غربالگری کلید اصلی پیشگیری از افزایش سرطان روده بزرگ

به گزارش روز سه شنبه پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، رضا ملک زاده، بیشترین میزان شیوع سرطان روده بزرگ در کشور را مربوط به سنین بالای ۵۰ سال به ویژه سنین ۶۵ سال به بالا اعلام کرد.

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران با هشدار نسبت به روند افزایشی این بیماری با کم تحرکی و چاقی گفت: سالانه ۱۲ هزار مورد جدید سرطان روده بزرگ و حداقل ۵ هزار مرگ ناشی از آن در کشور رخ می دهد.

ملک زاده ادامه داد: سرطان روده بزرگ در جنوب کشور شیوع بیشتری  دارد و درحال کسب رتبه اول در میان سرطان‌ها است. استان های سمنان، تهران، یزد، قم، خراسان رضوی بیشترین شیوع و سیستان بلوچستان، کردستان، هرمزگان و خراسان شمالی کمترین میزان شیوع این بیماری را دارند.

وی با اشاره به روند صعودی پیوسته سرطان روده بزرگ در بسیاری از کشورها خاطرنشان کرد: در ۳ دهه گذشته، بروز و مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ در جهان ۱۰ درصد افزایش یافته است. 

 ملک زاده اظهار داشت: در سال ۲۰۲۰ نزدیک به دو میلیون نفر ( ۲۰ در ۱۰۰ هزار نفر) در جهان به سرطان روده بزرگ مبتلا شدند و بیش از ۹۳۵ هزار نفر (۹ در ۱۰۰ هزار نفر) بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: این تعداد قابل توجه بروز و مرگ، سومین رتبه را در میان بیش از ۱۹ میلیون مورد جدید ابتلا و دومین رتبه را در بین ۱۰ میلیون مرگ پیش بینی شده ناشی از کل سرطان ها در سال گذشته، به سرطان روده بزرگ اختصاص داده است.

سن ابتلا به سرطان روده بزرگ در جهان جوان تر شده است

محقق بین المللی سرطان، دیگر نکته بسیار قابل توجه در سرطان روده بزرگ را جوانتر شدن سن ابتلا به آن در جهان دانست و گفت: درحالی که سن بروز سرطان روده بزرگ، اغلب ۵۰ سال و بالاتر است، اما مطالعات جهانی سرطان روده بزرگ، از افزایش موارد این سرطان در سنین ۴۹ سال و کمتر، از دهه ۹۰ به این سو حکایت می کنند.

ملک زاده، سهم سرطان روده بزرگ از شایعترین انواع سرطان های بروز یافته و نیز کشنده ترین آنها در جهان را نیز حدود ۱۰ درصد بیان کرد و گفت: این درحالی است که سرطان روده بزرگ، کاملا قابل پیشگیری و در صورت تشخیص در مراحل اولیه، کاملا قابل درمان است.

ابتلای سالانه ۱۲ هزار و مرگ  حداقل ۵ هزار ایرانی بر اثر سرطان روده بزرگ

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران آخرین آمار موارد جدید سرطان روده بزرگ در کشور را  بیش از ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر (۱۶ در ۱۰۰ هزار نفر)  شامل ۶۹۴۹ مرد (۱۸ در ۱۰۰ هزار) و ۵۶۵۷ زن (۱۴ در ۱۰۰ هزار) در سال ۹۶ (آخرین گزارش ارائه شده در نظام ثبت سرطان بر پایه کل جمعیت کشور) اعلام کرد و گفت: سرطان روده بزرگ، از میان ۱۳۵ هزار مورد جدید کل سرطان ها در ایران، رتبه سوم بروز و رتبه دوم مرگ ناشی از این بیماری را در بین هر دو جنس دارد.

به گفته وی همچنین سالانه حداقل ۵ هزار مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ در ایران رخ می دهد.

نشانه های بالینی سرطان روده بزرگ

ملک زاده عنوان کرد:‌ بسیاری از مبتلایان سرطان روده بزرگ در ابتدای بیماری، علامتی ندارند و با گذشت زمان علائم هشداردهنده بیماری در آنها آشکار می شود. خونریزی از مقعد و مدفوع خونی (خون موجود در مدفوع می تواند رنگ مدفوع را سیاه کند یا به صورت رگه‌های قرمز رنگ بر سطح مدفوع شود)، تغییر در عادات اجابت مزاج که بیش از چند هفته مداومت داشته باشد مانند درد در هنگام اجابت مزاج یا تمایل به آن بدون داشتن مدفوع، تغییر در حرکات روده، کاهش وزن بدن به دلیل ناشناخته در هر سنی، کم‌خونی و فقر آهن به دلیل ناشناخته، درد و پیچش پایدار در ناحیه پایین شکم از جمله نشانه های بالینی سرطان روده بزرگ است.

منشأ  ۹۵ درصد موارد سرطان روده بزرگ

محقق بین المللی سرطان اظهار داشت: منشا تقریبا ۹۵ درصد موارد سرطان روده بزرگ «پولیپ های آدنوماتوز روده» است که برای مدت طولانی در روده وجود داشته باشند. پولیپ های روده معمولاً علامت بالینی خاصی در بدن ایجاد نمی کنند؛ ولی به مرور زمان به سرطان تبدیل می شوند. دست کم ۵ تا ۱۰ سال طول می کشد که یک پولیپ در صورت درمان نشدن و خروج از روده بزرگ، به توده سرطانی تبدیل شود.

ملک زاده گفت: پولیپ های روده در همه سنین دیده می شوند، اما در سنین بالای ۵۰ سال شایعتر است و می تواند خطرآفرین شود. هر چه اندازه پولیپ ها بزرگ‌تر و تعداد آن‌ها بیشتر باشد، شانس بروز سرطان روده بزرگ و میزان خطر بدخیمی آن هم بیشتر می شود.

مهمترین عوامل خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران تصریح کرد: سن ۵۰ سال و بالاتر(خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، به‌طوری‌که تقریباً دو سوم موارد سرطان روده بزرگ در افراد ۵۰ ساله و مسن‌تر به وجود می‌آید)، سابقه داشتن پولیپ ‌در روده بزرگ، سابقه سرطان روده بزرگ در بستگان درجه یک (پدر، مادر، برادر، خواهر یا فرزند) در سن کمتر از ۶۰ سال، سابقه بیماری ‌های التهابی روده (کولیت السراتیو یا کرون) از عوامل خطر بروز سرطان روده بزرگ است.

وی ادامه داد: عوامل وراثتی و ژنتیکی، سبک زندگی ناسالم (مصرف دخانیات، سیگار، قلیان یا تریاک، ...، مصرف الکل) و نیز رژیم غذایی ناسالم (رژیم های کم کلسیم، کم شیر و کم فیبر، مصرف زیاد گوشت قرمز و فرآوری شده، غذاهای آماده یا فست فود، مصرف زیاد غذاهای نمک خورده و کباب شده با ذغال، مصرف کم سبزیجات و میوه های تازه)، پرخوری، کم تحرکی، چاقی، کبد چرب غیرالکلی و دیابت، دیگر عوامل خطر بروز این سرطان است.

نقش مهم پرخوری، چاقی و بی تحرکی در افزایش سرطان روده بزرگ در ایران

ملک زاده سهم با تاکید بر سهم ۳۰ درصدی چاقی در بروز بسیاری از سرطان ها، هشدار داد: پرخوری، چاقی، اضافه وزن و کم تحرکی در ایران نقش بسیار موثری در افزایش سرطان روده بزرگ دارند. نزدیک به ۷۰ درصد ایرانی ها یا چاق هستند یا اضافه وزن دارند؛ ۹۰ درصد تحرک کافی ندارند و ۸۰ درصد اصلا تحرک ندارند. این وضعیت، در ادامه روند صعودی نگران کننده سرطان روده بزرگ در ایران قطعا موثر است.

غربالگری کلید اصلی پیشگیری از افزایش سرطان روده بزرگ

عضو انجمن جهانی گوارش یادآور شد:‌ رشد جمعیت و پیری جمعیت به شتاب بروز سرطان روده بزرگ که عمدتا در سنین بالای ۵۰  سال بروز می یابد، افزوده است.

وی بر ضرورت رعایت سبک زندگی و رژیم غذایی سالم تاکید کرد و گفت:‌ اجرای برنامه های غربالگری از مهمترین عوامل موفقیت کشورها در کنترل روند افزایشی سرطان روده بزرگ است.

ملک زاده گفت: به طور کلی، کشورهای توسعه یافته سهم بیشتری در بروز و کشورهای در حال توسعه سهم بیشتری در مرگ ناشی از سرطان روده بزرگ، به دلیل تفاوت در برخورداری از نظام ثبت سرطان پیشرفته، برنامه های غربالگری، ارائه خدمات تشخیصی کافی و کیفیت مناسب تر و پیشرفته تر درمان دارند. میزان بروز این سرطان در کشورهایی که برنامه غربالگری را در دو سه دهه گذشته آغاز کرده اند، کاهش یافته است.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره زمان انجام غربالگری روده بزرگ گفت: زمان طلایی برای انجام غربالگری سرطان روده بزرگ، مرحله قبل از پیدایش علایم است که شانس درمان و معالجه بیماری را تا ۹۰ درصد افزایش می دهد.

وی غربالگری روده بزرگ با روش های مختلف را بی خطر و موثر دانست و گفت: تست های غربالگری به روشهای مختلفی انجام می شود و متخصصان گوارش و کبد تشخیص می دهند که چه روشی برای چه بیماری مناسب تر است. در بین تست های مختلف، کونولوسکوپی تنها روش تک مرحله ای است که بررسی و پیشگیری (برداشتن پولیپ های روده در صورت مشاهده حین کولونوسکوپی) را ترکیب می کند.

ملک زاده افزود: در این روش بیمار، برداشتن پولیپ ها را احساس نمی کند. برداشتن پولیپ ها، مانع تبدیل آنها به پولیپ های سرطانی می شود. دفعات کونولوسکوپی هم به میزان خطر سرطان روده بزرگ در افراد و یافته های قبلی کولونوسکوپی بستگی خواهد داشت.

وی درباره فواصل زمانی غربالگری روده بزرگ گفت: کسانی که عضوی از خانواده آنها، سرطان روده بزرگ داشته است، ۲ تا ۳ برابر سایرین در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان هستند و باید ۱۰ سال قبل از سن بروز سرطان روده بزرگ در عضو مبتلای خانواده، مورد آزمایش و معاینه قرار گیرند.

ملک زاده تصریح کرد: همچنین افرادی که به منظور پیشگیری از سرطان روده بزرگ، تحت کولونوسکوپی قرار می گیرند، اگر پولیپ نداشتند، باید هر ۱۰ سال یک بار مجددا کولونوسکوپی شوند. اگر یک تا سه پولیپ در روده بزرگ داشتند، هر ۵ سال و اگر بیش از سه پولیپ داشتند، باید هر سه سال کولونوسکوپی شوند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: دیگر روشهای غربالگری سرطان روده بزرگ نیز شامل آزمایش سالانه ایمونوشیمیایی مدفوع و آزمایش خون پنهان در مدفوع و تست هر سه سال یک بار Cologuard (جست و جوی دی ان ای مرتبط با سرطان روده بزرگ در مدفوع) است. این روش ها اگرچه نشانه های اولیه را شناسایی می کنند، اما قادر به شناسایی پولیپ های سرطانی نیستند و در صورت مثبت بودن نتیجه این روش های غربالگری، انجام کولونوسکوپی ضروری است.

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد ایران در پاسخ به این که چه کسانی باید تحت غربالگری برای پیشگیری از سرطان روده بزرگ قرار گیرند، اظهار داشت: اساساً برنامه‌های غربالگری، افراد ظاهراً سالم و بدون مشکل خاص سلامتی را بیشتر مورد هدف قرار می‌دهند، اما افراد بالای ۵۰ سال به ویژه کسانی که یکی از علائم خطر گفته شده را دارند باید تحت غربالگری روده بزرگ قرار گیرند. این افراد هر یک سال باید آزمایش مدفوع داده و هر ۱۰ سال غربالگری کولونوسکوپی شوند.

ملک زاده بر تلاش بزرگ رسانه ای با همکاری جامعه پزشکی برای افزایش آگاهی عمومی در زمینه عوامل خطر و پیشگیری از سرطان روده بزرگ تاکید کرد.