تاریخ‌شفاهی ورزش ایران بخش بجامانده این حوزه است

شهرزاد کردبچه بانوی فعالی که از سال ۷۲ با طرح ایجاد بانک اطلاعات ورزش کشور وارد یکی از ساختمان‌های سئول شد. پس از هفت سال و در همان دهه ۷۰ به سِمَت مدیر کتابخانه و مرکز اسناد کمیته ملی المپیک منصوب شد و تا امروز و به مدت ۲۱ سال در این جایگاه فعالیت دارد.

کردبچه مولف نخستین کتابشناسی توصیفی تربیت بدنی و علوم ورزش و نویسنده کتاب زنان ورزشکار ایران در بازی‌های المپیک آسیایی است که نام این مدیر ورزشی این روزها با تاریخ شفاهی ورزش ایران گره خورده است.

وی که در دوره کنونی مدیریت سیدرضا صالحی امیری در کمیته ملی المپیک، مدیر دپارتمان و یکی از اعضای اجرایی ۱۲ نفره شواری سیاستگذاری تاریخ شفاهی ورزش ایران به شمار می‌رود می‌گوید: تاریخ شفاهی ورزش ایران بخش بجا مانده این حوزه است که پس از انقلاب و برای نخستین بار در این دوره با جدیت دنبال شده است.

دبیر دپارتمان تاریخ شفاهی ورزش ایران معتقد است: تاریخ شفاهی قرار است پنهانی هایی که در هیچ اسناد و کتابی وجود ندارد برای ما بیان کند و تبار ورزش ایران را برای نسل آینده غنی تر کند که البته این مسیر سختی های خاص خود را به همراه دارد.  

مشروح نخستین گفت و گوی شهرزاد کردبچه با ایرنا در در زیر بخوانیم:

کمی درباره تاریخ شفاهی بفرمایید؟

تاریخ شفاهی یک گفت و گوی آزاد بین من و شماست و شما آن چیزی را که هست بیان می کنید و من آن روایت را گویا سازی و سپس برای صحت و سُقم آن سندکاوی می کنم و به دنبال آن زوایای پنهان و علامت سوال‌های که خود پژوهش جدیدی را ایجاد می کند اعتباریابی می کنیم.  در تاریخ شفاهی آنچه گفته شده، نوشته می شود و دخل و تصرفی در آن نیست.

تاریخ شفاهی ورزش در ادوار گذشته کمیته المپیک مطرح شده بود؟

قبل از اینکه برنامه تاریخ  شفاهی ورزش مطرح شود در  چند دوره قبل تر سمیناری درباره تاریخ ورزش برگزار شد که من دبیر اجرایی آن سمینار بودم و با توجه به ارسال مقاله خوبی که به دست ما رسید یک جلد کتاب با عنوان تاریخ ورزش ایران چاپ شد و بعد از آن سال ها بود که بحث موزه هم به میان آمد اما به دلیل شرایط خاص در مقاطع مختلف اجرا نشد تا اینکه در دوره کنونی فعالیت صالحی امیری اجرایی شد. در واقع یکی از اصلی ترین برنامه های  رییس کمیته المپیک راه اندازی موزه ملی ورزش بود که به دنبال آن طرح تاریخ شفاهی ورزش ایران کلید خورد.

تاریخ شفاهی ورزش ایران یکی از قابلیت‌های آن همان محتوای علمی موزه است که این جزو راهبردهای صالحی امیری بود که بتواند همگام با راه اندازی موزه ورزش و تاریخ شفاهی ورزش را پیش ببرند.

در شورای سیاستگذاری تاریخ شفاهی اصل بر چه بود؟

این شورای با اهداف تدوین شده و تنظیم آیین نامه و دستورالعمل اجرایی برنامه خود را دنبال کرده است که گام نخست تدوین الگوی تاریخ شفاهی توسط همین اعضا رقم خورد و بقیه کارهای اجرایی هم به عهده من بود. اما تصمیم گیری‌های اصلی و سیاستگذاری‌ها در همان شورا انجام می شد.

نخستین طرح ها پس از راه اندازی تاریخ شفاهی چه بود؟

بر اساس تصمیم گیری شورا قبل از اینکه بخواهیم طرح را اجرا کنیم همگام دوره‌های آموزشی و با دعوت از گروه های متخصص در سه سطح مقدماتی متوسطه و پیشرفته برگزار شد که در این دوره ها استادان به نام حوزه تاریخ شفاهی مانند دکتر نورایی که از برجسته ترین افراد در این حوزه هستند در این کارگاه شرکت کردند. ثمره این دوره های آموزشی گزینش افراد بود البته دوره دوم ویژه رسانه ها برگزار شد. پس از برگزاری دوره های آموزشی نخستین طرح تاریخ شفاهی در ورزش با کُشتی رقم خورد و پس از آن فوتبال، تحولات ورزش زنان و  مطبوعات ورزشی.   هر چهار موضوع کلیدی و اساسی بود. انتخاب تاریخ شفاهی ورزش زنان به دلیل تحولات زیادش پس از تاریخ شفاهی فوتبال به دلیل مخاطبان زیاد، کُشتی به دلیل قدیمی ترین رشته المپیکی و مدال آور بودنش و مطبوعات به خاطر اهمیت رسانه در حوزه تبلیغات برگزیده شدند.

این چهار طرح اولیه چه زمانی رونمایی می شود؟

خروجی و محصولات کارها در اواخر فروردین ماه امسال رونمایی می شود که شامل کتاب، فیلم و راش های مصاحبه است.

در مجموع چه تعداد طرح در تاریخ شفاهی ورزش ایران در دستور اجراست؟

۱۵ طرح در حال اجراست  چهار طرح اولیه در مرحله تولید محصولات است.

تا الان چه تعداد مصاحبه از این ۱۵ طرح گرفته انجام شد؟

۵۷۰ مصاحبه گرفته شده است.

علاوه بر این طرح ها طرح جدیدی تا پایان چهار سال نخست مدیریت کنونی کمیته ملی المپیک در دستور کار دارید؟

بله. در آخرین نشست شورا در بهمن ماه سال گذشته تصمیم گیری شده که حداقل ۶ طرح در دستور کار قرار بگیرد که یکی از آنها تاریخ شفاهی کرسی‌های بین المللی و رادیو تلویزیون  است. اما صالحی امیری وقتی طرح تاریخ شفاهی ورزش ایران را برای ما رقم زدند و راه اندازی کردند هدفش این است که دپارتمان تاریخ شفاهی به عنوان مرکز پژوهشی فعالیت‌ها ادامه داشته باشد. نظر این است که در آینده حتی با  نبودش فعالیت‌ها ادامه یابد و  انتخاب من برای اجرای این طرح توسط صالحی امیری این بود تا طرح به تداوم خود ادامه دهد. از طرفی برای اینکه کار جنبه جهانی و بین المللی به‌خود بگیرد،   گزارش هایی را به کمیته بین المللی المپیک ارسال کردیم و مورد استقبال هم روبرو شد. قرار است  در خرداد یا تیر امسال سمینار وبینار داشته باشیم و ۲ کارگاه مجازی که مخاطبان آن از ۲ گروه ورزشی و  عمومی هستند برای کمک پژوهشگر و پژوهشگر در تاریخ شفاهی تعلیم دهیم و به عنوان نماینده کمیته،   طرح های تاریخ شفاهی را در استان ها راه اندازی کنند.  

سهم و جایگاه این طرح ها در موزه ورزش کجاست؟

محتوای موزه بخش عمده آن با طرح‌های ما غنی می شود علاوه بر این که از راش ها و تولید فیلم‌ها در بخش موزه استفاده می‌کنیم. در بخش مصاحبه‌ها جالب بود خود پیشکسوتان علاقه‌مند شدند و از طرح تاریخ شفاهی ورزش ایران استقبال کردند. در دوره قبل چنین اقدامی بزرگی نداشتیم و تاریخ شفاهی در بخش جامانده ورزش بود.

و اینکه این گفت و گو ها با پیشکسوتان و ورزشکاران در اهدا آثار ارزشمندشان به موزه  کمک کرد؟

 بله. خیلی از این پیشکسوتان و ورزشکاران اسناد، عکس، مدال و سوابق ورزشی و لباس های ورزشی را در این جلسات گفت و گو به ما برای جانمایی در موزه اهدا کردند.

قرار است طرح های تاریخ شفاهی ورزش ایران در کجای موزه جانمایی می شوند؟

کمیته ملی المپیک بخش‌های مجزایی برای موزه در نظر گرفته است و بخش  فوتبال و  کشتی و مطبوعات ورزشی که چند وقت دیگر رونمایی می شود و همین محصولات و محتوا در آنجا جانمایی می شوند.

سخت ترین کار در تاریخ شفاهی ورزش چی بوده؟

گسترش ویروس کرونا در سال گذشته  کار را عقب انداخت و قرار بود چهار طرح اولیه در شهریورماه ۹۹ رونمایی شود که این یکی از مشکلات ما در این بخش بود. اما مساله اساسی تر متقاعد کردن مصاحبه شونده ها از سوی پژوهشگران بود  و برخی حاضر به مصاحبه نمی شدند.  یکسری دلشکسته و دلگیر داریم که حاضر به مصاحبه نیستند یا شاید هنوز اعتقادی به این کار ندارند  یا شاید هنوز اعتمادی به ما ندارند. اما در کنار این مسایل ۸۵ درصد طرح ها خوب پیش رفت و بیشترین انرژی که از ما گرفته شد دیدگاه های عقیدتی و سیاسی بود که برخی حاضر به گفت و گو نمی شدند.

تاریخ شفاهی مگر محدود به یک دوره است که برخی حاضر به گفت و گو نیستند؟

آن هایی که حاضر به همکاری نیستند را باید متقاعد کرد و این اتفاق هم افتاد و توضیح داده شد که در تاریخ شفاهی قرار نیست یک طرفه به میدان رفت بلکه گفت و گویی آزاد  و بدور از هر جناح و گرایش است و باید آنها را متقاعد کنیم و اطمینان دهیم که ما امانتدار گفت و گو هستیم.   اگر محقق ما و مصاحبه شونده بتواند نسبت به یکدیگر اعتماد کنند که استفاده غیر معقول نمی شود  بلکه حفظ امانت در گفت وگو کاملا رعایت هم می شود.

با این اوصاف چالش اصلی تداوم تاریخ شفاهی ورزش چه خواهد؟

امیدوارم در آینده حتی با تغییر رییس کمیته ملی المپیک، دیگران با همین دیدگاه وارد شوند و فارغ از هرگونه اختلاف سلیقه چه از نظر فنی و عقیدتی و سیاسی وارد هیچ حوزه ای نشویم زیرا تاریخ شفاهی یک بحث آزاد است.   

منابع مالی این طرح ها برعهده کدام نهاد ورزشی است؟

بودجه آن از محل اعتبارات کمیته ملی المپیک است که بیشتر هزینه طرح ها به تصویر برداری اختصاص دارد زیرا این گفت و گو ها با ۲ دوربین فول اچ دی ضبط می شود تا در آینده به صورت فیلم‌های مستند تلویزویونی در آید.

انتظار شما به عنوان یکی از مجریان اصلی این طرح چیست؟

امیدواریم در آینده در این بخش فعال باشیم و تاریخ شفاهی ورزش با ۱۵ طرح متوقف نشود. در ورزش ناگفته زیاد داریم که بایددر بخش های دیگری چون دوپینگ، اخلاق ورزشی، دانشگاهی و آموزش و پرورزش، حوزه قهرمانی و حتی زنان و ورزش استان بیشتر کار شود و ریز تر شد.  

کردبچه که ۲۸ سال از عمر خود را صرف در کارهای آموزشی و پژوهشی ورزش کرده است دارنده مقالاتی نظیر آشنایی با پایگاه های اطلاع رسانی و منابع چاپی در ورزش و تربیت بدنی، تربیت بدنی و ورزش آموزشگاهی در اینترنت، کتابشناسی (راهنمای پزشکی ورزشی، دبیر انجمن جشنواره رشد(کتابهای برگزیده تربیت بدنی)  است.

وی عضو واژه گزینی فرهنگستان زبان فارسی (گروه تربیت بدنی)، عضو شورای انتخاب کتاب (کتابخانه ملی گروه تربیت بدنی)، گوینده رادیو ورزش برنامه نقد کتاب های ورزشی (یک شب یک کتاب)، مشاور و مجری طرح های راه اندازی مراکز اطلاع رسانی و کتابخانه در جامعه ورزش را در سابقه کاری خود دارد.

کردبچه ۲ دوره متوالی عضو کمیسیون زنان و ورزش کمیته ملی المپیک هم بوده است.