینی در حفاظت از عراق در برابر تروریسم اشاره کرده و  تأکید کردند که شهروندان مسیحی نیز باید مانند دیگر عراقی‌ها در امنیت و صلح زندگی کنند. مرجع تقلید شیعیان عراق همچنین بر هماهنگی تلاش ها برای تحکیم ارزشهای هماهنگی، همزیستی مسالمت آمیز و همبستگی انسانی تأکید کرد. آیت الله سیستانی در طول جلسه به درد و رنج برخی ملت‌های منطقه در نتیجه جنگ، محاصره اقتصادی و کوچ اجباری اشاره و در مورد بی عدالتی، ستم، فقر و آزار و شکنجه ای که بسیاری از مردم درکشورهای مختلف رنج می برند صحبت کرد. آیت الله سیستانی همچنین بر تشویق طرف‌های مختلف و به ویژه قدرت‌های بزرگ به تقدم عقل در اقدامات مختلف تأکید کرد. ایشان همچنین بر نقشی که رهبران دینی باید برای پایان دادن به تراژدی‌ها در سطح جهان ایفا کنند اشاره کرد و به درد و رنج ملت مظلوم فلسطین در اراضی اشغالی پرداخت. دو طرف در این دیدار پیرامون چالشهای بزرگی که بشریت امروز با آن مواجه است و نقش ایمان به خداوند متعال و تعهد به ارزش‌های والای اخلاقی در غلبه بر آنها صحبت کردند. آیت الله سیستانی در این دیدار همچنین از قدرت‌های بزرگ خواست که زبان جنگ را کنار گذاشته و توجه‌شان را بر منافع شخصی خود علیه حقوق مردم برای زندگی آزادانه و با عزت متمرکز نکنند. ایشان در بخش دیگری از اظهاراتشان ضمن اشاره به جایگاه و تاریخ باشکوه عراق ابراز امیدواری کردند که عراق به زودی از مشکلات کنونی عبور کند. مرجع عالیقدر شیعیان در پایان از رهبر کاتولیک‌های جهان به دلیل سفر به نجف تشکر و قدردانی کرد.

وزیر اطلاع رسانی واتیکان هم اعلام کرد: گفتگوی بین ادیان مفهوم صلح در جهان را در خود جای داده است. دیدار پاپ با سیستانی بر اهمیت گسترش مفهوم صلح متمرکز بود. وی افزود: سفر پاپ به عراق برای ایجاد گفتگو بین ادیان، فرهنگ ها و مردم مهم است. واتیکان نیز بیانیه ای در خصوص این دیدار صادر کرد. در این بیانیه آمده است: پاپ فرانسیس صبح امروز در نجف اشرف با آیت الله العظمی سیستانی دیدار کرد.  در ادامه بیانیه واتیکان آمده است: طی این دیدار که حدودا ۴۵ دقیقه به طول انجامید، پاپ فرانسیس بر اهمیت همکاری و دوستی بین فرقه های مذهبی تاکید کرد تا بتوان از طریق گسترش احترام متقابل و گفت وگو به نفع عراق و منطقه و همه بشریت کمک کرد.  پاپ در این دیدار فرصتی یافت از آیت الله العظمی سیستانی به همراه جامعه شیعیان برای مقابله با خشونت و مشکلات بزرگی که طی سال های اخیر پیش آمده و در دفاع از ضعیف ترین مردم و آنانی که بیشترین ظلم و ستم را دیده اند، تشکر و قدردانی کند. پاپ فرانسیس همچنین بر مقدس بودن زندگی بشریت و اهمیت وحدت ملت عراق تاکید کرد. پاپ فرانسیس در دیدار با آیت الله العظمی سیستانی به درگاه خداوند برای آینده ای که صلح و برادری در خاک عراق، خاورمیانه و همه جهان حاکم باشد، دعا کرد.

مقصد بعدی زادگاه حضرت ابراهیم

پاپ بعد از دیدار با ایت الله سیستانی راهی شهر اور شد. امنیت کاروان رهبرکاتولیک های جهان در هیاهو و ناامنی های عراق از سوی نیروهای امنیتی این کشور تامین می شود. اور زادگاه حضرت ابراهیم است و به همین جهت برای مسیحیان از اهمیت تاریخی برخوردار است. این نخستین بار در دهه های اخیر است که چشم جهانیان به شکوه و تاریخ عراق این گونه باز می شود.

این در حالیست که از سال ۲۰۰۰ تا کنون میلیون ها مسیحی عراق را ترک کرده اند و از نزدیک به سه میلیون مسیحی تنها فقط سیصد هزار نفر از آنها در این کشور باقی مانده اند و بقیه مجبور به ترک وطنشان شده اند. این اقلیت دینی در دوران داعش مورد حملات شدیدی قرار گرفته و در شهرهایی مانند موصل با شدیدترین جنایات رو به رو شدند. در سفر پاپ به شهر اور نماز مشترک بین ادیان به رهبری پاپ برگزار شد که نمادی از همراهی ادیان شمرده می شود.

پاپ فرانسیس در شهر تاریخی اور  طی مراسم نیایش مشترک تصریح کرد: تروریسم با حمله به عراق در واقع به بخشی از تاریخ هجوم آورد. خیلی از ایزدی‌ها جان باختند و با بسیاری از ایشان به خصوص کودکان بدرفتاری شد و مورد آزار و تعرض قرار گرفتند.

در مراسمی که واتیکان نام «نیایشی برای دختران و پسران حضرت ابراهیم(ع)» نهاده است، در جمع مسلمانان، مسیحیان، یهودیان، ایزدی‌ها و صابئین در مکان باستانی زیگورات(معبد) اور مراسم نیایش مشترک برگزار کرد. پاپ داستان حضرت ابراهیم(ع) و بعثت او از شهر اور را یادآور شد و گفت: آسمان به ما وحدت بخشیده است و این برادری ما را تقویت می‌کند. او تأکید کرد: ما نباید برادری خود را فراموش کنیم زیرا ما از سلاله ابراهیم هستیم. مجبور نیستیم جدا از دیگری کار کنیم. ما هستیم که باید زمین را بسازیم. برادری، ما را به زندگی انسانی سوق می‌دهد. نباید مقاصد نیک انسان را فراموش کنیم.   پاپ فرانسیس گفت: از اینجا که سرزمین پدر ما ابراهیم است، ایمان و توحید آغاز شد.

پاپ اعظم واتیکان تصریح کرد: ایمان ما را گرد هم می‌آورد، اما تروریسم و خشونت به دین تعلق ندارد. تروریسم از دین سوء استفاده می‌کند و ما هستیم که باید مانع از این شویم که از تروریسم به عنوان پوشش استفاده شود. وی افزود: تروریسم با حمله به عراق در واقع به بخشی از تاریخ هجوم آورد. خیلی از ایزدی‌ها جان باختند و با بسیاری از ایشان به خصوص کودکان بد رفتاری شد و مورد آزار قرار گرفتند. پاپ تصریح کرد: باید به آزادی ادیان احترام گذاشت. این یک حق اساسی است. مسلمانان و مسیحیان با یکدیگر برای تقویت ارکان صلح تلاش کردند. پاپ گفت: از اینجا که ما را یاد پدرمان ابراهیم می‌اندازد، راه حج را می‌بینیم. آمدن ما به این اماکن مقدس برای احیای آن است.
 

چرا سفر رهبر کاتولیک های جهان به عراق مهم است؟

مسجد جامعی کارشناس و سفیر اسبق ایران در واتیکان و مراکش و کارشناس جهان عرب در تشریح اهمیت این سفر تاریخی از سوی رهبر کاتولیک های جهان به خبرآنلاین گفت: پاپ فرانسیس مانند دیگر پاپ ها در گذشته سفرهای زیادی داشته است و برای اولین بار است که پس از همه گیری بیماری کووید ـ ۱۹به خارج سفر می کند. به دلیل شرایط عراق، منطقه و جامعه بین المللی این سفر از اهمیت بسزایی برخوردار است. به خصوص پس از ورود جو بایدن به کاخ سفید که آمریکایی ها هنوز تعریفی از سیاست های عمومی و منطقه ای خود ارائه نکرده اند. جو بایدنی که کاتولیک بوده و نقاط اشتراک زیادی با پاپ فرانسیس دارد و زمانی که معاون اوباما بود عکس دیدارش با پاپ را در اتاق کاری خود قرار داده است.

این سفر از آنجا برای عراق مهم بشمار می رود که نشان می دهد دارای نظام و حکومت مدنی و باثباتی است که حقوق اقلیت ها را نیز رعایت می کند. این سفر برای اقلیم کردستان، شیعه و سنی، مسیحی، ایزدی، صابئین مهم به شمار می رود. همچنین شاهد بودیم که عموم گروه ها و شخصیت های شیعی از انجام این سفر استقبال کردند. از بُعد منطقه ای این سفر برای رژیم های منطقه و همچنین افکار عمومی منطقه پراهمیت است. منطقه در دو سال اخیر در شرایط انتقال قرار گرفته و یکی از ویژگی های آن به خصوص در بخش عربی خاورمیانه این است اقلیت ها در آن نقش مهمتر و ثبات بیشتری داشته باشند.

از بُعد افکار عمومی جهان نیز از این جهت حائز اهمیت است که در دو دهه اخیر مسأله عراق و سوریه همیشه یک دغدغه بوده است. ضمن اینکه طی این سفر پاپ با مرجع عالیقدر جهان تشیع آیت الله سیستانی دیدار و گفتگو می کند. دیداری که همه گروه های عراقی و دولت این کشور خواستار برگزاری آن هستند. در بلوک غرب نیز برای آمریکا با توجه به انتخاباتی که اخیرا داشته است مهم ارزیابی می شود. به احتمال فراوان موجب بهبود روابط بین حزب الله و مارونی های لبنان که اخیر تنش زا شده، بشود.

این سفر برای واتیکان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به قول آنها این بیش از یک سفر تشریفاتی و «رسولی» است. از دیدگاه آنان این سفر موجب تقویت موقعیت مسیحیان در عراق و منطقه خواهد شد. به عبارت دیگر آن را می توان یک امتیاز برای واتیکان تلقی کرد به این دلیل که بخشی از اهمیت واتیکان در نزد افکار عمومی به ویژه غربی ها به دلیل گفتگو و تعاملی است که  با جهان اسلام دارد.

قطعا از این منظر و دیدگاه موقعیت واتیکان و پاپ ارتقا پیدا خواهد کرد به ویژه به دلیل دیدار با آیت الله سیستانی. پاپ حدود ۴ سال پیش سفری به مصر داشت و در آنجا با رئیس الازهر به عنوان مهمترین مرکز آموزشی وپژوهشی و تبلیغی جهان سنی گفتگویی داشت و در سال بعد سندی نیز به امضای طرفین رسید. به طور خلاصه این سفر برای همه طرفین به ویژه برای آمریکای بایدن، عراق و منطقه از اهمیت بالایی برخوردار است.